Sexo, aos meus anos?
En numerosas ocasións esquecemos que, dende que nacemos deica que morremos, somos seres sexuais. A idea de que a vida sexual é algo “para a xente nova”, que se inicia na puberdade e que desaparece nun momento dado da nosa madurez, non só non é certa, senón que constitúe unha crenza absurda que condena aos que a comparten a renunciar a experiencias gratificantes e saudables e a restrinxir o marco das súas relacións afectiva
Ao longo do noso ciclo vital prodúcense moitos cambios relativos á nosa sexualidade: a forma e tamaño dos nosos membros sexuais, a concentración de determinadas hormonas asociadas, o noso comportamento sexual… Pero iso non significa que a sexualidade apareza ou desapareza, simplemente evoluciona e transfórmase.
Non obstante, moitas persoas que superan os 50-60 anos tenden a supor que a súa sexualidade irá remitindo, que xa non é para eles. Nada máis lonxe da realidade, porque a necesidade de relacionarse con outras persoas, de expresar sentimentos, de recibir afecto, non ten idade e non se perde.
É certo, con todo, que cara ao final da madurez e durante a vellez se van producir importantes cambios nos individuos (aínda que certamente non maiores ca noutros momentos do ciclo vital) que afectarán á vivencia da súa sexualidade. Entre outros:
- A saúde física ou mental: “achaques” propios da idade que modifican o xeito de facer as cousas ou enfermidades que poden limitar a súa capacidade de manobra.
- A falta de parella ou unha actitude de oposición por parte da parella a manter relacións sexuais.
- A monotonía das relacións, normalmente asociada a dificultades de comunicación sobre un tema “tabú”.
- Certas actitudes negativas e ansióxenas ante cambios fisiolóxicos normais: a diminución de estróxenos tras a menopausa nas mulleres leva consigo unha importante redución da lubricación vaxinal que pode ocasionar dor se non se utilizan lubricantes, ou a ansiedade causada pola maior dificultade do home para conseguir ereccións.
- A aparición de actitudes inhibitorias asociadas ao afastamento dos canons de beleza social e ao sentimento de non se sentir atractivos/as.
- O máis que probable estrés asociado á perda da parella, á deterioración da rede social e do nivel socioeconómico, ou os problemas de saúde na familia que afectan transitoriamente ao interese sexual.
Pero os factores sociais son os que, con maior frecuencia, se vinculan a actitudes de inhibición na satisfacción dun interese e dunhas necesidades sexuais que non desaparecen:
- Na nosa cultura, polo feito de que a sexualidade das persoas maiores non poida asociarse coa procreación, tende a negarse a súa existencia, ou polo menos é un tema tabú.
- As persoas maiores que manifestan a través do seu comportamento o seu interese sexual reciben o cualificativo pexorativo de “vellos verdes” e o sentimento de culpa resultante lévaos a inhibir calquera expresión asociada aos seus desexos.
- As mulleres, tradicionalmente educadas para a represión dos seus desexos sexuais (aínda son moitas as que se senten avergonzadas por sentir desexo), non inician condutas de aproximación sexual, aceptando con resignación a frustración resultante.
- Como reflexo diso, nas residencias de anciáns non só non se facilita este tipo de actitudes, senón que se limita calquera posibilidade de actividade sexual entre os residentes.
Se conseguísemos falar con naturalidade con nosos maiores acerca de como viven a súa sexualidade comprobariamos que o seu interese sexual segue tan vivo como eles, orientado cara a unha interacción máis afectiva, onde as caricias e a tenrura van suplindo a leve perda dalgunhas respostas sexuais. É necesario tomar conciencia de que a práctica de relacións sexuais mellora o seu estado de ánimo, constitúe unha importante fonte de satisfacción persoal e consolida as relacións afectivas coa súa parella.
É imposible non educar. Ben sexa por acción, ben sexa por omisión, explicando ou non explicando, sempre se está a educar. A sexualidade non é unha excepción. Por iso convén estar atentos para que forme parte das nosas vidas e das deles dunha forma natural.
Cando aparecen aquelas preguntas que a miúdo interpretamos como incómodas, é conveniente responder con naturalidade e coa verdade. El ou ela marcarán ata onde desexan saber. Se lles dá máis información da que queren, cambiarán de tema ou simplemente obviarana. Se pola contra se dá unha información demasiado concisa, volverán preguntar. Eles marcan o ritmo.
Se non contesta ás súas preguntas, se non está dispoñible para eles neste tema, buscarán outra fonte, totalmente descoñecida para os pais e ante a que non terán ningún control.
A sexualidade segue un ritmo evolutivo e non se saltan etapas por máis que se saiba ou se fale dela. De feito, comprobouse que é todo o contrario. Canto máis sabe un neno ou nena acerca de valores sexuais (educar en sexualidade non é falar de prácticas sexuais), máis tranquilamente se achega a ela, ao tempo que dispón de máis recursos para decidir e adquire maior capacidade de reflexión.
Educar en sexualidade é proporcionar recursos, autoestima, capacidade de negociación e valores que a miúdo aplicamos noutras esferas da vida. Convén non o esquecer cando nos enfrontamos a preguntas incómodas.