Materia pendente

Materia pendente

De igual maneira que ensinar literatura non persegue crear escritores nin a educación física formar atletas, aprender música non significa promover músicos. Como materia imprescindible na formación das persoas e na ampliación da cultura, a música responde á necesidade compartida con outras disciplinas humanísticas de lograr un coñecemento integral do mundo. Non se trata de domina-lo solfexo, que agora se denomina linguaxe musical, senón de dedicar interese e tempo a coñecer e recoñece-los instrumentos (cando menos os máis populares no mundo occidental) e de facernos cunha bagaxe de compositores, intérpretes, correntes, escolas e obras universais. Lonxe aínda de erradica-lo analfabetismo musical, cómpre admitir que o coñecemento social desta expresión humana é moi superficial no noso país, o que nos impide gozala en toda a súa dimensión.

O sentido da música

Os estudios de música enténdense en España, en xeral, como un complemento ou unha afección que debe correr paralela á formación escolar ou académica. O seu acantoamento afástanos da civilización grega, que non dubidaba da súa importancia. Para eles tiña tanto sentido estudiar e comprende-la música como aprender sobre astronomía, xeometría e filosofía. De feito, a pedagoxía sinala que o neno se expresa antes cantando que falando, a súa imaxinación musical coopera no desenvolvemento da súa personalidade e o carácter progresivo da música acompáñao ó longo do seu proceso evolutivo, desde a educación infantil ata os niveis máis altos de aprendizaxe, adaptándose en cada momento ás súas capacidades e intereses específicos. A Educación Musical dota ó neno, xa que logo, de sensibilidade para capta-las manifestacións do mundo sonoro, amplía a súa facultade de expresión, forma nel unha conciencia do que é, debe e pode se-la arte e achégao ós seus semellantes (No número de abril entrevistabamos a José Miguel López, xornalista musical, que salientaba que a música é un dos mellores xeitos de abrirnos á realidade dos que habitan outros países e continentes ou son compatriotas con outras raíces).

Conservatorios e escolas

Nos conservatorios ou os centros privados facultados para expedir títulos oficiais, o ensino réxese pola Lei de Ordenación Xeral do Sistema Educativo -LOXSE-, que estructura en tres graos a formación musical: grao elemental, de catro anos de duración; grao medio, que se compón de tres ciclos de dous cursos académicos de duración cada un; e grao superior, que comprende un só ciclo e de duración dependente das características de cada ensinanza musical. Por citarmos algúns exemplos, realiza-la carreira completa de piano ou violín supón uns 14 anos de estudio. No tocante á titulación, a superación do terceiro ciclo do grao medio equivale a unha diplomatura e a do grao superior a unha licenciatura. Esta ensinanza musical está dirixida, polo tanto, á obtención de títulos que demostran o dominio de técnicas de estudio, o desenvolvemento de habilidades e a adquisición de coñecementos que inclúen tódalas disciplinas precisas para dedicarse profesionalmente ó mundo da música (docencia…).

Pero hai outras ofertas formativas tanto en centros privados como desenvolvidas mediante actividades extraescolares, que promoven o carácter afeccionado e non teñen capacidade para expedir títulos. Poden rexerse ben polo sistema de ensino marcado na LOXSE ou aplicar outros métodos.

Métodos de educación musical non académicos

É un tipo de ensino máis libre no que o alumno é quen elixe o seu xeito de aprendizaxe e o nivel que lle interesa chegar a obter.

• Dalcroze: relaciona o movemento corporal coa aprendizaxe musical.
• Orff: inclúe canto, baile, instrumentos de percusión pequenos e expresión corporal.
• Kodaly: aprendizaxe da linguaxe musical a base de folclore da cultura do neno, incluíndo movemento, canto e baile, e é que se ben a música occidental común aparece vinculada á escrita, cómpre non esquecermos que existen outras tradicións musicais nas que esta non aparece ou ocupa un papel moi secundario.
• Suzuki: este método traballa con nenos a partir dos tres anos sempre contando coa presencia dun dos pais. Introduce instrumentos a través da imitación e o desenvolvemento do oído. Os instrumentos que se utilizan principalmente son de corda.
• Aschero (sonocores): relaciona sons con cores. Empregan unha linguaxe diferente ó solfexo, non usan as notas musicais, senón sonocores. Teñen as súas propias partituras. Apréndese moi rápido.

Elixir un instrumento

No momento en que os nenos comezan a se familiarizar coas notas e a distinguir entre instrumentos de corda, vento e percusión, deciden cál é o que máis lles gusta e encaixa mellor co seu carácter. O piano e a guitarra continúan sendo as grandes estrelas, xa que resulta relativamente doado aprender a tocalos, aínda que sempre hai quen se decanta polo violín, a trompeta ou calquera outro instrumento da orquestra. Aínda que os pais ou o profesorado poden alentar unha elección, expertos en pedagoxía musical advirten que a primeira relación do alumno co instrumento debe vir motivada, na medida do posible, pola querencia do estudiante, a visión atractiva que xere nel un instrumento. Debido á pouca tradición de ensino musical en España, o mercado de segunda man é escaso e os instrumentos supoñen en ocasións un desembolso considerable, polo que nas escolas recomendan agardar a que medre a empatía do neno cara ó instrumento antes de adquirilo. Sen embargo, nos nove plans de estudio inícianse simultaneamente a materia de Linguaxe Musical e o instrumento, polo que o neno debe elixir instrumento sen contar cunhas nocións básicas musicais.

Non hai mal oído, falta formación

É un erro común pensar que se ten mal oído e que ese problema impedirá cantar ou tocar un instrumento. Se ben a capacidade de aprender música é maior nalgunhas persoas, a posibilidade de aprende-la linguaxe da música é universal. A miúdo a incapacidade non é a de entender ou aprender, senón a de reproduci-lo son, pero a isto tamén se chega, aínda que non todo o mundo ten que ter unha boa ou bonita voz.

Ademais, a aprendizaxe da música non se debe enfocar a chegar a ser forzosamente un virtuoso de determinado instrumento. Deixar de ser analfabetos musicais, ser capaces de recoñece-los instrumentos e distinguir entre diversos tipos de música supón, tamén, todo un reto.