Corpos estraños: intrusos máis que molestos

/imgs/20070501/img.salud.01.jpgO mundo que nos rodea está cheo de pequenos obxectos. E o corpo humano, de cavidades e orificios que, accidentalmente, están listos para acollelos. Os ollos, o nariz e os oídos, e mais as vías respiratorias, constitúen as localizacións máis frecuentes de corpos estraños, tanto no adulto coma no neno. En ocasións a súa extracción é doada, xa que non están moi introducidos ou incrustados, pero noutros casos hai que acudir ao servizo de urxencias na maior brevidade posible. Nunca hai que realizar manobras para intentar sacar o obxecto, xa que se corre o risco de introducilo máis, incrustalo ou provocar danos irreparables. Cando se producen estes accidentes, o máis recomendable é acudir decontado a un servizo de urxencias e, só nalgún caso, se poderá aplicar algún procedemento caseiro de urxencia.

Corpos estraños no ollo

/imgs/20070501/img.salud.02.jpgO globo ocular e as estruturas externas son dunha gran sensibilidade. Calquera corpo estraño, por pequeno que sexa, orixina axiña molestia ou dor, lágrimas, pestanexo e arrubiamento. Nos adultos, os máis frecuentes son estelas metálicas, minúsculos fragmentos de cristal, en caso de accidentes de tráfico, ou areas que impactan con maior ou menor violencia e que adoitan incrustarse e mesmo perforar o ollo e introducirse no interior. Nos nenos adoitan ser minúsculos grans de area ou terra, que polo xeral non se chegan a incrustar. As lágrimas, o pestanexo e os movementos do globo ocular, sempre, iso si, sen fregarse o ollo, adoitan arrastralos cara ao exterior, cara ao ángulo externo, e a súa extracción normalmente é doada.

Un corpo estraño peculiar son as pingas dalgún produto químico. A lista de produtos que hai nun fogar e que poden danar o ollo é enorme. Os ácidos e os álcalis son especialmente perigosos, xa que poden producir danos irreversibles. Por iso, a actuación debe ser inmediata. O primeiro que hai que facer é lavalos con auga, a ser posible morna, sen perder tempo. Xa sexa baixo o chorro de auga ou cunha xiringa, hai lavar o ollo polo miúdo para que arrastre a máxima cantidade de produto e despois cubrilo cunha gasa estéril e acudir ao servizo de urxencias para a revisión e posterior tratamento.

Corpos estraños nos oídos

Os nenos, xogando, poden introducirse pequenos obxectos no conduto auditivo externo (CAE). Nestes casos hai que actuar do seguinte xeito:

/imgs/20070501/img.salud.03.jpgNon intentar quitalo con ningún instrumento, xa que hai perigo de introducilo máis e danar o tímpano e oído medio.
Inclinar a cabeza co oído afectado cara a abaixo e sacudila con suavidade para favorecer que o obxecto caia por gravidade.
Ás veces, se o obxecto está pouco introducido e está á vista e é flexible ou maleable, pódese intentar coller cunhas pinzas de depilación e extraelo con moito tino.
Se non é posible extraelo con facilidade, hai que acudir ao servizo de urxencias.

Unha situación particular dáse cando se introduce un insecto. Nestes casos convén:

Colocar a cabeza co oído afectado cara a arriba.
Introducir unhas pingas de aceite para provocar a morte do insecto e que flote no orificio.
Volver a cabeza en sentido oposto para que saia o aceite e arrastre o insecto.
Normalmente dá resultado, pero se falla ou, a pesar de saír o insecto, persiste a dor ou sensación de que o oído está obstruído ou que non se oe ben, hai que acudir ao médico.

Corpos estraños no nariz

Se un corpo estraño se introduce no nariz, o xeito de actuar é moi similar a cando se aloxou no oído. O que non hai que facer é intentar extraelo con ningún instrumento nin inhalando con forza, xa que pode introducirse aínda máis. É recomendable respirar pola boca mentres o obxecto está no nariz, e soarse tapando a foxa nasal libre con suavidade para ver se se pode expulsar. Se non se consegue, o mellor é acudir ao servizo de urxencias.

Corpos estraños en vías aéreas

Esta é, sen dúbida, a situación máis urxente e grave que poida darse, xa que, dependendo do tamaño do obxecto e da súa situación nas vías respiratorias, pode chegar a obstruílas total ou parcialmente. O corpo estraño pode quedar aloxado na traquea ou nos bronquios e producir asfixia, polo que é sumamente urxente liberar a obstrución.

Nestes casos hai que lle aplicar ao afectado, con carácter de urxencia, a manobra de Heimlich, que se realiza do seguinte xeito: hai que situarse detrás do afectado, poñer un puño por riba do seu embigo, coller o puño coa outra man rodeando o tórax e facer un movemento violento empurrando o puño cara a arriba e dentro. Desta forma conséguese xerar dentro das vías respiratorias unha intensa e forte corrente de aire, como un tusido artificial, que moitas veces é suficiente para expulsar o corpo estraño. É unha manobra que salvou moitas vidas. Se non sofre asfixia, pero se mantén a dúbida de que se introduciu un corpo estraño en vías respiratorias hai que acudir ao servizo de urxencias. Pode que o obxecto se aloxara noutra parte da árbore respiratoria, o que o converte nun perigo potencial que debe ser correctamente diagnosticado e tratado.

Corpos estraños en vías dixestivas

/imgs/20070501/img.salud.04.jpgA deglutición, o acto de tragar, pode ser tanto voluntaria como involuntaria. Moitas veces tragamos o que temos na boca sen decatarnos, o que no caso dunha goma de mascar ou dun caramelo non ten maior importancia no adulto. Pero nun neno si pode constituír un accidente. Os nenos teñen o costume de levaren á boca todo o que manipulan: minúsculas pedras, pilas pequenas, froitos secos con casca, gomas de borrar, moedas, botóns e ósos de froitas, entre outros moitos.

Normalmente e, en especial no adulto, os obxectos adoitan atravesar todo o intestino sen causar problemas, salvo que pola forma ou tamaño quede obstruído. Hai un mecanismo de defensa do tubo dixestivo que funciona moi ben: a mobilidade intestinal fai que o corpo estraño avance por todo o intestino e que sexa expulsado na defecación sen problemas, mesmo se se trata de obxectos puntiagudos. Pero en ocasións, se o tamaño é considerable, poden aloxarse no esófago bloqueándoo ou, máis raramente, no intestino, xerando un cadro de obstrución intestinal que pode chegar a ser grave. Por iso, se unha persoa que tragou un corpo estraño presenta salivación abundante, dor abdominal, vómitos ou calquera outro síntoma de malestar debe acudir ao médico sen falta.