"CONSUMER EROSKI-ren ildo editoriala kontsumitzailearen eskubide eta interesek adierazten dute"

Enpresek, gizakien modura, bere nortasunarekin hertsikien loturiko gauzak egiten dituzte, edo egin behar dituzte. Norberaren izaeraren arabera jokatzea koherentziazko, egiazkotasunezko arrazoia da. EROSKI kooperatiba duela 36 urte kontsumitzaile talde batek sortu zuen, beren eskubide eta interesen alde -interes ekonomikoetatik hasita: prezio zuzenagoak, merkeagoak- jardute aldera. Hasiera-hasieratik etekinen parte bat kontsumitzaileari zor zaion informazioa eta hezkuntza hobetzera bideratu zuten eta horrela sortu ziren kontsumitzailearen heziketa ikastaroak eta EROSKI aldizkaria. Geroztik, publikazio honi bestelako informazio euskarriak erantsi izan zaizkio. Gure kooperatibaz kanpoko jarduera-eremuan praktikatzen ari ginen informazio eta heziketa jarduerak formalki egituratzeko sortu zen Fundación EROSKI orain dela urte gutxi. Aldizkaria editatzea, produktuen azterketa konparatiboak ezagutaraztea, ikastaroak eta bestelako hezkuntza-jarduerak martxan jartzea garai hartako eta oraintxe bertako helburua da, ez da aldatu, funtsez: kontsumitzaileari informazioa eskaintzea, erabakiak hartu ahal izan ditzan eta, bestetik, populazioan bizi-aztura osasungarriagoak sustatzea.

Kooperatibak gauza berbera egin zuelako, bederatzigarren hamarkadaren hasieran, Grupo EROSKI osatzen duten elkarteen partaidetzarekin eta gaur egun Espainia osoan dihardute. Kooperatibaren eremua zabaltzen bada, bidezkoa da aldizkari hau funtsezko elementuetako bat daukan egintza soziala ere hedatzea. Dena den, kooperatibako bazkideen edo gure dendetako bezeroen interesen alde ez ezik, kontsumitzaile guztien interesen alde jardun izan gara betidanik.

Duela hiru dozena urte kontsumitzaileak ez zeukan gaur adina babespen, informazio gabeziak egungoak baino latzagoak ziren, inondik ere. Kontsumitzailearen aldeko defentsan jardute hori ederki justifikatua zegoen, egun dagoen bezalaxe, ene aburuz. EROSKI kooperatiba kontsumitzaile elkarte bat da, legez 20 urtean aintzat hartua izan dena eta, halakotzat, kontsumitzailearen kezkez hainbat gauza esan behar izan ditu; maiz, ordea, guk esaten duguna ohiko diskurtso ofizialetik dezente urrun dabil. Horrez gainera, arazo eta gai horien gaineko bestelako begirada bat, independentea, eman dezake Eroski-k, bere jarduera ez baitago dirulaguntza ofizialen ezta aldizkaria finantzatzen duten eta, hortaz, errentagarritasunaren bila doazen akziodunen asmoen mendeko. Posizio pribilegiatua du, gainera, banakuntza alorreko enpresa batek sorturiko fundazioak editatua baita. Nortasunen integrazio horrek oreka eta errealismo handiagoko jarreretan mantentzen gaitu. Sermolari eta aizkolari gara, batera: ederki dakigu zenbat kostatzen den aldaketa eta hobekuntza batzuk egitea; horrek, ene ustez, salatari eta testimonio-emaile apalagoak bihurtzen gaitu eta, produktu eta zerbitzuen kalitate eta segurtasun kontuetan eskakizun-gradua bat ere jaitsi gabe, errealistago eta zuhurrago egiten gaitu, aldi berean. Ene aburuz, kontsumitzailea Eroski-ren gobernamendu eta jatorrian dagoela ikusi bezain laster erraz ulertuko da gure Fundazioaren arrazoia eta, nola ez, kontsumo eta eguneroko bizimoduaren gaineko informazio alorrean egiten duguna.

