O estrés noso de cada día
O estrés como aliado
O estrés converteuse nun compañeiro de viaxe habitual nas nosas vidas. Non só non se pode evitar, senón que facilita a adaptación a calquera cambio que irrompa no noso ámbito. Este xeito de reaccionar ante problemas, demandas e perigos, vén predeterminada por unha actitude innata de loita/fuxida herdada dos nosos antepasados: sobreviviron aqueles que, ante situacións ameazantes para a súa integridade física (ver un inimigo) ou que informaban da posibilidade de obter un beneficio (cobrar unha presa), mellor activaban o seu organismo. Dilatación de pupilas para aumentar a visión periférica e permitir unha maior entrada de luz na escuridade, músculos tensados para reaccionar con máis velocidade e forza, aumento da frecuencia respiratoria e cardíaca para mellorar a osixenación e achegar maior fluxo de sangue ao cerebro e ao resto de órganos vitais, son algúns dos cambios que lles proporcionaban unha clara vantaxe sobre os seus inimigos e as súas presas.
Este complexo mecanismo de adaptación perpetuouse ata os nosos días grazas á selección natural. Se ben na actualidade os perigos cambiaron de terzo, seguimos recorrendo a este recurso para garantirmos o éxito na nosa adaptación ás constantes alteracións do noso ámbito. Unha maior activación fisiolóxica e cognitiva permítenos percibir mellor e máis axiña a situación, seleccionar a conduta máis axeitada e levala a termo da maneira máis rápida e intensa posible.
Pero o inconveniente deste fabuloso mecanismo de adaptación é que xera un importante desgaste do organismo e un alto consumo de enerxía, polo que é necesario desenvolver uns coidados e un período de recuperación do que non sempre somos conscientes.
O estrés inútil
Sempre que as respostas de estrés se repiten con moita frecuencia ou intensidade, ou durante un prolongado período de tempo (estrés crónico), o organismo atopa dificultades para recuperarse e maniféstanse trastornos médicos e psicolóxicos asociados. Algúns autores chegan a considerar o estrés como causa directa ou indirecta de máis do 75% do total de consultas médicas.
A dificultade para detectar os sinais de estrés e ‘desactivalos’ para previr danos ao organismo é cada día máis habitual. Un dos motivos é que nos fomos afacendo a un ritmo de vida acelerado que consideramos imprescindible para termos éxito, é dicir, unha conduta ocasional convértese nun estilo de vida.
As respostas de estrés tamén son “desadaptativas” cando unha situación non require un nivel tan elevado de activación e interfire na emisión dunha resposta axeitada, e cando o nivel de activación se mantén (‘non desconectamos’) a pesar de que a situación estresante desapareceu.
A todo iso cómpre engadir que nos atopamos estresados cando aparecen consecuencias negativas dende o punto de vista médica e psicolóxico, como aumento da presión arterial e da frecuencia cardíaca, liberación de triglicéridos e colesterol en plasma, irritación gástrica, supresión do apetito e desenvolvemento de sentimentos asociados a depresión, indefensión, ou de desesperanza e de perda de control.
- Pospoñer a toma de decisións. A enganosa tranquilidade que nos invade cando ‘deixamos para mañá o que podemos facer hoxe’, non nos deixa ver que o noso cerebro seguirá activado por ese problema e que as tarefas se acumulan ata que a situación nos supera.
- Non desconectar dos nosos problemas e trasladalos dun ámbito a outro. Cada cousa no seu sitio e un sitio para cada cousa. Intentar rematar un informe mentres estamos cos nosos fillos non só nos estresa senón que reduce en boa medida a nosa eficacia.
- ‘Preocúpome’ no canto de ‘ocúpome’. Convén recordar que ‘o perfecto é inimigo do bo’. En demasiadas ocasións non se atopa a solución perfecta, senón a mellor das posibles ou mesmo a menos mala.
- Os outros e as súas necesidades. Tamén as demandas dos outros, os seus ritmos de vida, as expectativas que nos crean e como nos responsabilizamos en exceso dos seus problemas contribúen a crear estrés. Aínda que resulte duro, o único xeito de deixar medrar e madurar aos demais é que se enfronten ás súas dificultades.
- Non delegar. ‘Se queres facer algo ben, faino ti mesmo” di o saber popular. O que non di é que aplicado con desmesura, un acaba esgotado e enfermo. Investir en ensinar aos demais e darlles confianza é unha fórmula para chegar ao mesmo sitio por camiños diferentes.
- Máis tarefas e máis obxectivos. O tempo non é elástico nin as nosas enerxías inesgotables. A maior dificultade en tomar unha decisión é a inevitable renuncia a tomar calquera outra diferente. Se queremos facer algo novo, teremos que deixar de facer algo que xa estamos a facer.
- Non saber xerarquizar. Cando as tarefas nos superan, tendemos a realizar as máis alcanzables e sinxelas, e por iso exitosas, no canto de atender as que son máis importantes para nós. A sensación ao final do día é que se está esgotado sen facer ‘nada’.
- Non compartir os problemas e as emocións. Sempre que falamos dos nosos problemas dámoslles forma e comprendémolos mellor. E se o contexto é de apoio, permítenos transformalos en aceptables e integrables.
- Utilizar estimulantes de xeito masivo. Café, tabaco, té ou colas aumentan o nivel de activación do organismo, pero tamén o estresan.