Gardería ou canguro

Un bico de despedida e un bico de benvida, iso si, mentres os nenos dormen. Este é o ritual de moitos pais que, de luns a venres, se ven obrigados a conciliar vida laboral e familiar. En España, o 33% das mulleres chega ao seu posto de traballo antes de que abran as portas da escola e o 59% remata a súa xornada laboral cando os pequenos xa finalizaron as súas actividades no centro educativo. Esta situación require a contratación de “terceiros” no coidado dos pequenos, sobre todo a partir do cuarto mes do seu nacemento, cando a nai remata a baixa laboral por maternidade. As familias máis afortunadas contan cunha axuda “de primeira”, a de avós ou familiares que cobren as horas nas que os pais non se poden facer cargo en persoa dos fillos. Pero a maioría debe decantarse por utilizar os servizos de gardería ou por contratar unha coidadora de nenos ou canguro. O primeiro criterio de elección é económico. Por regra xeral, a gardería (os seus prezos van dende a gratuidade ata os 490 euros) é menos onerosa ca unha coidadora de nenos (dende 360 euros ao mes por media xornada ata os 900 euros). Agora ben, aínda que relevante, o prezo non é o único elemento, nin o máis importante, que cómpre ter en conta.

Indicios de que “algo” non vai ben

Delegar a seguridade e o benestar dun fillo en mans dunha persoa descoñecida é unha gran responsabilidade que require a dedicación de moito tempo e esforzo en seleccionar a persoa axeitada e en comprobar a súa traxectoria e referencias, tanto se a elección é a do que en linguaxe coloquial se coñece como canguro ou ben dunha gardería.

Entre as principais preocupacións dos pais, unha vez elixida a persoa ou o centro onde os fillos pasarán boa parte do día, está a de comprobar as garantías que estes servizos ofrecen sobre os seus coidados. Como se pode detectar que o trato que reciben os nenos é correcto? Os expertos din que o primeiro paso para descubrir se o neno se atopa a gusto ou non cunha persoa é observalo e estudar as súas reaccións. Aínda que o neno non saiba disimular ben os seus sentimentos, no momento en que ten un problema non sempre sabe comunicalo. Por iso, hai que saber identificar que algo vai mal se o neno amosa un comportamento distinto ao habitual. Estes indicios pódense manifestar a través dunha perda de apetito, de choro inxustificado, de agresividade cara aos demais, de actitude asustadiza, de ollos tristeiros ou de debuxos inquietantes, entre outras actitudes en aparencia inxustificadas. Ademais, a falta de hixiene ou as análises que indican unha mala alimentación son claras mostras de que o neno está desatendido.

Ante calquera sospeita de que o menor non está a recibir o trato axeitado é necesario entrevistarse cos encargados de coidar o pequeno. E mesmo aparecer por sorpresa na casa -se está ao coidado dunha coidadora de nenos- para comprobar como é o día a día, sobre todo se hai algún signo de violencia -un simple croque, por exemplo- ou de descoido, como un eccema na zona dos cueiros.

Máis prazas de gardería

En España hai preto dun millón e medio de nenos menores de 3 anos, segundo datos do Instituto Nacional de Estatística. Deles, arredor do 17% (é dicir, uns 234.500) contan cunha praza nun centro infantil, fronte a unha demanda do 43%, e un 9% que están ao coidado de canguros, segundo o Ministerio de Asuntos Sociais. Para reducir esta desproporción entre unha oferta exigua e unha gran demanda, España comprometeuse cun mandato da Unión Europea (Cumio de Barcelona, 2002): ofrecer no ano 2010 unha praza escolar a 33 de cada 100 nenos menores de tres anos.

En datas recentes fíxose pública a intención de crear 300.000 novas prazas para nenos de 0 a 3 anos, o que suporía un incremento sobre a oferta actual do 128%. Poderíase así ampliar o acceso á escola de case todos os nenos de dous anos, que roldan o medio millón, cando na actualidade só uns 130.000 xa teñen praza nunha gardería. Malia este esforzo, aínda quedarían 40.000 menores sen praza, e iso só no tramo de dous a tres anos. Como dato que amosa o longo camiño que queda por percorrer, a demanda no seguinte tramo de idade, de 3 a 6 anos -ensino obrigatorio-, está cuberta no 99%.