Beste gauza bat nabarmendu nahiko nuke: CONSUMER EROSKI ez da banakuntza enpresa baten ezkutuko adierazpidea. Hori frogatzeko, esan dezagun aldizkari honetako azterketa konparatiboetan ez direla agertzen Eroski markako produktuak eta, era berean, irakurleak gure dendetan aurki ditzakeen produktuen publizitaterik ez dugula egiten; izan ere, behin baino gehiagotan gertatu izan da aukerarik hoberen gisa proposatutako produktua gure dendetan ez egotea. Aldizkarian ez da agertzen Eroski-ren jarduera komertzialari buruzko adierazpenik, are gutxiago Grupo Eroski-ko dendetan erostearen aldeko mezurik ere. Aldizkariaren ildo editoriala Eroski enpresara begiratu gabe taxutzen da. Zenbaitetan, ez dut ukatuko, independentzia editorial honek eragozpenak sortu izan dizkio enpresari: jazo izan da, adibidez, aldizkariaren azalean agerturiko ikerlan batean, hiri jakin bateko zerbitzuek kalifikazio apalak jasotzea; dagokion udalak ondoezak agertu du eta, gauzak nola egokitzen diren, udal horretxekin ari gara bitartean supermerkaturen bat eraikitzeko lizentzia tramitatzen. Horrelakoetan -behin eta birritan gertatu izan baitira- erreportajean ez da txintik ere aldatuko, udal horrekiko negoziazioak egiten ariko ez balira bezala argitaratuko da azterlana.

EROSKI-n urtero gure etekinen %10 egintza sozialera bideratzen dugu, eta praktika hori ardura sozialeko ariketatzat jotzen dugu. Estatutuetan horrela hitzartu dugulako, komunitateari hartu diogunaren parte bat itzultzeko konpromisoa hartzen dugu. Horrela, aurrekontu horretatik parterik handiena kontsumitzailearen heziketak eta informazioak jasotzen dute. Horiez gainera, ordea, ingurunea errespetatu eta hobetzeko kanpainetan ere parte hartzen dugu, nazioarteko elkartasun programetan hirugarren munduko defentsa urriko populazioari (emakumeak eta haurrak) zuzenduriko egintzetan esku hartzen dugu. Laguntzen dituen ekimenen bitartez, bere nortasunaren izpirik erakusten du enpresa bakoitzak. Gure egintza soziala ez doa ikerkuntza zientifikora edo kulturaren sustapenera, adibidez, gizatasunezko helburuak iruditzen zaizkigun arren. Gure ustez, kontsumitzaileari erabakiak hobeki hartzea, bizimodu osasungarriagoa egitea, bere balioen eta ingurunearen iraunkortasunaren araberako jokabide koherentea erakustea lagunduko dion informazioa ematea da komunitateari egin diezaiokegun ekarpenik hoberena. Bada, ordea, nabarmentzea gustatuko litzaidakeen funtsezko beste alderdi bat, oraino: gure informazio-produktuen bitartez kontsumitzaileari informazioa eskaintzen diogu, bere itxaropenekin eta bere balio-sistemekin egokien uztar daitezken erabakiak berak har ditzan; baina bere subiranotasunean ordezkari izateko tentaziorik ez dugu nozitzen.

Aberastu egiten gaitu, errealitatearen gaineko begirada zabaldu egiten digulako. Eragozpenak ere sorrarazten dizkigu baina, dena den, soiltzea ez da sistema egokia, horrek konponbideen eraikuntzan oinarrizko interes batzuen aurrean itsuarena eginarazten badigu. Grupo Eroski-k kontsumitzailea enpresan integratzen duela diogunean kudeaketaren zailtasunak are eta korapilatsuagoak direla aitortzen ari gara, hiritarraren ikuspuntua, bezero eta kontsumitzaile den aldetik, gure erabakietan txertatzea agintzen baitigu pentsamolde horrek. Integrazio horrek, dena dela, enpresak eratu behar dituen konponbideei soilik eskaintzen die aberastasunik.

Kontsumitzaileak, bazkide langileekin parekotasunean, Eroski-ren funtsezko arazoez erabakiak hartzen ditu eta horrek, dudarik gabe, gure Talde honen gobernamenduari berariazko nortasuna aitorrarazten dio. Bestelako enpresa gara gu, kontsumitzaileak enpresaren gobernamenduan esku hartzen duelako eta, aldi berean, egintza sozialeko gure programen jasotzaile delako. Gauza batzuk egiten dugu eta, hori bezain garrantzitsua dena, beste batzuk egiteari uko egiten diogu, kontsumo-kooperatiba baikara, izatez. Jarduera ulertu eta gauzatzeko modu batzuei dagokienez, lehiakideek ez bezalako gauzak pentsatzen eta egiten ditugu; agian hiritarrak hautematen dituenak baino gutxiago eta, noski, nahi genituzkeenak baino ere gutxiago baina, hori bai, bestelakoak gara eta bestela dihardugu geure bidetik.

Enpresa egiteko beste modu bat badagoela frogatua du Eroski-k: kontsumitzailea eta langilea, beren ahaleginak integraturik, proiektu berean inplikatzen direneko horixe; kontuan izan, bide batez, gainerako enpresen antzerako etekinak lortzen dituela proiektu honek. Gizakia entzun eta aintzat hartzen duen enpresak kapitalean oin harturiko enpresa-mundu horretan arrakastarik bil dezakeela frogatzen du gure proiektuak, ene ustez.

