Novos alimentos, novas alerxias

Novos alimentos, novas alerxias

Estímase que o 20% da poboación española sofre algunha alerxia alimentaria e que dentro de vinte anos afectaranlle a un de cada dous europeos. Os estudios máis recentes indican a relación directa entre a posibilidade de atopar todo o ano alimentos “doutra tempada” e a aparición dos novos alérxenos, as substancias que producen reaccións alérxicas. A esta tendencia únese a maior sensibilidade da poboación fronte a estes procesos, xa que a globalización dos mercados introduciu nas dietas locais alimentos alleos a elas. Aínda que, en principio, a patoloxía non é perigosa, non hai dúbida da incomodidade e preocupación que provoca no consumidor o longo e sinuoso proceso do diagnóstico dunha alerxia. Por iso, é importante ter presente que os primeiros anos de vida son determinantes para potencia-las defensas naturais (a través da lactación materna) e coñece-los alimentos de risco que poidan axudar a identifica-las causas de diarreas, vómitos ou outros cadros clínicos típicos de alerxias.

¿Que son as alerxias?A miúdo a alerxia ós alimentos confúndese coa intolerancia ós mesmos. A diferencia entre unha e outra estriba en que na alerxia hai unha reacción do sistema inmunitario do individuo contra o producto e na intolerancia non.

A intolerancia ós alimentos débese a alteracións metabólicas (diminución ou ausencia de encimas) na maioría dos casos. Esas alteracións, de orixe xenética ou adquiridas cos anos, impídenlle a quen as padece a dixestión, asimilación e aproveitamento de certas substancias que conteñen os alimentos. Os síntomas que provocan son diversos: molestias gástricas (flatulencia, diarrea, cólico intestinal), cefalea, sensación de calor…

A alerxia ós alimentos dáse cando o sistema inmune reacciona fronte a unha substancia concreta (alérxeno) que é ben tolerada pola maioría das persoas. O alérxeno é principalmente unha proteína dun alimento co que o afectado entra en contacto por inxestión, contacto ou inhalación. A reacción máis común é a formación de anticorpos IgE (inmunoglobulina E). O proceso que seguen este tipo de alerxias é o seguinte: a primeira vez que se inxire o alimento causante de alerxia, o organismo produce as IgE específicas dirixidas contra algunha proteína dese producto. Na seguinte ocasión, os anticorpos reaccionan contra a comida estimulando a fabricación de histamina (substancia que produce o noso corpo en resposta a un dano producido na pel ou as mucosas, causado por un veleno ou toxina, e que dá lugar a unha reacción inflamatoria) e outras substancias químicas (chamadas mediadores) que causan os síntomas da alerxia.

Tratamento

O tratamento dietético é o máis eficaz e consiste en suprimi-los alimentos alerxizantes. Deste xeito conséguese que ó cabo duns anos o sistema inmunolóxico se normalice e que, en moitas ocasións, o neno acabe tolerando os alimentos que lle producían alerxia. Sen embargo, a miúdo a dieta de eliminación pode presentar inconvenientes, xa que hai substancias alerxizantes que non aparecen nas etiquetas (alimentos ocultos). E é que algúns alimentos ou substancias non se inclúen na etiqueta cando aparecen en proporcións baixas.

Alimentos máis problemáticos

• Leite de vaca. A alerxia prodúcese por rexeitamento ás proteínas lácteas. A caseína é unha desas proteínas, difícil de dixerir para moitas persoas por ser unha proteína de gran tamaño. O único tratamento eficaz é unha dieta estricta da que se eliminen esas proteínas. Como substitución ó leite, estas persoas poden tomar preparados con outra fonte proteica (leite de soia) e fórmulas extensamente hidrolizadas (o tamaño da caseína é moito menor, polo que resulta máis doada de dixerir). As fórmulas parcialmente hidrolizadas (a caseína é aínda de tamaño considerable para ser asimilada por estas persoas) nunca se deben empregar no tratamento da alerxia ó leite, xa que unha porcentaxe das súas proteínas pode conservar todo o seu poder alerxénico. En ocasións esta alerxia non é diagnosticada, e favorece alerxias noutros alimentos.
• Ovo. As proteínas da clara son as máis problemáticas. Esta alerxia aparece antes dos 2 anos e desaparece de 2 a 5 anos despois do seu inicio. O único tratamento posible consiste en evita-lo seu consumo. Así e todo, existen multitude de productos que poden conter restos de ovo, e non sempre está indicado nas etiquetas.
• Queixos madurados. As proteínas lácteas que conteñen poden causar alerxia. Tamén unha amina (substancia que aparece cando o noso corpo utiliza as proteínas dos queixos fermentados e curados) chamada tiramina, favorece as reaccións alérxicas.
• Peixes e mariscos. As súas propias proteínas, a histamina que se forma ó se descompoñer e o parasito Anisakis simplex que contamina os peixes, son os causantes das reaccións alérxicas.
• Especias. Poden causar alerxia por contacto, por inhalación do po que desprenden e por inxestión.
• Froitos secos. Poden provocar reaccións alérxicas sobre todo nos nenos, e maniféstase con eccemas.
• Froitas. Kiwi, papaia, aguacate, plátano, amorodos, framboesas, grosellas son as froitas que máis a miúdo se identificaron como causa de alerxia.

Reaccións cruzadas

Ó falarmos de alerxia a un alimento, cómpre termos presente que se establecen familias de alimentos “alerxizantes” que poden provocar reaccións alérxicas en persoas sensibles. É dicir, unha persoa con alerxia ó leite de vaca presenta maior sensibilización cara á carne de vacún (tenreira, boi…). Quen é alérxico ó chocolate pódeo ser tamén ó cacao e á cola. Na familia dos chícharos inclúense amais deste legume, cacahuetes, feixóns secos, regalicia e goma tragacanto (E-413). Á familia da rosa pertencen amorodos, framboesas, amoras e outras variedades de framboesa.

Novos alérxenos

Continuamente descóbrense novas substancias alérxenas. Os aditivos responsables do maior número de casos de afección alérxica son colorantes, conservantes e antioxidantes. Aínda que sempre se debe descartar un proceso alérxico ós fármacos, cando un paciente, decote un neno, presenta urticaria ou erupcións máis leves trala inxesta de xaropes de variada composición, o máis probable é que se trate dunha reacción alérxica ós aditivos, colorantes ou aromatizantes do medicamento. Este tipo de reaccións non acontecen case nunca nas primeiras tomas, senón a medida que avanza o tratamento. Isto débese a que esas reaccións son dose-dependentes: aparecen canta máis cantidade de xarope se inxeriu.

Alerxia e deporte

Hai unha situación na que se precisa algo máis cá inxestión dun producto para que se produza unha reacción alérxica por un alimento: o exercicio físico. Denomínase alerxia alimentaria inducida polo exercicio e comezouse a falar dela en 1980. As persoas que experimentan esta reacción inxiren un alimento específico ¿mazá e pexego son dous dos productos que inducen este proceso- pouco antes de practicaren deporte. A medida que o exercicio avanza e a temperatura corporal aumenta, aparecen proídos, mareos e algúns dos síntomas típicos das alerxias, como urticaria e inchazo. A maneira de previla é sinxela: non toma-los alimentos implicados durante as dúas horas previas a facer deporte.