Operar non sempre é a mellor solución
A columna vertebral está formada por 24 vértebras articuladas e separadas entre si por discos invertebrais, estructuras clave na mobilidade da raque ou columna. Os discos intervertebrais soportan as presións que se exercen sobre a raque, actúan como amortecedores e distribúen as cargas, de aí que calquera doenza do disco afecte moito á persoa que o sufre. Entre as máis dolorosas, incapacitantes e que máis baixas laborais provocan, destaca a hernia de disco.
Amortece e distribúe cargas
O disco invertebral ten unha parte periférica, o anel fibroso, constituído por unha sucesión de capas concéntricas, coma nunha cebola, e no seu interior a parte central ou núcleo polposo, redondo coma unha bóla, xelatinoso e cun 88% de auga.
Estes discos soportan as presións que se exercen sobre a raque, actúan como amortecedores e distribúen as cargas. O núcleo soporta o 75% da presión exercida e o anel fibroso o 25%. Polo día, en posición erecta, hai unha presión continua, simplemente polo peso do corpo, que aumenta cos esforzos, coas sobrecargas posturais e coa manipulación de cargas. Baixo esta presión o disco perde altura, espesura e esta perda de espesura acumulada na altura total do raque pode alcanza-los 2 centímetros. Pola noite, sen soportar presión, recupera a espesura normal, expándese, e este movemento de expansión vai acompañado de absorción de auga, como unha esponxa, das estructuras veciñas. Por iso somos máis altos pola mañá ou máis baixos ó remata-lo día. Este proceso de hidratación é fundamental para a conservación da estructura do disco. Precisamente, na dexeneración do disco a deshidratación é unha causa fundamental. A presión sobre o disco é máxima entre a última vértebra lumbar e a primeira sacra (L5-S1) e é neste nivel onde as hernias de disco son máis frecuentes.
¿Que é a hernia de disco?
É unha importante lesión producida pola dexeneración do disco intervertebral e a saída total ou parcial do núcleo polposo a través do anel fibroso.
O proceso dexenerativo é longo. Iníciase na adolescencia e acada a súa máxima expresión entre os 40 e 50 anos, idade na que aparecen máis a miúdo as hernias de disco. Por causas dexenerativas ou traumáticas e debido a sobrecargas posturais ou á manipulación de cargas, o anel fibroso sofre esgazamentos, vaise debilitando e o núcleo polposo, sometido a máis presión, emigra cara á zona debilitada e inicialmente prodúcese a protusión do disco: o núcleo empurra o anel pero sen saír do mesmo.
O seguinte estadio é a hernia de disco: o anel rompe e pola fisura sae o núcleo polposo, que segundo en que dirección o faga, pode comprimi-la medula, as raíces nerviosas que saen dela, ou estructuras moi sensibles coma o ligamento vertebral común posterior.
A maior parte das protusións e hernias de disco prodúcense na columna lumbar, menos na cervical e son excepcionais na dorsal.
Síntomas
O máis importante é a dor, que se produce non só pola compresión de estructuras sensibles, senón tamén pola acción de substancias activadoras presentes no núcleo polposo e que provocan unha dor intensa que o afectado localiza preto da columna. Se a hernia é grande e comprime unha raíz nerviosa, producirase dor irradiada polo ombreiro e brazo en caso das cervicais, e pola extremidade inferior no caso das lumbares (ciática). A localización da dor e a súa maneira de irradiar permítenlle ó médico intuír a que nivel está a herniación. A dor agrávase coa tose, cos espirros e co aumento da presión abdominal.
Non tódalas protusións ou hernias doen: entre un 30% e un 50% das persoas sas, asintomáticas, teñen unha ou varias protusións ou hernias de disco que non lles causan problema ningún. Se a hernia é pequena, se o lugar en que se produce a envoltura fibrosa é pobre en fibras nerviosas ou non se comprime ningunha raíz nerviosa, é posible que nunca doa e que pase desapercibida. A miúdo descóbrense de maneira casual.
