"Gure herritako ondareak mundu osoa erakartzen du"

Maila horretako kategorian sartu edo kanpoan geratu, herri baten ondarea bere Historiaren duintasun handieneko adiera da. Horretaz gozatu ahal izatea funtsezko eskubidea da, 948ko Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsalean aldarrikatua, eta Espainiako Konstituzioan jasoa. Ikuspegi horretatik, ondasun hori babestea erakundeen eta gizarte osoaren ezinbesteko betebeharrekoa da. Herentzian jaso dugun altxor hori gure ondorengoei utzi behar diegu baina, nola ez, beraz gozatu ondoren. Horiez gainera, irizpide eta baldintza zorrotzak beteaz, UNESCO-ren Zerrendan sartzen bada, izaera unibertsalarekin mundu aurrean aurkez dezakezu ondasun hori.

/imgs/20070201/img.entrevista.02.jpgZerrenda hori, printzipioz, mugagabea da. UNESCO-ren Konferentzia Nagusiak 1972 urtean “Mundu Ondare Kultural eta Naturala Babesteari buruzko Konbentzioa” onetsi zuenean, Ondarea babesteko nazioarte mailako mugimendua sortzeko ideia gorpuztea lortu zen. Prozesuari hasiera emateko “begi bistakoak” ziren ondasunak izendatu ziren joan den mendeko zortzigarren eta bederatzigarren hamarkadetan baina mendearen kondarrean, helburuaz eta egiten ari zenaz hausnartzeko une bat gelditu zen prozesua. Era horretan, berreskuratzeko printzipiopean ordura arte egin zena zentzurik ez izaten hasten zela agerian gertatu zen. Mundu-osotasun historikoak izendatzen ari ziren baina, halakotzat hartzez haratago, beste irizpiderik izateke.Une jakin batean Europako 43 eliza gotikoraino zenbatu dira Ondarean. Orduantxe hasi dira hiriez, ibilbide kulturalez paisai urbanoez eta antzeko kontzeptuez kezkatzen.

Ondarea izateko arrazoian aurrera egitea zen kontua: 1966 urtean Batzordeak oreka geografikoaren bila abiatzeko erabakia hartu zuen, ordura arte ordezkaritza urria zuten eskualde eta herrialdeei ateak zabaltzeko. Tipologia-zerrendan ere oreka bilatu zuten, baita irizpide-malgutasun edo zabaltasun handiagoa ere: glaziar eta basamortu gutxi zegoen, baina gotiko, maia edo erromaniko asko. Egungo asmoa bestelako arkitektura berreskuratzea da, erlijioso eta zibilez gainera, meategietakoa edo industriarekin oro har lotua dagoena. Hori zela eta, 2001 urtean Aranjuez sartu zen, gizakiak diseinaturiko natur ingurunearen integrazioa eskaintzen duen paisai kulturala den aldetik. Úbeda eta Baeza herriekin lanean hasi ginen orduan: hasiera batean olibadiarekin integratu nahi izan zen arren, Espainiak Amerikara esportatzen duen Errenazimenduarekin lotzea operatiboago gertatu zen. Beste horrenbeste gertatu zen La Laguna-ko diseinu urbanistikoarekin: bertatik Ameriketara helarazi zen katedralak egiteko sistema, horretarako garatu behar diren lanbideak, horretan ezinbestekoak diren eskulangileak, etab. Portugaleteko Zubi Esekia aintzat hartua izan dadin lortu dugu eta orain dinosauroek Penintsula Iberikoan utziriko aztarnekin ari gara lanean. Datorren ekainean, Zeelanda Berrian, Teide-ko Parke Nazionalaren alde, Isurialde Mediterraneo eta Pirinioetako paisai kulturalaren alde egingo dugu.

Lana hilabetetan zehar egiten da baina ez da Batzar Nagusian defendatzen. Lanak eginik iritsi behar dugu Zeelanda Berrira. Espainia Batzordeko kidea da eta, kortesia diplomatikoagatik, bertako kide bakar bat ez da mintzatzen, hitza Batzar Nagusian ordezkaritza duten gainerako herrialdeetako kideei ematen zaie. Beraz, ordurako dena amaitua dago. ICOMOS-ek (Ondarea kontserbatzea dela eta, UNESCO-ren gobernuz kanpoko erakunde kolaboratzaileak, beronek baitu Ondarearen errealitatea informatu eta horretaz informazioa helarazteko ardura) laguntzarekin txostenak prestatu ditugu.

