Lonxe aínda de ser unha alternativa real
O xurista William Grove demostrou en 1839 que se podía xerar corrente eléctrica a partir dunha reacción electroquímica entre hidróxeno e osíxeno. Non podía imaxinar Grove que 200 anos despois científicos e investigadores na materia seguirían utilizando a esencia do seu descubrimento para converter o hidróxeno nunha fonte de enerxía masiva que contrarreste e mesmo chegue a poñerlles fin ós efectos dun uso e abuso de recursos enerxéticos tradicionais, como o petróleo ou o carbón, para manter as esixencias enerxéticas das nosas sociedades.
Tras dous séculos de estudos e investigacións deuse coñecido a maneira de comprimir e almacenar o elemento máis abundante do universo nunha célula ou pila de combustible, que xera a enerxía precisa para facer funcionar prototipos de vehículos, autobuses de transporte urbano e mesmo plantas industriais ou baterías de teléfonos móbiles co único refugallo de auga e calor. Así e todo, a clave aínda sen descifrar está en conseguir o hidróxeno dunha maneira limpa, sen que se produza unha contaminación daniña para o noso hábitat.
O hidróxeno é o elemento máis abundante, básico e lixeiro do Universo. Non obstante, a súa presenza en estado puro é excepcional, o que fai necesario o uso de diferentes técnicas para a súa obtención. Se se quere chegar á ‘plenitude do hidróxeno’ como enerxía do século XXI, tal e como o denominou o World Watch Institute, prestixiosa organización independente de investigación ambiental, cómpre xerar o hidróxeno de xeito limpo e inesgotable. Segundo o informe desta organización, na actualidade o 99% do hidróxeno que se produce no mundo obtense mediante o consumo doutros combustibles fósiles como petróleo, gas natural, etc. A utilización destes elementos para conseguir o hidróxeno contribúe a contaminar o aire e, en última instancia, provoca o temido cambio climático.
Existen numerosos métodos de obtención do hidróxeno. No ámbito industrial, lógrase a partir da auga, por electrólise (un método de separación dos elementos que forman un composto aplicando electricidade). Se se emprega como fonte o gas natural, este comprímese para separar os hidrocarburos lixeiros, sométese a un proceso de desecación para eliminar a auga e sepáranse o xofre e o nitróxeno. A mestura resultante refrixérase con nitróxeno líquido e, para rematar, procédese á separación gasosa do monóxido de carbono e o hidróxeno.
A longo prazo, e a isto se están dedicando as novas investigacións sobre a materia, o hidróxeno procederá de fontes de enerxía renovables limpas como o sol ou o vento, que axudarán a separar a auga en hidróxeno e osíxeno.
A dificultade na consecución do hidróxeno de modo limpo e masivo aparece como un dos principais obstáculos nunha carreira na que as corporacións automobilísticas están investindo moitos esforzos económicos e de I+D. Distintas industrias do sector están traballando no desenvolvemento de células de combustible para os seus prototipos de vehículos propulsados por hidróxeno con maior ou menor éxito.
En definitiva, é posible que esteamos asistindo ós primeiros pasos dunha nova revolución, semellante á que no seu día supuxeron a máquina de vapor ou o carbón. Algúns, como a Axencia Internacional da Enerxía, ata se atreven a falar dunha nova revolución industrial que só produce como refugallo auga e calor. Con todo, segundo os expertos, o investimento preciso para construír unha economía baseada no hidróxeno e nas pilas de combustible estímase en varios centos de milleiros de millóns de euros. E poñen un exemplo: só a instalación de surtidores de hidróxeno no 30% das estacións de servizo europeas custaría entre 100.000 e 200.000 millóns de euros. Un estudo sobre a materia sinala tamén que, malia a tódolos esforzos, a Unión Europea está por detrás dos Estados Unidos no tocante ó financiamento de proxectos, onde o gasto neste sector é entre cinco e seis veces superior ó que a UE dedica no seu programa Marco de Investigación. Xapón é outro dos países que está apostando forte polo desenvolvemento desta nova fonte enerxética. O país nipón prevé comercializar 50.000 pilas de combustible para vehículos no 2010.
O hidróxeno, malia ser o elemento máis abundante na Terra, aparece case sempre acompañado por outros. Ás veces atópase en estado puro nos gases volcánicos e apareceron indicios del nas capas máis altas da atmosfera. O máis habitual é que se presente en combinación con outros elementos. Así, na auga está combinado co osíxeno, no carbón e no petróleo atópase a xeito de hidrocarburos. Nos minerais detéctanse cantidades apreciables deste elemento, polo xeral combinado co osíxeno e, finalmente, toda a materia animal e vexetal está constituída por compostos químicos de hidróxeno con outros elementos (osíxeno, carbono, nitróxeno, xofre, etc.).
Pódense atopar aplicacións do hidróxeno na industria espacial: o hidróxeno líquido, xunto co osíxeno, utilízase para a propulsión de foguetes. É capaz de impulsar automóbiles e de xerar enerxía para plantas industriais e pode substituír a tódalas fontes de electricidade, desde baterías para móbiles ata motores de autobuses. Xa a comezos do século XX, debido á súa lixeireza, empregouse para encher os dirixibles e os globos aerostáticos, pero os múltiples accidentes que xerou pola súa facilidade para inflamarse interromperon este uso.
As pilas de combustible son dispositivos, como as baterías, que producen enerxía pola combinación de hidróxeno e osíxeno nunha reacción química. A súa principal vantaxe é que son silandeiras e, amais de electricidade e calor, só producen auga como refugallo. Hai celas de combustible con potencia abonda para dotar de enerxía a plantas de xeración eléctrica de grandes cidades e, doutra banda, outras capaces de substituír a pequena pila dun reloxo de pulseira.