Urte gutxiren buruan bestelako kontsumitzailea ikusiko dugu geure artean, oraingo kontsumitzailea eta aurrekoa desberdinak diren heinean. Aldaketa hori eragiten duten klabeak ez daude gizartea bera egituratzen ari direnetatik urrun: inmigrazioa ugaltzea, gizartean emakumearen rola erabat aldatzea, populazioaren zahartzea, teknologia berrien eraginez itxuraldaturiko hiritarrak, aisialdi luzeagoa, segurtasuna dela eta, geroz eta kezka larriagoa. Bai jendea, bai enpresak ere, kategoria berri horietaz hizketan hasi dira baina horiek nola maneiatu oraindik ez dakigu zehatz-mehatz. Esate baterako, zahartzaroan gaztaroan baino urte gehiago biziko gara baina horrek ez ditu enpresa-perspektibak aldarazi oraindik; areago, ez da funtsez aldatu produktu edo zerbitzuen eskaintza.

Beste aldetik, kontsumitzaileaz ari garenean, nolako pertsonaz ari ote gara? Gure artean hamaika kontsumitzaile plegu bizi dira. Topikoek, egiazkoak balira, lagundu egingo gintuzkete baina beti-beti ez dituzte egituratzen kategoria finkoak. Fabrikatzaile, merkatari, politikariok& bai kontsumitzaileak bai kontsumitzaileen azturak klasifikatu behar ditugu, beroriek uler ditzagun eta proposamenak helaraz diezazkiegun. Batzuk eta besteak, nolanahi ere, sailkatzeko unean geroz eta korapilatsuago bihurtzen ari zaizkigunez, baieztapen kategorikoek geroz eta huts egiteko arrisku larriagoa dute. Gure gizartean klase ertain zabal-zabala itxaropen-ekonomian, ongizatean eta bestelakotasunaren peskizan bizi da. Klase horri zuzentzen zaio sutsu asko masa-marketinga baina sistemak ezin zuzki dezake ongizate-maila horretaz gizarte osoa: errentagatik bazterturiko populazioa ez da urritzen ari, alderantziz. Eta inmigranteek, aniztasun kulturala ez ezik, oinarrizko edo iraupeneko kontsumoak dakarzkigute.

Egungo kontsumitzaileen asoziazionismoak ez dauka orain dela hainbat urtetakoak zeukan ikusgarritasuna. Badirudi gizartean rol nagusi guztiak alderdi politiko, sindikatu eta gobernuz kanpoko erakundeei esleitu zaizkiela eta, tamalez, kontsumitzaileen elkarteek ia ez daukate bat ere espaziorik, ez hiritarrek elkarteetan esku hartu nahi ez izatearren, kontsumo-egintza geroz eta pribatuago eta zuzenagoa delako baizik, antzinako klase-gizartea gizaki-gizarte bilakarazten ari den joera sozial horren eraginez. Kolektibo zigortuenak ere ez dira bere burua defendatzeko unean elkartzen: dagoeneko helburua ez da injustiziaren kontra edo sistema aldatzeko protesta azaltzea, sistema horretantxe ahalik eta erosoen integratzea baizik. Defentsarik gabeko kontsumitzaile izatetik ilusiodun kontsumitzaile izatera igaro denean, asoziazionismoa helmuga izan zezakeen interesen bateratze edo konplizitate horretarako ateak itxi egin dira.

