Garantía miudiña de vida

Garantía miudiña de vida

A vida non sería posible no noso planeta de desapareceren os insectos. Aínda que asociamos instintivamente estes animais con algo miúdo, irrelevante, molesto e ás veces noxento, a súa presenza garante a continuidade dos procesos de xeración de vida nos nosos ecosistemas. Por iso, e aínda que poida resultar sorprendente, os lexisladores elaboraron unha enorme variedade de normas que os protexen de xeito directo ou indirecto.

A principal directiva da Unión Europea (UE) que vela por este grupo de animais é a denominada “Conservación dos hábitats naturais e da Fauna e Flora silvestres (Directiva 92/43/CEE)”, pero, así e todo, por exemplo, só inclúe a 21 insectos das preto de 50.000 especies que se atopan en España. O Ministerio de Medio Ambiente, de acordo coa Lei 4/89 de protección da natureza, redactou un catálogo de especies protexidas na que inclúe 28 tipos de insectos repartidos entre catro categorías de ameaza. Pola súa banda, algunhas comunidades autónomas incluíron ou están en proceso de incluír algunhas especies de insectos en cadanseu catálogo de protección de fauna.

Lexislación insuficiente

Malia a existencia dunha lexislación específica, a protección dos insectos e a súa consideración nas políticas ambientais están aínda ben lonxe de podérmolas considerar satisfactorias, como indican desde a Asociación española de Entomoloxía (AeE) e o Centro Iberoamericano da Biodiversidade (CIBIO) da Universidade de Alacante, que afirman que de nada serve protexer unha especie se se segue contaminando ou destruíndo o hábitat no que vive.

/imgs/20060301/medioambiente02.jpgActividades como a transformación dos usos do solo, a masiva utilización de pesticidas na agricultura, a recolleita de especies con finalidade lucrativa e sen criterio científico, o coleccionismo furtivo, os residuos sólidos guindados ó medio ou a contaminación das augas superficiais e mais subterráneas están causando un grave desequilibrio que leva á desaparición dalgunhas especies de invertebrados e á proliferación doutras.

A devandita directiva europea non engloba no seu nivel de protección nin un só insecto polinizador, básicos nos procesos de expansión de flores e plantas, nin os milleiros de insectos migratorios que se desprazan todos os anos entre Europa e África, nin ningún insecto característico dos ecosistemas mediterráneos. Así e todo, algúns países europeos contan con listaxes dalgúns grupos máis vistosos, como bolboretas ou cabaliños do demo, no que se inclúe unha alta porcentaxe de especies que cómpre protexer.

27.000 especies extinguidas

Os científicos identificaron e clasificaron algo máis dun millón de especies, o que supón preto do 75% de todos os seres vivos coñecidos. Así e todo, a variedade real é moito maior. As estimacións da comunidade científica oscilan entre os 10 e os 30 millóns de especies de insectos aínda sen catalogar, debido en boa medida ó gran descoñecemento que existe arredor da biodiversidade de moitas zonas tropicais. Na actualidade, o ritmo anual de descubrimento de novas especies animais sitúase en 15.000 especies, das que o 62% son insectos e polo menos unha cuarta parte delas son coleópteros (escaravellos). En España, un territorio a priori xa analizado polo miúdo, os entomólogos descobren unhas 20 especies ó ano.

Á aparición constante de novos tipos de insectos contraponse o ritmo aínda maior de extinción, cifrado na actualidade nunhas tres especies cada hora, o que representa unhas 27.000 especies menos cada ano. Por iso, a AeE coida que é imprescindible un cambio de mentalidade e a dotación por parte das institucións dun orzamento para lles poder ofrecer os medios necesarios ás persoas encargadas de estudar e de conservar a variedade entomolóxica.

Por que os insectos son tan importantes?

Os insectos, un dos grupos animais máis antigos que viven sobre a Terra, é tamén o que maior número de formas posúe na actualidade, o que amosa unha capacidade de adaptación e supervivencia ó contorno por riba do resto de formas de vida animal. Os insectos están involucrados na maioría dos procesos ecolóxicos que se dan nos ecosistemas terrestres e en boa parte de lagos e cursos de auga. Da súa participación depende a reciclaxe de aproximadamente o 20% da biomasa vexetal da Terra, sendo tamén os principais desintegradores dos cadáveres animais e excrementos. A isto engádese que máis do 60% das plantas dependen para sobrevivir dos insectos polinizadores.

/imgs/20060301/medioambiente01.jpgDesde un punto de vista científico, os insectos utilízanse como medio para poder alcanzar numerosos descubrimentos. Por exemplo, moitos dos coñecementos xenéticos débense á mosca Drosophila; a identificación do cromosoma X determinante do sexo debeuse a unha chinche (Heteróptero); algunhas especies son bioindicadores do estado de saúde do ecosistema e son fonte potencial de produtos farmacéuticos por descubrir. Ademais, os insectos son tamén básicos en actividades económicas humanas como a fabricación de mel e os seus derivados ou nos procesos agrícolas -a polinización en invernadoiros por abesouros aumenta a produción e moitos insectos son auténticos controladores de especies daniñas para a agricultura-. Non nos debe estrañar, xa que logo, que algunhas civilizacións antigas, que vivían en relación directa coa natureza, utilizaran algunhas clases de insectos como símbolos e que mesmo chegasen a deificalos.