Pautas para elixir o canguro ideal

Entreviste persoalmente a todas as candidatas a coidadoras antes de tomar unha decisión.
Non se fíe das aparencias. O benestar do seu fillo está en xogo, así que non dubide en ser esixente. Verifique con coidado todas as referencias achegadas.
Comprobe que a aspirante a coidadora de nenos ten a idade axeitada para coidar dun neno. Non é recomendable que sexa menor de 18 anos. Ademais, se o seu fillo ten menos de dous anos, o ideal é que estudase puericultura.
Na entrevista persoal debe valorar a iniciativa, a paciencia, a responsabilidade, a vocación, a madureza e a actitude cariñosa, entre outros aspectos. Outras calidades dunha boa coidadora de nenos é que poña por diante os intereses do neno.
Formúlelle unha situación imaxinaria de emerxencia para ver como reaccionaría.
A seguridade do seu fillo debe aparecer constantemente ao longo da entrevista para asegurarse de que entende onde están os perigos e como o coidaría para previlos.
Os fillos deben formar parte da entrevista. Deste xeito ambos os dous coñeceranse dende o primeiro momento e os pais poderán estudar como se relacionan mutuamente.
Unha vez elixida a coidadora de nenos, estableza un período de proba de entre unha semana e un mes. Durante ese tempo indíquelle as pautas que debe seguir e axúdea a realizar o traballo tal e como lle gustaría a vostede. O seu fillo aceptará mellor á súa coidadora se está vostede diante ata que se afaga.
Redacte un contrato por escrito en que estableza as obrigas, horarios, salario, etc.
Manteña unha comunicación constante coa coidadora de nenos. Estea ao día das súas inquietudes e preocupacións con respecto aos seus fillos. É fundamental coñecer se traballa contenta, cales son os progresos do neno, revise o seu programa de actividades, rutina, etc.
Estude todos os días a actitude do seu fillo. Non se confíe.

Pautas para elixir gardería

A proximidade ao domicilio, as instalacións e, sobre todo, o persoal son os elementos claves para tomar unha decisión acertada.

Visite varios centros e infórmese da súa organización e funcionamento.
Tome o seu tempo en cada centro, e observe a relación do persoal cos nenos. Como falan con eles, se as súas palabras son “tenras” ou “duras”. Recorde que os nenos pequenos precisan abrazos, cariño e dozura. Preste atención tamén a como lles falan os nenos a eles, e se lles dan mostras de cariño e de proximidade.
Se o seu fillo ten algún tipo de necesidade educativa especial, o centro deberá ter recursos humanos e materiais de apoio determinados pola administración educativa correspondente.
A proximidade ao domicilio é un elemento a ter moi en conta. O traxecto a percorrer será menor e o neno seguirá en contacto co medio social no que vive, xa que os seus compañeiros de gardería serán tamén os seus amigos do barrio.
Os coidadores/educadores que atendan aos nenos entre 0 e 3 anos deben ter, como mínimo, un título de Xardín de Infancia, e os que atendan a nenos entre 3 e 6 anos deben ser Mestres de Educación Infantil.
Asegúrese de que o número de nenos por educador cumpre a normativa vixente. A lei establece que os responsables dos menores dun ano deben ter un máximo de 8 nenos por aula, os de 1 a 2 anos, un máximo de 13 nenos, e os de 2 a 3 anos, 20 nenos por clase.
Infórmese de se a gardería fai a súa propia comida, visite a cociña e, se é posible, coñeza o cociñeiro. Se pola contra lla serve unha empresa especializada, pregunte quen decide os menús.
Interésese sobre como organizan a hora do descanso, tan vital nesta etapa, cantos educadores se encargan da vixilancia, e que fan cando un neno non quere durmir ou esperta antes de hora.
Elixa unha boa gardería que non se limite a “vixiar” os nenos, senón que lles proporcione un ambiente acolledor no que profesionais formados dispoñan dunha base axeitada para o seu desenvolvemento.

Aspectos que cómpre ter en conta na relación...

Pais/coidadora

Non é doado atopar a coidadora de nenos ideal pero unha vez que se dá con ela hai que coidar a relación -as súas necesidades tamén teñen que ser tidas en conta- e manter unha constante comunicación coa coidadora dende o principio. Ela sentirase valorada, os proxenitores estarán tranquilos e o neno beneficiarase de todo iso.
É importante traballar en equipo e non crear rivalidades. Aínda que o pequeno cree vínculos afectivos fortes coa súa coidadora, o papel da familia é insubstituíble. Os roles deben de estar moi definidos e non deben superpoñerse. Os pais son os pais, aínda que estean unhas horas ausentes.
Se a coidadora é inmigrante (estímase que arredor do 50% das que ofrecen o servizo de coidado de persoas son inmigrantes de orixe sudamericana), débese comprobar que entende ben as indicacións dos pais. En numerosas ocasións, as diferenzas culturais e de linguaxe causan graves malentendidos

