A síndrome do glute prohibido

A síndrome do glute prohibido

/imgs/20061201/img.salud.01.jpgO trigo, a cebada e o centeo son cereais cos que se producen algúns dos alimentos básicos da dieta occidental, como o pan. Pero non todas as persoas poden inxerilos. De feito, este é o caso de un de cada cen europeos, proporción que padece a enfermidade celíaca, unha intolerancia permanente, máis común en mulleres ca en homes, a un dos compoñentes destes produtos, o glute, que consiste nunha mestura de proteínas que se clasifican en dous grupos: as prolaminas e as glutelinas.

Absorción falida

Todo alimento transfórmase en partículas máis pequenas no proceso de dixestión, e estas partículas (macronutrientes) á súa vez degrádanse en partículas moito máis pequenas (micronutrientes). A súa absorción prodúcese nas paredes intestinais, que teñen unha mucosa recuberta de peluxes semellantes a raíces microscópicas que colgan das paredes. Na persoa con enfermidade celíaca, estas peluxes sofren un proceso inflamatorio, vanse aplanando e desaparecendo nos casos máis graves, co que se altera todo o proceso de absorción dos nutrientes e aparecen unha serie de síntomas intestinais, carenciais e metabólicos.

Herdanza indesexada

A enfermidade celíaca rexistra unha compoñente xenética relevante, que se plasma na especial predisposición dos familiares de primeiro grao. A enfermidade pódese presentar na infancia, cara aos dous anos de idade, tras a introdución de trigo na dieta, pero tamén se pode manifestar con posterioridade e brotar entre os 30 e 40 anos. En moitos casos os síntomas son inapreciables e non se detecta ata que se manifestan as súas complicacións. Pode ser, polo tanto, asintomática durante moitos anos e xurdir como consecuencia dunha infección viral, dunha intervención cirúrxica, dun período de estrés e/ou esgotamento, dun accidente con lesións físicas, etc.

Diarrea e deficiencias nutricionais

A sintomatoloxía máis común adoita ser un cadro de diarrea crónica con perda de peso e adelgazamento, deficiencias nutricionais (anemia, osteoporose, carencia de vitamina K e doutras vitaminas e mais carencia de minerais…). Constatáronse variacións en función da idade en que xorde e da gravidade do cadro. Nos nenos adoitan aparecer diarreas, náuseas, vómitos, atraso no crecemento, pouco peso, mal desenvolvemento da musculatura, irritabilidade, apatía, tristura, introversión, etc. Nos adultos, a máxima incidencia dáse en mulleres de 30 a 40 anos, que padecen fatiga, cansazo, dores abdominais, meteorismo (gases) e flatulencia, anemia ferropénica (por carencia de ferro) e en ocasións estrinximento. Por todo iso, en numerosas ocasións confúndese co colon irritable.

O diagnóstico, o máis axiña posible

Se o diagnóstico da enfermidade é tardío ou se non se traduce nun tratamento axeitado, poden aparecer complicacións a longo prazo: atrofia do bazo, linfomas intestinais, carcinomas do tracto dixestivo, insuficiencia pancreática, e outras. Por iso, é fundamental que se diagnostique o máis axiña posible, aínda que en ocasións é difícil, xa que a sintomatoloxía inicial é pouco específica e común con outros procesos. Pero ante calquera mínima sospeita, hai que realizar o diagnóstico, baseado en probas analíticas e biopsia intestinal.

Eliminación radical, aínda que difícil

Unha vez confirmada a enfermidade, iníciase o único tratamento eficaz: eliminar absolutamente o glute durante toda a vida, xa que unha pequena inxestión abonda para reactivar a enfermidade.

Nos países occidentais non resulta doado contar cunha dieta sen glute, xa que o 75% dos produtos alimenticios manufacturados o conteñen -forma parte dos alimentos como vehiculador de aromas, colorantes, conservantes, espesantes, antihumectantes, etc.-. Na actualidade, consígnase na etiquetaxe a utilización de trigo ou de calquera outro cereal con glute.

Listado de alimentos

A lista de alimentos prohibidos e permitidos é extensa, pero a xeito orientativo pódese resumir en:

Alimentos que conteñen glute e que cómpre evitar:

• /imgs/20061201/img.salud.02.jpgPans ou produtos enfornados preparados a base de trigo, cebada ou centeo.
• Pastas elaboradas a partir de trigo, cebada, centeo ou sémola.
• Aliños para ensalada, o zume das carne, salsas e sopas preparadas con ingredientes que conteñen glute.
• Verduras preparadas con crema, bechamel, ou en empanada.

Alimentos sen glute recomendados

• /imgs/20061201/img.salud.03.jpgPans e pastas enfornados preparados a partir de fariñas de millo, arroz, soia, patacas.
• Cereais preparados con soia, millo descascado, arroz.
• Fideos e outras pastas preparadas mediante arroz.
• Leite e queixo non fundido.
• Millo, arroz, soia.
• Froitas e verduras non industriais, non elaboradas.
• Todas as carnes, polo e peixe.

Elevado prezo, e sen axudas

Na actualidade hai unha ampla oferta de alimentos sen glute, pero co inconveniente do seu elevado prezo e da ausencia de axudas por parte da Administración.

Consellos útiles

/imgs/20061201/img.salud.04.jpg Amais da restrición absoluta do glute, poden ser necesarias outras medidas tendentes a corrixir os déficit nutricionais. A dieta sen glute permitirá resolver o problema e sandar as lesións intestinais, pero isto non significa que o paciente se poida desentender da enfermidade. Pola contra, hai que facer un seguimento dela.

• Convén coñecer todos os aspectos relacionados con esta afección, información que achegará o médico, pero que tamén se pode atopar nas asociacións de enfermos celíacos.
• Cómpre manter un contacto periódico co dietista e realizar controis periódicos co especialista, normalmente un gastroenterólogo, para estudar a evolución.
• Hai ocasións en que a restrición do glute non comporta unha mellora sensible. Son poucos casos pero danse: trátase dunha variante de enfermidade celíaca refractaria que require un tratamento con hidrocortisona.