Endometriose

Tecido uterino invasivo

O 10% das mulleres en idade fértil sofre unha afección crónica que pode causar dores severas
1 Setembro de 2006
Img salud listado 451

Tecido uterino invasivo

/imgs/20060901/img.salud.01.jpg A endometriose é unha doenza crónica, moi común, que pode afectar a calquera muller menstruante desde a primeira menstruación ata a menopausa. É benigna -non pon en perigo a vida da afectada- pero pode ser moi dolorosa. Desde a identificación desta patoloxía en 1921, púidose comprobar a elevada incidencia de endometriose na poboación feminina. Na actualidade estímase que afecta a un 9-10% das mulleres en idade reprodutiva.

Que é?

A endometriose é a presenza de tecido endometrial fóra do endometrio -mucosa que cobre o interior do útero-, especialmente na cavidade pelviana. As causas da endometriose non están claras. Algúns estudos apuntan a un trastorno inmunolóxico e poderíase incluír dentro das enfermidades autoinmunes, nas que o organismo ataca as súas propias células. Observouse que as mulleres con endometriose teñen máis probabilidades de sufrir síndrome de fatiga crónica, síndrome de fibromialxia, asma, eccema e outras modalidades de alerxia. Pero polo de agora non hai ningunha constatación.

Non é canceroso

O tecido endometrial situado fóra do seu lugar orixinario non dá medrado de xeito independente. Xa que logo, é un tecido non neoplásico, non canceroso, pero mantén unhas características histolóxicas e a resposta biolóxica ós estímulos hormonais, é dicir, sofre os mesmos cambios do endometrio uterino. Este tecido pode, en principio, aparecer en calquera parte da cavidade pélvica e localizarse en ovarios, recto, vexiga urinaria, pero tamén se pode espallar e chegar a outras partes do organismo a través do sangue e das vías linfáticas.

Sintomatoloxía

Os síntomas que produce a afección son consecuencia da proliferación do tecido endometrial, da súa extensión e localización. Adoitan aparecer por primeira vez cando a afectada ten entre 20 anos e 30 anos.

  • O síntoma predominante é unha dor moi característica que aparece pouco antes da menstruación e desaparece unha vez iniciada esta, se ben en ocasións se pode manter como unha dor pélvica crónica. A dor pode ser de intensidade variable, desde leve a moi intensa e incapacitante.
  • A dor preséntase tamén durante as relacións sexuais (dispareunia).
  • A infertilidade ou esterilidade é unha situación a miúdo asociada á endometriose.
  • En moitos casos a afectada sofre unha alteración importante da súa calidade de vida como consecuencia da dor intensa e persistente.

Utilización de hormonas

/imgs/20060901/img.salud.02.jpg O tratamento con hormonas é o máis utilizado para controlar as molestias da endometriose. Os fármacos que suprimen a actividade dos ovarios e retrasan o crecemento do tecido endometrial comprenden anticonceptivos orais, proxestáxenos, danocrina e agonistas da hormona liberadora de gonadotropinas (GnRH).

A danocrina ten efectos secundarios, como pel graxenta, acne, cefaleas, astenia, aumento de peso, seos pequenos, mareos e sufocacións. Ademais, as mulleres que toman danocrina deben evitar quedar embarazadas, xa que este fármaco pode danar o feto. Como se deben inxerir con outras hormonas como as anticonceptivas, para evitar o embarazo deberán utilizar outras medidas: diafragma, preservativos ou outros métodos barreira.

Os agonistas GnRH que se administran a xeito de inxección ou de inhalador nasal teñen tamén efectos secundarios: insomnio, cefaleas, sufocacións, depresión, sequidade vaxinal, osteoporose…

O tratamento farmacolóxico non sanda a endometriose e habitualmente reaparece así que este remata. Cando a dor é intensa e incapacitante, o primeiro que hai que facer é eliminala ou diminuíla. Para iso utilízanse analxésicos, pero se con isto non abonda, daquela haberá que recorrer ás unidades da dor. Así e todo, cada caso, cada paciente, debe ser obxecto de estudo coidadoso para elixir o tratamento máis axeitado, que poderá ser cirúrxico, farmacolóxico, ou ben unha combinación de ambos.

Tratamento complexo

O seu tratamento depende da extensión da endometriose, da dor que provoca, da idade da afectada e do seu desexo de quedar embarazada, polo que pode resultar complexo. Pero convén aclarar canto antes que a endometriose non ten cura: mentres que os ovarios están activos, a enfermidade persiste; cando se produce a menopausa, desaparece. Nos casos severos nos que a afectada non desexa quedar embarazada pódese realizar a extirpación de útero e ovarios, que ten os mesmos efectos cá menopausa. Realizada a exérese, ese é o seu nome técnico, hai que iniciar a terapia de substitución de estróxenos, pero se queda unha considerable cantidade de tecido endometrial hai que empezala logo dun período de 4-6 meses, tempo que tarda en desaparecer o tecido.

Hai unha cirurxía máis conservadora, que se aplica en mulleres con endometriose severa que presentan adherencias e infertilidade e que desexan manter a posibilidade de embarazo. Consiste en extirpar só o tecido endometrial, eliminar quistes e adherencias e restaurar o mellor posible a anatomía pélvica. Os índices de embarazo acadados tras a cirurxía conservadora son variables en función da severidade: nos casos leves aproximadamente o 75% das afectadas logra o embarazo, nos moderados o 55% e nos severos o 35%.