A forza do mar
Pode que algunha vez pensara, ó se atopar na praia ou nun barco e sentir o forte empuxe das ondas ou das mareas, se se podería aproveitar toda esa forza para producir electricidade, do mesmo xeito que o facemos con outros elementos da natureza. O certo é que a idea non é nova: a primeira patente de enerxía das ondas realizouse en Francia en 1799, pero non foi ata comezos dos anos 70 do pasado século cando xurdiron proxectos financiados por empresas e gobernos como os de Xapón e o Reino Unido. Así e todo, o lento desenvolvemento da tecnoloxía e o seu enorme custo foron paralizando uns proxectos que rexurdiron nos últimos cinco anos. Cada vez máis gobernos e empresas invisten neste tipo de enerxía, concienciados de que as enerxías renovables poden ser de grande axuda para evitar os problemas de contaminación e escaseza de recursos enerxéticos, e apoiados polos avances tecnolóxicos.
Métodos diversos
Países como a India, China, Xapón ou Estados Unidos están desenvolvendo diversos sistemas e plantas de produción enerxética. A Unión Europea, onde o océano Atlántico, o mar do Norte e as augas que bañan os países escandinavos posúen unhas condicións idóneas, está tamén liderando este tipo de proxectos. De feito, a illa escocesa de Islay conta coa primeira turbina europea que traballa co movemento das ondas, que xera enerxía para unhas 400 casas.
Na actualidade, existen unha ducia de métodos que obteñen electricidade do movemento das ondadas, en diferentes graos de desenvolvemento, e sen que exista a seguridade de cal pode ser o definitivo. Basicamente, divídense en dous tipos. Dunha banda, aqueles que aproveitan o movemento horizontal das ondas e que se valen do mesmo principio das centrais hidráulicas: canalizan as ondas mediante estruturas de tubos que conducen a auga ata un depósito situado en terra, desde o que se alimenta un sistema de turbinas que xera a forza eléctrica. Doutra banda, aqueles métodos que se basean nas oscilacións verticais das ondas.
Con respecto á enerxía das mareas, esta transfórmase en electricidade nas denominadas centrais mareomotrices, que funcionan como un encoro tradicional de río. O depósito énchese coa marea e a auga retense ata a baixamar para ser liberada despois a través dunha rede de condutos estreitos, que aumentan a presión ata as turbinas que xeran a electricidade. Non obstante, as súas altas custas de mantemento frean a súa proliferación.
Caso español
No tocante a España, estanse desenvolvendo en Cantabria e no País Vasco proxectos de centrais piloto que utilizarán a forza das ondas en Santoña e en Mutriku.
No primeiro caso, os seus responsables confían en que estará lista para mediados deste ano. A idea é utilizar esta experiencia para instalar máis centrais eléctricas deste tipo en distintos puntos do Cantábrico. O seu funcionamento baséase no aproveitamento da enerxía da oscilación vertical das ondas a través dunhas boias eléctricas que se elevan e descenden sobre unha estrutura semellante a un pistón, na que se instala unha bomba hidráulica. A auga entra e sae da bomba co movemento e impulsa un xerador que produce a electricidade. A corrente transmítese a terra a través dun cable submarino. A planta de Santoña, que conta cun orzamento de partida de 2,66 millóns de euros, atoparase a unha milla mariña (algo máis dun quilómetro) da costa. Contará cunha rede de dez boias distribuídas en 2000 metros cadrados e proporcionará electricidade para 1500 fogares da localidade cántabra. Segundo os seus promotores, as principais vantaxes deste sistema son a súa seguridade, ó se atopar somerxido, a súa maior duración e un impacto ambiental mínimo.
Pola súa banda, a planta do porto de Mutriku (Guipúscoa) empregará a tecnoloxía denominada “columna de auga oscilante”, que só existe en Escocia e nas illas Azores, aínda que na de Guipúscoa vai funcionar con máis dunha turbina, 16 en concreto, para mellorar a integración da planta no dique. O sistema funciona do seguinte xeito: cando a onda chega ó dique, a auga ascende polo interior dunhas cámaras, comprimindo o aire que hai no interior e expulsándoo a través dunha pequena apertura superior. Isto fai que o aire comprimido saia a gran velocidade, provocando o xiro das turbinas, e os seus xeradores producirán a enerxía eléctrica. As obras comezarán a vindeira primavera e prevese que culminen no 2007. A planta localizarase na zona exterior do novo dique de abeiro que se vai construír en Mutriku e que vai ocupar 75 metros de lonxitude, o que non suporá impacto ambiental nin paisaxístico ningún e xerará enerxía de xeito continuado para máis de 240 familias. A planta tamén converterá a auga do mar en apta para o consumo.
Obstáculos para a súa expansión
Malia estes esperanzadores proxectos, a enerxía procedente do mar está lonxe de ser unha realidade xeneralizada. A rede WaveNet, creada pola Comisión Europea no ano 2000 e composta por académicos, industrias e centros de investigación de varios países europeos, publicaba un estudo no que explicaba que o descoñecemento dos cidadáns é unha das pexas que impide o seu desenvolvemento. Ademais, o informe detallaba tamén algunhas consecuencias negativas que se poderían orixinar na produción enerxética deste tipo, como o ruído, o risco de colisión con barcos, o impacto visual e posibles cambios na estrutura dos sedimentos da auga. Por iso, salientaba a necesidade de continuar as investigacións neste ámbito para lograr que estas tecnoloxías resulten máis competitivas.
Aínda que se chama “Terra”, o noso planeta está cuberto por un 75 por cento de auga. As mareas están causadas polo xogo de atraccións gravitacionais entre a Terra, a Lúa e o Sol, mentres que as ondas se orixinan pola forza do vento. Para extraer enerxía do mar existen diferentes procedementos. Amais da enerxía das ondas e das mareas, que son as principais, tamén se pode aproveitar a enerxía térmica oceánica e a enerxía das correntes, que contan con desenvolvementos tecnolóxicos para o seu aproveitamento en diferentes graos de madurez.