Horrelako zerbait. Nahia eta praktika pertsonala maiz nahasten ditugu, inkestetan egunero-egunero ikusten dugu fenomeno hori. Dena dela, denborak ere bere lana egingo duelakoan nago. Elikagai ekologikoei dagokienez, fenomeno baten hastapena bizi dugu: fenomeno hori hazi egingo da, kontsumitzaileen maila kultural eta ekonomikoa haziko den tamaina berean; eta masiboa inoiz izango ez den arren -produkzioa bera ere masibo izango ez den neurrian- eta, produktu konbentzionalarekiko kalitate-aldeak estutuko badira ere, ene ustez jangai ekologikoen merkatua zabaldu egingo da. Agian ez gara Suitzako mailara iritsiko, baina bizimodu osasuntsurako joera, ingurugiroarekiko kezka edota kontsumitzailearen egiazkotasun-nahiak norabide horretan doaz. Zuzenbidezko merkataritzaz ari garela, ene ustez, azpigarapenetik jalgitzen ari diren herrialdeetan ekoizpen-sistema iraunkorra edukitzean datza arrakasta, ekimen horren aldekoek kontsumoa herrialde garatuetara bideratzen badute. Ene aburuz, bi baldintza horiek ez dira betetzen ari. Eroski-n esate baterako, kontsumitzaileari zuzenbidezko merkataritzako produktuak erosteko bide zuzen eta soilak eman dizkiogunean eskuzabal erantzun digula esan dezakegu, argi eta garbi. Hiritar xehe isolatuak, berriz, bide-gabezia hori ezingo du konpondu. Zer egin dezakegu, bien bitartean, bidezko merkataritzarekin identifikatzen garenok? Beraien aldeko izaten segitzea behinik behin, laguntza txiki batek balio handia baitu komunitate horientzat. Bestelako kontua, ordea, herrialde txiroetan elikagaiak ekoizteko baldintza justuak erdiesteraino iristea da. Horrelako aldaketa gertatuko bada, mundu zabaleko merkataritzak errotik aldatu behar du baina eraldaketa horiek lehen munduko hiritarrok gogaitu egingo gaituzte, errentak eta ongizatea herrialde txiroenei lagatzea justiziazko jarrera izaki ere.

Ondo diozun bezala, bestelako ohiturak dituzten kontsumitzaileak dira baina geratzearen alarma-seinale nahastezina helarazten ari zitzaigun merkatuaren hazkuntza suspertu dute. Horregatik, kontsumo-ondasunak fabrikatzen dituzten enpresek bezero-kategoria horri itxaropenez begiratzen diote. Industrian eta merkataritzan ahaleginetan ibiliko gara kontsumitzaile horri egokitzeko, bere premien araberako produktuak eskainiz eta bere kulturak agintzen duenetik gertueneko moduan. Fenomenoak, dena den, kontsumo-alorretik gainezka egiten du. Inmigranteak gur enpresetako langile ere izango dira eta, lan-munduan sartzeari dagokiola, hainbat galderari erantzunik eman beharko diogu: gure kulturan integratu behar dute ala beren izaera berezia errespetatu behar dugu guk? Zein mailataraino gaude prest geure burua aldarazten uzteko eta geure etxean jende horri toki bat egiteko? Azturez alda daitezen, gureari egoki dakizkion aginduko diegu? Enpresa integratzaileak izango gara ala kultura anitzez osaturiko mosaikoak?

Gure ustez, enpresak gizartearekin dituen obligazioak ez ditu kitatzen bezeroei kalitatedun produktu bat eskaini, langileei enplegu finkoa eman eta zergak ordaintze hutsak. Enpresa subjektu soziala da eta, halakotzat, komunitatearekiko obligazio sozialak sortzen ditu. Enpresa den aldetik, bere helburuak ez dira erabat erdiesten enpresak diharduen giza ingurune horretakoak ere lortu ezean. Gizakia, bakarrik, osotasunera iristen ez den hein berean, enpresak ere ez dira osotasun horretaraino heltzen beren buruaren interesez baizik kezkatzen ez badira. Enpresak, sozializazio prozesua bizi duen gizakiak bezala, bere interesak (bere alderdirik egoistena) eskuratu ahal izateko, zerga modukoren bat ordaindu behar duenez, berak diharduen gizarte horretako kideen ongizate eta zoriontasunaren alde jardutea ere enpresari eskatzeko moduko erantzukizuna da. Eroski, enpresa bezala, eta komunitateari begirako bere egintza soziala kudeatzeko moduak pentsatzeko molde honi eman behar zaizkion erantzunetako bat izan nahi du. Erantzukizun hori egia bihurtzeak komunitatearen geroaldiarekin konpromisoa geureganatzea eta bere iraunkortasunean esku hartzea esan nahi du. Zorionez, pentsamolde hau enpresa-izaeraren ezaugarrietako bat dela uste dut, moda hutsa baino areago. Enpresak eta gizakik oro etiko izan behar du, horrek errentagarritasunari galerak badakarzkio ere. Horrela sinesten dut nik, etsi-etsian sinetsi ere.

Abegi atsegin horri eman dakiokeen azalpen nagusia da hori, inondik ere. Ene iritziz, sasi-umiltasunik gabe, informazio hori aurkeztean hautatu dugun era baliagarri eta erakargarriak ere garrantzi handia du horretan. Eta ezin ahaztu, gainera, horren atzetik Eroski dagoela, 36 urte honetan sinesgarritasun osoa erdietsi duen firma. Beste hainbat ekimenetan ere antzeko zerbait jazo zaigu Eroski-k bide luze honetan irabazi duen sinesgarritasunari esker, neurri handi batean, kontsumitzaileak harrera on-ona egin dio.