Sentinelas do mar
A luz de 187 faros ilumina parte dos 7.889 quilómetros das costas españolas. Nesa listaxe atópase a Torre de Hércules, o faro máis antigo do mundo en funcionamento. E é que malia as novas tecnoloxías, a comunicación vía satélite e os radares, os sinais luminosos emitidos dende puntos estratéxicos do litoral conservan o seu valor. Un barco ao se achegar á costa sempre buscará as dúas luces escintilantes, se non son tres, que limitan a terra e o mar. Os fareiros, agora recoñecidos como técnicos mecánicos de sinais marítimos, ocúpanse de que nunca esmorezan. Mudar o seu nome evidencia a perda do halo de romanticismo dun oficio que inspira soidade, imaxina treboadas e desvelos nocturnos. Pero ao igual que persiste o faro, os fareiros seguen a ser os responsables últimos de que o sinal se reciba a partir das doce millas da costa.
O sinal
Cando un barco navega na noite paralelo ao litoral nunca deixa de ver dúas luces que se relevan para lle lanzaren unha mensaxe ao navegante. O seu significado é ben bo de identificar e é posible determinar de que construción concreta se trata consultando os libros de Rumbos ou libros de Faros elaborados a partir de 1842, ano en que se creou a Comisión Permanente de Faros e comezou a organizarse de xeito protocolario a iluminación marítima. Na actualidade réxeos a Comisión de Faros, fundada en 1996, que integra os representantes das diversas organizacións autonómicas e locais xestoras da sinalización marítima.
O edificio
Os primeiros faros debían ser atendidos por persoal expresamente destinado ao sinal. Por iso non son só unha torre, senón que albergan vivendas. O estilo responde á época na que se construíron, pero sempre se suceden cubertas planas, fachadas dotadas de acusados zócolos, pronunciadas cornixas e unha torre de planta circular rematada pola torre sustentadora da lanterna. Estes fogares verticais acollen as dependencias familiares, o taller, os almacéns de iluminantes, repostos e centrais enerxéticas. Unha escaleira metálica de caracol abre o acceso á cámara de iluminación, é dicir, á cuberta que aloxa a instalación luminosa e a óptica. Tamén se chega a ela dende o exterior, xa que é imprescindible para poder limpar os cristais da lanterna.
O fogar
O faro é símbolo de proximidade e de seguridade, e é o fareiro quen o dota dese significado. Non hai moito, cada noite ou en días de treboada, os fareiros todos debían estar no faro, e ata as provisións chegaban por medio dun abastecedor oficial, o que evitaba causas de abandono. Aínda que en condicións diferentes, na actualidade 43 fareiros habitan as atalaias. Este número, que se viu drasticamente diminuído cos avances tecnolóxicos que fixeron innecesaria a presenza do vixilante, aumentou nos últimos anos. Amais de ofrecer unha vivenda -a mellora de estradas e vehículos achegou o faro á poboación-, evítanse os problemas estruturais que xera a ausencia de persoal. Por unha banda, abandonábase unha infraestrutura sometida a condicións ambientais moi agresivas que precisaba de permanente coidado para paliar o seu estrago. Por outra, os edificios quedaban expostos aos efectos do vandalismo. Por iso, en todo o mundo se está a procurando promover o regreso do fareiro.
A luz
Na antigüidade foron cacharelas á intemperie, despois protexéronse e dotáronse de superficies reflectoras, e, para rematar, construíuse un edificio que albergaba o sinal, mais tamén ao responsable de prender o carbón ou a leña. Ao final, inventouse a lámpada. Ao primeiro, alimentouse de aceite, despois de petróleo e logo de gas. Hoxe, todo o sistema está automatizado con equipos de alimentación fotovoltaica e híbridos, solar e eólica, que iluminan lámpadas de díodos de luz (leds) de baixo consumo pero igual intensidade. Os sistemas ópticos, o mecanismo que amplifica a luz, tamén se sofisticaron. Nas orixes colocábase detrás da chama un espello parabólico que concentraba a luz e dotábase de xiro a óptica. Nestes momentos utilízanse ópticas acrílicas e flotadores de mercurio para potenciar a luz e regular a velocidade.
Outros sinais
Os faros marcan o horizonte terrestre, pero a súa función orixinal, a que hoxe se mantén, é sinalar a entrada aos portos. A súa luz súmase ao que se coñece como sinais marítimos. Estas axudas luminosas inclúen as balizas, as luces do porto, as enfilacións, as luces de sectores, as boias e os buques-faro. Cando un barco comeza a manobra de atracar agarda entre balizas a chegada do práctico e dos remolcadores. O técnico é o encargado de conducir o buque ao porto, guiándose da súa experiencia e das luces que sinalan o camiño. O fareiro é quen sabe que as luces están dispostas. As sentinelas do mar funcionan.