Unha batalla cotiá que podemos e debemos gañar

Unha batalla cotiá que podemos e debemos gañar

A palabra stress comezou a usarse en Física, e non foi ata os anos trinta cando Hans Seyle comezou a empregala para referirse ás circunstancias e acontecementos que inflúen sobre unha persoa e producen reaccións nela. O estrés é un fenómeno fisiolóxico normal, é a resposta que emite un organismo ante estímulos percibidos como ameazantes. Por iso, o bo estrés é positivo: axuda a aturar situacións esixentes e a reaccionar ante as demandas do medio. O estrés negativo ou distrés aparece cando o organismo non é capaz de adaptarse á situación, de dar respostas axeitadas ás demandas do contorno. Prodúcese unha activación e ansiedade desmesurada, acompañada de incapacidade para centrarse eficazmente nas tarefas. O malabarista executa as súas manobras con tres bólas, despois con catro, máis tarde con cinco; pero ó incorpora-la sexta, caen tódalas bólas, non só a sexta.

As persoas teñen unha limitada capacidade de traballo e de resposta ás situacións. Cando se nos esixe máis do que somos capaces de responder nese momento, podémonos bloquear de tal xeito que non poidamos realizar tarefas sinxelas que a penas representaban dificultade. Para responder ás esixencias cotiás e ás situacións extraordinarias precisamos un certo grao de activación, de tensión. Se non é abondo, non responderemos ben, pero se a tensión é excesiva, podemos quedar incapacitados para responder.

Fases do estrés

O estrés non aparece de súpeto, considérase que existen tres fases.

1. Fase de alarma: no momento de enfrontármonos a unha situación difícil ou nova, o noso cerebro analiza os novos elementos, compáraos recorrendo á memoria de conxunturas semellantes e se entende que non dispoñemos de enerxía para responder, envía ordes para que o organismo libere adrenalina. O corpo prepárase para responder, aumentando a frecuencia cardíaca, a tensión arterial, tensando os músculos… é unha reacción biolóxica que nos prepara para responder.
2. Na fase de resistencia, o individuo mantense activo mentres dura a estimulación e aínda que aparecen os primeiros síntomas de cansazo, séguese respondendo ben. Cando a situación estresante cesa, o organismo volve á normalidade.
3. E, para rematar, na fase de esgotamento, se a activación, os estímulos e demandas non diminúen, o nivel de resistencia remata por esgotarse, aparecendo de novo a alarma. Comézanse a sufrir problemas físicos e psíquicos. Segundo Hans Seyle, “o estrés tórnase perigoso cando aparece a miúdo, se prolonga de xeito inusual ou se concentra nun órgano do corpo”.

Síntomas corporais do estrés

Non só ten repercusións psicolóxicas, tamén lle afecta ó noso estado de saúde física:

• Aparello dixestivo: o estómago segrega máis ácidos. Se a situación se mantén, as paredes acaban irritándose. O sangue desvíase do estómago e altérase o proceso da dixestión. Moitas úlceras gastroduodenais e a colite ulcerosa están relacionadas con situacións continuas de estrés.
• Aparello muscular: a tensión aparece a xeito de contracturas a distintos niveis: mandíbulas, pescozo, lombo, dores nas pernas…
• Aparello respiratorio: a respiración acelérase e vólvese entrecortada. Tense a sensación de que o aire non enche os pulmóns.
• Sistema cardiovascular: libéranse adrenalina e noradrenalina, que fan que o ritmo cardíaco e a presión do sangue aumenten. Prodúcese unha dilatación dos vasos sanguíneos e retención de líquidos.
• Pel: aumento da suor. Se o estrés é prolongado, poden xurdir patoloxías dermatolóxicas vinculadas a estados de ansiedade.

Cando xorden estes síntomas “funcionais” (sen causa orgánica aparente) prodúcese unha retroalimentación negativa que activa outra vez os procesos biolóxicos de alarma e redobra a sintomatoloxía.

Ferramentas para combate-lo estrés

Cando os síntomas do estrés comezan a prexudica-la nosa calidade de vida causando sufrimento psicolóxico, irritabilidade, descenso do rendemento laboral, dificultades de concentración, insomnio ou visión pesimista da realidade, cómpre recorrer a axuda especializada.

Non se pode fuxir permanentemente das situacións que producen estrés. Algunha vez hai que afrontalas, e para iso dispoñemos de ferramentas que serán válidas se se aplican da man de profesionais cualificados. Vexamos algunhas:

• Fármacos: tranquilizantes ou antidepresivos (sempre baixo prescrición médica), indicados para reduci-la ansiedade. Moi útiles se se complementan con outros tratamentos que axudan a eliminar tamén as causas do estrés, e non só os síntomas.
• Relaxación: técnicas que combinan a respiración profunda -que garante unha boa osixenación- coa distensión dos músculos. Un cerebro ben osixenado e que percibe o benestar da relaxación muscular está mellor preparado para percibir positivamente a realidade problemática. Hai moitas técnicas, pero convén descarta-las que implican manipulacións da personalidade descoñecidas polo paciente e as paranormais ou cientificamente indemostrables.
• Técnicas cognitivas: métodos psicolóxicos articulados por expertos. Intentan reestructura-lo pensamento de quen sofre, para que aprenda a interpretar axeitadamente as situacións que lle producen malestar.
• Masaxe: relaxa os músculos e estimula a circulación sanguínea. As técnicas van desde o fisiolóxico ata a masaxe sensitiva.
• Hidroterapia: a auga, a presión e temperatura axeitadas, é un elemento relaxante. As terapias en balnearios de augas termais e talasoterapia volveron poñerse de actualidade.
• Musicoterapia: usa a música (xeralmente, instrumental e sen estridencias) como elemento relaxante.

Consellos para previ-lo estrés

• Durmi-lo necesario. O normal é oito horas, pero depende de cada persoa. O sono debe ser reparador, debémonos sentir descansados cando nos erguemos da cama.
• Facer exercicio físico, adaptado á idade e condición de cada persoa, axuda a liberar tensións e facilita o aumento de endorfinas, substancias que provocan sensacións pracenteiras.
• Coida-la alimentación. Non só levar unha dieta equilibrada, senón comer con tempo suficiente.
• Técnicas de relaxación. Dedicarlle quince ou vinte minutos ó día a practicar estas técnicas. Se non se coñecen, procuremos informarnos. A sesta cotiá, aínda que breve, é outra opción.
• Organizar ben o tempo. A precipitación, andar ás carreiras e a acumulación desordenada de tarefas causan estrés. Dediquémoslle a cada cousa o seu tempo, sen esquecermos reservar un tempo para nós mesmos.
• Separa-lo traballo da vida persoal. Non levar traballo á casa e aprender a esquecérmonos del cando non traballamos. Unha opción: buscar outras “obrigas” cotiás cada día.
• Aprender a comunica-las nosas cousas. Falar dos nosos problemas con xente de confianza alivia tensións internas.
• Rompe-la monotonía. A rutina é un factor que acompaña a tensión emocional e xera insatisfacción e aburrimento. Busquemos cousas diferentes que facer cada día.