Segun-eta: jatorria ukatzen bada, ez duzu berriro aurkeztuko; konponketak egitea aholkatzen badizute, proiektu berrian hasiko zara. Horrelakorik, ordea, ez da gertatu ohi: hautagaitza aurkeztea azkeneko urratsa denez, ordurako hautemana duzu helburua, irizpideak eta egokitasuna betetzen dituen edo ez. Maiz, ordea, salbuespenak jazotzen dira: prozesuan barrena irizpideak aldatzea edo etorkizunean aukera hobea bilatzea, hala komeni baita.

/imgs/20070201/img.entrevista.03.jpgEzta inondik ere, baina hori ere zuzen kudeatu beharra dago. Arte-adierazpenez, paisaiez, monumentuez? pertsona zenbaitek beste batzuek baino gehiago gozatuko dute baina, edonola ere, ateak denei zabaldu behar zaizkie. Inoiz ondasun jakin batzuek, Altamirako kobazuloez ari naiz orain, galtzeko arriskuan daude bisita murriztu ezean edo, Alhambraren kasuan, bisitarien kopurua mugatu beharra dago. Baina, dudarik gabe, turismo kulturala mugatu bai, baina sustatu ere egin beharra dago.

Ez zait horrela iruditzen. Espainian ez da asko ordaintzen, inguruko herrialdeetako prezioen aldean, batez ere. Onartzen dut, dena den, balitekeela sarrera batzuk garestiak izatea (Sevillan, Kordoban), baina kontura gaitezen eraikinak egoera onean kontserbatzea eta kalitate oneko zerbitzua ematea asko-asko kostatzen dela.

Ondarean inbertitzea beharrezkoa izango da beti. Bizi den zerbait da. Obra batzuek beste batzuek baino lehentasun larriagoa izango baina diru premia izango da hor beti. Kontu bat azpimarratu nahi nuke hemen, dena dela: ez ditugu zaharberritze kontuetan behar adina espezialista, behar beste enpresa on. Badira on-onak baina lepo daude, lanpeturik; hortaz, batzuetan aurrekontuak gastatu behar izaten dira eta, enpresa hoberenak kontratatzerik ez badago, bestelako batzuei eman behar izaten zaie lama, baina hau ez da inoiz konponbiderik egokiena. Premia hori aipatu dut adibidea jartzeko: kultura ez da beti dirua xahutzeko bidea, aberastasun-sortzaile ere izan baitaiteke. Ez gara errealitate zaharkitu zurruna, eragile ekonomiko eta sozial gisa ere esku hartzen dugu.

Bertara edonor sartu ahal izan dadin oreka bilatu beharra dago baina, era berean, egokipenak egitean zuhur-zuhur jokatu beharra dago. Bitarteko teknikoetan zenbat eta aurrerago egin, orduan eta oztopo gehiago kenduko ditugu tartetik. Kontu hauetan gauza bat adierazi nahi nuke, berariaz: borondateari eutsi behar zaio, ez dugu konformatu behar egiten ari den horrekin (ona bada ere), kontuan hartu behar dugu obligazio hori betetzeak osotasuna hobetuko duela, alegia.

Medulak ikustea falta zait baina aurki joango naiz bertara. Gainerakoak bisitatuak ditut, horietako zenbait, askotan.

Denak berdin, denek dute unibertsal izaera ongi merezia.

Norberak gozatuko du bere buruari exijituriko mailaren arabera. Toledok abegia egiten die bi orduko, bi eguneko zein bi asteko bisitariei. Bisitaria bere jardueran gustura dabilen bitartean, iritsi nahi duen sakonera-maila hautatu behar du norberak. Ondarea sakon ezagutu nahi duen pertsonari bezala, toki bat azaletik ezagutu eta bisitatutako horrekin sentsazioak berpiztea baizik nahi ez duenari ere sarrera eman behar diote erakundeek. Kontua da bertara itzultzeko premia sentiaraztea. Eta itxaropenak betetzea. CONSUMER EROSKI-k izan duen ekimena eta antzeko beste batzuk ere onuragarriak dira, Ondarera hurreratu eta ondasunez gozatzeko aukera ematen dutelako.

Errespetu handiagoa, gauzak ongi ezagutzeko gogo biziagoak, dudarik gabe. Turismo kulturala taxutzen ari da orain. Polita da hori entzutea eta politagoa, oraino, turismo hori geroz eta ugariago eta heterogeneoagoa dela egiaztatzea: hortxe dira gazteak, familia osoak, taldeak, atzerritarrak, auzoak. Mundu osoa ibilarazten du Ondareak.