Amais de dor, poden aparecer perda de forza da extremidade e sensacións de formigo e queimadura que afectan ós territorios innervados polas raíces nerviosas comprometidas. Polo xeral, xorden tamén contractura muscular a nivel de pescozo nas hernias cervicais ou a nivel de rexión lumbar nas hernias lumbares.
Diagnóstico e tratamento
O diagnóstico non é difícil: ante unha sintomatoloxía sospeitosa a proba máis apropiada é a resonancia magnética nuclear, que permite visualiza-la protusión ou hernia e, ademais, dá unha idea do grao de compromiso das raíces nerviosas. Cando non está claro o seu grao de afectación, pódese recorrer á electromioneurografía, que establece se a conducción nerviosa é correcta, se tornou máis lenta ou quedou eliminada. O tratamento da hernia de disco é fundamentalmente conservador. O 80% dos casos resólvense sen recorrer á cirurxía. Un tratamento a base de analxésicos, antiinflamatorios, relaxantes musculares e rehabilitación adoita ser abondo para que nunhas semanas o cadro clínico remita. O núcleo herniado vaise desecando por perda da auga e vaise facendo máis pequeno, co que deixa de comprimi-las estructuras veciñas.
¿Pódese evita-la dexeneración do disco e a aparición de hernias?
Aínda que hai un marcado compoñente xenético e se hai historia familiar de hernia de disco hai máis risco de padecela, pódese previr mediante:
- exercicio físico que potencie a musculatura da columna e manteña a súa flexibilidade
- hidratación axeitada
- hixiene postural, evitando traumatismos e sobrecargas
- unha vida saudable sen tabaco, xa que a vasoconstricción que este produce reduce a chegada sanguínea ós discos, xa en si escasa, o que contribúe á súa deshidratación
- descanso nocturno óptimo
ESTADIOS DA DEXENERACIÓN DO DISCO
| ESTADIO | IDADE | DISCO | SINTOMATOLOXÍA CERVICAL-LUMBAR | |
|---|---|---|---|---|
| 1º | 10-20 anos | Migración do núcleo | Cabalo | Rixidez da raque lumbar |
| 2º | 30 anos | Protusión | Síndrome cervical local | Lumbago agudo |
| 3º | 40 anos | Prolapso, hernia | Síndrome radicular aguda | Ciática |
| 4º | 50 anos | Diminución de espesura do disco | Síndrome cervical crónica | Síndrome lumbar crónica |
| 5º | 60 – 70 anos | Reaccións óseas en vértebras | Síndrome radicular crónica | Síndrome de estenose da canle espiñal |
| 80 anos | Anquilose fibrosa | |||
Só un 5% das hernias de disco requiren tratamento cirúrxico, que se recomenda se a dor é moi intensa a nivel de columna ou irradiada a outras zonas, ou cando hai afectación motora (perda de forza e mesmo parálise de maior ou de menor grao), pero só se estes síntomas se manteñen durante un mes sen mellorar co tratamento ou se, malia á medicación, empeoran. Ademais, aconséllase a operación, neste caso urxente, cando hai perda de control de esfínteres ou se se produce unha mingúa de sensibilidade da zona do periné, a chamada anestesia en cadeira de montar, síntomas que indican un serio compromiso da medula espiñal.
A cirurxía ofrece moi bos resultados, pero se a indicación de intervención non é acertada, os resultados non son os esperados e iso explica o 50% de fracasos en operados nos que non había evidencia clara de afectación nerviosa.
A intervención non carece de riscos. Extírpase a hernia ou destrúese por medios físicos ou químicos, co que se eliminarán tamén as compresións nerviosas. Os riscos da intervención, infrecuentes, poden ser:
- lesión ou afectación dunha raíz nerviosa co conseguinte trastorno sensitivo ou motor
- inestabilidade do segmento raquídeo operado
- limitación da mobilidade da raque
- infección da ferida cirúrxica
- hemorraxia
- fibrose a nivel da zona intervida, que pode provocar un cadro doloroso persistente no tempo
- alteracións alérxicas se se empregan procedementos químicos como a quimionucleolise con quimopapaina, terapia actualmente en desuso polos resultados impredicibles e os frecuentes efectos secundarios.