Toda unha habilidade social

Toda unha habilidade social

¿Quen interpreta as críticas como unha oportunidade, como unha información útil que pode axudarnos a mellorar? Ou, dito doutro xeito, ¿non somos maioría quen ante as críticas nos sentimos atacados e accionámo-los nosos mecanismos de defensa, no canto de escoitar, reflexionar e tira-lo que de positivo nos poida achegar a crítica que nos fan? Efectivamente, algunhas preguntas íspennos impudicamente, na medida en que revelan graves limitacións que, ó estaren tan interiorizadas, nos parecen inabordables. Pero non podemos resignarnos, hai moito que facer, tamén no ámbito de saber encaixa-las críticas e saber formulalas.

Tendemos a distinguir entre as constructivas e as que non o son, pero unha crítica, independentemente da intención coa que se emite e mesmo do seu propio contido, ofrece unha opinión distinta á nosa, un punto de vista discrepante sobre o que facemos ou pensamos. E, por iso, nunca carece de interese e pode metabolizarse positivamente, xa que podemos interpretala como unha información que serve como contraste á nosa perspectiva. Semella obvio que tamén nos resultará máis doado asimila-las críticas canto mellor saibamos formulalas nós. Son dúas habilidades sociais, tan difíciles unha coma outra, que nos axudan a entender ós demais e a coñecernos mellor. Sempre hai en quen fixarse: persoas que saben criticar sen acritude, crispación ou tensións innecesarias, xerando pola contra un ambiente tranquilo, racional e tolerante no que as ideas se confrontan pacificamente. Amosan unha actitude de respecto e comprensión cara ás actitudes e comportamentos dos demais. E mesmo ante feitos intolerables que requiren unha crítica severa e rotunda, saben criticar con rigor, riqueza de matices e sentido da medida.

Qué son as habilidades sociais

Son comportamentos que inclúen respostas verbais e non-verbais, que fan probable unha consecuencia desexable ou a evitación ou retirada doutra indesexable. Trátase de destrezas precisas para certas tarefas e refírense a respostas relacionadas coa conducta social. O termo “habilidade” indica que esta pericia social non é un trazo de personalidade, senón un conxunto de respostas que se aprenden e asocian a determinados estímulos. Unha conducta socialmente habilidosa é “a que lle permite a unha persoa actuar en base ós seus intereses máis importantes, defenderse sen ansiedade pouco apropiada, expresar comodamente sentimentos honestos ou exerce-los dereitos persoais sen nega-los dereitos dos demais” (Alberti e Emmons, 1978), e pode expresarse mediante unha comunicación verbal ou non verbal.

• Comunicación hábil. É a que utiliza preferentemente a primeira persoa (eu), resulta positiva (constructiva, ofrece alternativas, evita os “peros” e manexa a responsabilidade e non a culpabilidade), acepta opinións diferentes, foxe de maniqueísmos, é asertiva (expresa ou defende unha opinión sen medo nin ansiedade, sen conductas punitivas ou ameazantes para os demais), empática (atende ó outro e non fai xuízos de valor) e respectuosa (coas persoas, non forzosamente coas ideas, que están para seren cuestionadas).
• Comunicación non-verbal hábil. É a que atende e coida o contacto ocular e a expresión facial, a postura corporal, os xestos e o sorriso, o volume, a inflexión e a entoación de voz, a fluidez, a claridade e a velocidade do discurso, o tempo de fala, as pausas e os silencios, e que xestiona adecuadamente o contacto físico, a distancia e a proximidade.

Cando nos toca criticar…

Unha das habilidades sociais que máis convén aprender é o manexo da crítica, á hora de facela e de recibila, xa que é unha estratexia básica para solucionar problemas e conflictos interpersoais.

E sexamos conscientes de que as propostas de cambio poden ser acollidas con desagrado. O ser humano é un animal de costumes, e un dos seus mecanismos máis automatizados o da resistencia ó cambio. Procede, polo tanto, planificar unha secuencia que facilite a aceptación da crítica. En primeiro lugar, definámo-lo obxectivo, clarifiquémo-lo noso comportamento e calculemos cómo face-la crítica, o xeito ou modo en que a presentaremos. Despois, describámo-la conducta ou situación que desexamos criticar, expresándonos con mensaxes en primeira persoa: son as nosas opinións, nin máis nin menos. De seguido, podemos suxerir ou solicita-los cambios, que enunciaremos de xeito claro e preciso. Para rematar, se procede, eloxiémo-los cambios prometidos ou postos en marcha valorando o esforzo que requiriron do noso interlocutor, e agradezámo-la atención que mereceu a nosa petición. De tódolos xeitos, esta secuencia debe adaptarse ás persoas e ó contexto en que realizarémo-la nosa crítica.

Quen ben critica non ofende e todos temos dereito a expo-las nosas opinións. Asegurémonos de que as nosas críticas se basean en feitos obxectivos e contrastados, porque un erro de matiz pode botarnos abaixo toda a argumentación. Centrémonos no fundamental, non pretendamos abordar tódolos detalles, e dirixámo-la crítica sempre a comportamentos ou actitudes concretos. Non descualifiquémo-lo individuo, senón o que fixo ou dixo, e sexamos claros, concretos e específicos, evitando xeneralizacións, etiquetas ou imprecisións. Se mentres expómo-la nosa crítica xorden obstáculos, estudiémolos e seleccionémo-las habilidades de comunicación, verbais e non verbais, axeitadas para a ocasión.

Facer críticas constructivas (resultando útiles, non feren necesariamente) e estar dispostos a recibilas equivale a asumir que haberá situacións tensas e que teremos que articular esas habilidades de comunicación que fomos aprendendo. Non eludamos estas situacións, porque son oportunidades para fortalecérmo-la nosa relación interpersoal, mellorando o coñecemento mutuo e fortalecendo a nosa autoestima.