Gaixoa, bere osasuna zaintzearen arduradun

Gaixoa, bere osasuna zaintzearen arduradun

Edo nork ez du noizbait erosi urteroko min arin horren (eztarriko min, belarriko min…) aurka sendagileak aurreko batean emaniko botika hura erosi? Lehen kasuan, bere buruari botikak gomendatzea aukeratzen duen pertsona baten aurrean gaude. Bigarrenean, aldian behin izaten duen gaitz baten sintomak antzemanda, eta horiek aurka nola egin badakienez, automedikazio arduratsuaren aldeko aukera egiten duen erabiltzailea dugu.

Automedikazioak bizilagun gehienentzat eta medikuentzat ere konnotazio negatiboak dituen arren, Munduko Osasun Erakundearen iritziz automedikazio arduratsua formula baliotsu da gizarte garatuetako osasunaren atentziorako.

Automedikazio arduratsua sarbide libreko botiken (medikuaren errezetarik behar ez dutenen) erabilerari buruzkoa da batez ere eta ez da autopreskripzioaren pareko, hau da, ez da medikuak agindu edo gainbegiratu gabe neurri barik botikak hartzearen pareko.

Automedikazioa versus autopreskripzioa

Automedikazio arduratsuak oso bilakaera esanguratsua izan du azken urteotan. Hasierako fase batean sintoma arinak (eztarri, urdail edo belarriko mina, eztula…) desagerrarazteko erabiltzen bazen ere, gaur egun osasun arazo akutuak eta zenbait gaixotasun kroniko (erreuma, artrosia…) prebenitu eta arintzea izaten du helburu.

Automedikazio arduratsuaren xedea ez da medikuaren eginkizun estrategikoa albora uztea: gaixoarekiko kontaktuak ez du desagertu behar. Autopreskripzioak, aitzitik, albora uzten du medikua: gaixoak berak erabakitzen du zein botika hartu: “antzeko gaixotasuna zuen familiarteko batekin funtzionatu zuen”, edo “botika honi buruz oso ondo hitz egin didate” …, beraz, “neuk ere hartu egingo dut”.

Autopreskripzioaren ondorioak

Ondorio garrantzitsuak izan ditzake: gaixotasuna estali edo ezkutatu, aurkako efektuak eragin, gaixotasuna luzatu edo larritu, erabilitako botiketarako joera edo horien aurreko erresistentzia garatu, kutsadura erraztu eta droga menpetasuna bultzatu… Autopreskripzioaren atzean, askotan, aldartean aldaketak eragiteko erabiltzen diren botika jakin batzuenganako dependentzia psikiko edo fisikoa izaten da. Hona hemen medikuak agindu gabe botikak kontsumitzea baldintzatzen eta bultzatzen duten faktoreak: medikuarengana joateko zailtasuna, erabiltzaileen denborarik eza eta farmazien aldetik medikuaren errezeta behar duten botikak emateari buruzko legeria betetzeko arduragabekeria handiegia. Botikariak, egiari zor, zorrotzak izaten dira psikotropoak (sedanteak, hipnogenoak, lasaigarriak, depresio aurkakoa…) saltzerakoan, baina normalean ez dute hain zorrotz jokatzen beste botika mota batzuk ematerakoan.

Botiken erabilerako akatsak

Pentsa liteke Espainiako estatuan automedikaziorako eskuragarrien dauden botikak Espezialitate Farmazeutiko Publizitarioak (EFP) direla, hau da, medikuaren errezetarik behar ez dutenak, beren burua medikatzen duten gaixoek gehien erabiltzen dituztenak, baina ez da hala. EFPak helburu horrekin erabiltzen diren botiken zati txiki bat baino ez dira.

Zatirik handiena medikuaren errezeta behar duten botikek osatzen dute. Eta erabiltzerakoan egiten diren akatsak dira automedikazio okerraren alderdirik negatiboena, epe ertainera alboko efektuak eta bestelako arazoak sortzen dituztelako; eta horrek ez du zer ikusirik Munduko Osasun Erakundeak aldarrikatzen duen automediazio arduratsuarekin.

Gaixoa nola hezi

MOEk positibo ikusten du osasunarekin loturiko gai guztietan herritarrek parte hartzea, eta osasun zerbitzuetarako bisitak gutxitzeko bidea iruditzen zaio eta osasun publikoaren gastua gutxitzeko modua. Horretarako, biztanleak botiken erabileran heztearen aldeko da MOE. Diagnostikoa/errezeta binomioa osatzea da kontua, informazioa/aholku terapeutikoa/heziketa hirukoarekin. Botika baten errezeta egitearen arrazoiaz behar adina informazio duen pazienteak hobeto onartuko ditu medikuaren erabakiak. Aholku terapeutikoak botikaren erabilpen baldintzei buruzkoak dira (dosia, tratamenduaren iraupena….). Gure organismoan ohikoa den sintoma baten aurrean medikuak botika bat ematen badigu eta zergatiak azaltzen badizkigu, antzeko egoera batean tratamendu hori edo antzekoren bat eskatu ahal izango dugu botikan, sendagilearen kontsultara joan beharrik gabe.

Automedikazio arduratsua?

MOEk jasotzen duen moduan, automedikazio arduratsua onuragarria da, pertsonalki zein sozialki:

• Osasun arazoak arindu edo konpontzea medikuen lanaz aparte eta era osagarrian egin daiteke.
• Pertsonek beren osasuna zaintzeko duten autonomia eta ardura areagotu egiten da.
• Itxaronaldiak, joan-etorriak, denbora galtzea eta abar gutxitu egiten dira.
• Osasun sistema arindu egiten da, era autonomoan trata daitezkeen gaixotasunez gainezka egon gabe.
• Automedikazioa onartu beharreko errealitatea da. Osasun arloko informazio eta heziketa lagungarri izan daiteke botikak era arduratsu eta positiboan har daitezen. Eta automedikazio okerra eta arriskutsua desagerrarazteko ere bai.