Pais/gardería

Se o neno ten que ir á gardería, recoméndase que empece a acudir antes dos oito meses, porque o pequeno se adapta mellor, ou despois dos dezaoito meses, cando xa adquiriu o suficiente control de si mesmo como para enfrontarse sen problemas co novo medio.
Acudir ao centro elixido co neno antes de que este quede alí é un xeito de que se vaia familiarizando co lugar, cos compañeiros e cos profesionais.
Nos primeiros días de gardería, abonda con que os pequenos acudan só durante unha ou dúas horas. En todo caso, non é desexable que pase máis de catro ou cinco horas diarias no centro, e nunca debe permanecer alí máis de oito.
Dende que o neno chega por primeira vez á gardería, os coidadores seguen moi de preto o seu desenvolvemento afectivo, intelectual e motor, polo que os pais deben establecer con eles un contacto continuo, e unhas relacións cordiais e de cooperación.
Se o pequeno non se dá adaptado á gardería, non é necesario agardar a que presente un cadro de ansiedade ou pánico para tomar medidas. Ante esta situación hai que falar coa profesora, pasar máis tempo co neno, e mesmo, buscar outro centro no que se sinta mellor, ou a unha persoa que o coide na casa.

Vantaxes e inconvenientes da elección de coidadora de nenos ou gardería

Coidadora de nenos

Vantaxes

O neno está nun ambiente familiar e coñecido.
O trato que recibe é individualizado, o que facilita que o neno cree un vínculo forte e estable que facilitará o seu desenvolvemento emocional.
Os bebés necesitan toda a atención, polo menos no seu primeiro ano de vida, e cunha coidadora de nenos a atención cara a el é constante e personalizada.
A canguro, en principio, segue as pautas que lle dita a nai respecto aos coidados que debe recibir, o que ten que comer, as horas de sono, a súa rutina, etc.
Se o neno é pequeno, e o seu sistema inmunolóxico non é aínda forte abondo, evitará algunhas das enfermidades que se transmiten polo contacto con outros nenos.

Desvantaxes

É difícil atopar e, sobre todo, conservar unha boa coidadora de nenos. Cambiar a miúdo pode crear inestabilidade no neno.
O custo económico de contratar unha coidadora de nenos é moi alto -unha canguro a media xornada cobra, como mínimo, uns 360 euros mensuais, a xornada completa rolda os 600 euros ao mes, que poden chegar a 900 se a coidadora está cualificada- sobre todo se se precisa unha persoa con formación profesional.
A socialización con nenos da súa idade é escasa. Para intentar paliar esta carencia, o neno debe acudir todos os días a xogar a un parque infantil, con outros pequenos da súa idade.
Os pais deben estar persoalmente pendentes de que a coidadora de nenos axude o neno a medrar, que cubra, en cada etapa, as súas necesidades de desenvolvemento.

Gardería

Vantaxes

A gardería ofrece máis posibilidades para o desenvolvemento do neno, porque cobre todas as súas necesidades educativas básicas. Ademais, vixíase a súa saúde, tanto mental como psicolóxica e física.
A escolarización a partir do segundo ano de vida reforza nos nenos a adquisición de destrezas sociais, emocionais, cognitivas e psicomotrices de grande utilidade para a súa traxectoria posterior.
Cando o neno alcanza o ano e medio ou os dous anos é esencial para o desenvolvemento da súa sociabilidade o contacto con outros nenos -sobre todo se é fillo único-. Na gardería fai amigos e aprende as normas sociais, como, por exemplo saberse comportar, compartir os xoguetes cos demais, comer de todo etc.
O neno está máis controlado e atendido por profesionais cunha formación sólida en educación infantil e/ou puericultura.
Aínda que contrae máis enfermidades, o seu sistema inmune fortalécese.
Cada vez son máis os centros infantís que aceptan nenos dende os primeiros meses de vida.
As garderías públicas ofrecen unhas instalacións ben coidadas, e persoal especializado a uns prezos que oscilan entre 0 e 289 euros mensuais, e que varían segundo o tempo de permanencia, as comidas e os ingresos dos pais. Nas garderías privadas e escolas infantís os prezos oscilan entre 120 e 479 euros ao mes.

Desvantaxes

As listas de espera para os centros públicos son moi longas, e moitas garderías privadas tamén teñen a súa cota completa durante meses.
Os horarios non se adoitan adaptar aos dalgunhas profesións. Os que traballan en quendas de tarde-noite e fins de semana non teñen cubertas as súas necesidades.
Polo xeral, ningunha gardería se responsabiliza dun pequeno cando está enfermo.
Se o neno é moi pequeno é moi posible que se contaxie con frecuencia de enfermidades infecciosas e que teña que pasar longas tempadas na casa.