A madeira, a raíña dos mobles

/imgs/20070201/img.vivienda.01.jpg A tarefa de buscar a cama axeitada, o armario roupeiro ou a mesa do salón non só require armarse de paciencia ante a infinidade de estilos, deseños e prezos. Tamén é aconsellable certo coñecemento do que se quere mercar: calidade dos materiais, limpeza, conservación, avellentamento en zonas secas ou húmidas, etc. A oferta divídese, en grandes liñas, entre o mobiliario de acabado sintético e de madeira. O primeiro é máis económico e dispón dunha maior variedade de deseños, mentres que o segundo trae consigo un traballo artesanal, de ebanistería, que se notará na factura final.

Non obstante e a diferenza do que se cree popularmente, a calidade dun moble non depende en exclusiva do material que se empregue, senón doutros factores como o acabado ou a funcionalidade. De feito, os mobles de madeira maciza (que se presupoñen de mellor calidade) case non se comercializan, xa que iso suporía a corta dun maior número de árbores e, ademais, a madeira é un material vivo que experimenta movementos ante os cambios de humidade e temperatura.

A práctica máis común é que só o contorno ou a caixa do moble sexan macizos. O resto da estrutura adoita estar formada por un taboleiro aglomerado, contrachapado ou de fibra, que se obtén a partir de labras, serraduras, codias e pólas de árbores, pero que asegura un mellor comportamento ante os cambios de temperatura, calor ou humidade. O vimbio, o rattán ou a melamina son outros materiais empregados, pero a madeira é o preferido e o máis desexado. Agora ben, dentro do termo madeira hai grandes diferenzas e clasificacións. Unha das básicas é a que distingue entre:

Madeira dura: É as máis cara e a máis resistente. Pódese elixir nesta modalidade entre madeira de caoba, carballo, castiñeiro, faia, cerdeira, nogueira, freixo, wengé ou teca, entre outros. Prezo: nun armario, a partir de 1.000 euros.
Madeira branda: É a máis barata e lixeira. O piñeiro, ciprés, abeto, chopo ou bidueiro forman parte deste tipo de madeira, que toma o seu nome da facilidade para ser traballada, non porque signifique que vaia resistir pouco tempo. Prezo: nun armario, a partir de 700 euros.

/imgs/20070201/img.vivienda.02.jpg Estes prezos son orientativos, xa que rexistran grandes variacións en función do tipo de madeira, dos acabados e das dimensións. Na diferenza de prezo entre unha clase de madeira e outra inflúe, fundamentalmente, o ritmo de crecemento da árbore da que se obtén: a madeira dura procede de árbores de crecemento lento, mentres que a madeira branda o fai de especies que se desenvolven máis rapidamente e que son máis abundantes.

Indicadores dun moble de calidade

No tocante á duración dun moble, non depende tanto do material (a madeira en xeral é un dos máis nobres) coma do uso que se lle dea e as condicións nas que se manteña. Se non se coida, a madeira pode experimentar unha contracción natural ou movementos das súas pezas que lle restan harmonía á estrutura. En definitiva, para recoñecer que un moble é de calidade hai que reparar nos seguintes aspectos e observar o seu comportamento durante o período de garantía:

Arestas: As arestas dun moble sintético adoitan estar pegadas e son irregulares, fronte ao acabado perfecto dun moble de madeira, feito dunha única peza ou láminas pegadas firmemente, no caso dos taboleiros.
Bordos: Deben ser redondeados, para reducir o dano en caso de golpes, especialmente, se se trata de mobles infantís.
Cor: Os mobles de madeira natural presentan diferentes matices, unha cor non uniforme e con vetas, fronte á cor homoxénea do resto.
Acabado: Se o moble se vai colocar no baño, o exterior debe contar cunha pintura ou verniz anticorrosión. Para un moble infantil é importante que a pintura non teña contido en chumbo.
Brillo: Demasiado brillo produce fatiga visual, máis aínda se se vai pasar moito tempo fronte ao moble, como acontece cun escritorio.
Resistencia e ergonomía: O armario ten que verse robusto e ser ergonómico, é dicir, que permita gardar e coller cousas as cousas con facilidade. As ancoraxes deben resistir peso e, se o moble é utilizado por nenos, ten que soportar un uso máis intensivo.
Tapas seguras: Para evitar que as tapas horizontais golpeen a alguén ao se pecharen, deben dispoñer de medios que impidan o peche brusco ou a caída incontrolada.
Sistemas de ventilación: Os mobles colectores, como un baúl ou un cofre, teñen que dispoñer de buratos ou doutros sistemas que actúen como respiradoiros e eviten a asfixia.
Caixóns: Poden ser macizos ou non, pero o importante é que estean ben fabricados, cun bo acabado na parte traseira (lixado e vernizado), cun axuste perfecto e cun sistema de deslizamento adaptado á carga máxima prevista. Deben ter topes de apertura para evitar a súa extracción do moble e un cheiro suave.

Diferentes estilos, diferentes madeiras

Cada moble ten a súa propia “denominación”: un estilo ou tendencia específica que define o tipo de madeira empregada na súa fabricación. Velaquí algunhas delas:

Imperio. Recorre sobre todo á caoba, de cor rosa clara e listado uniforme, para crear mobles de liña clásica, como camas estilo zorra de arrastre. É a evolución dun deseño de liñas rectas e ángulos pronunciados.
Neoclásico. Utiliza madeira fina, como o carballo -amarelado e moi resistente- ou a nogueira ?cor castaña agrisada e listado rico-. As súas liñas son rectas e de aparencia simple, pero moi elegantes.
Colonial. Emprega, en maior medida, cerdeira -ton avermellado e veta lustrosa- ou nogueira tratada con verniz para darlle un aire de vellez. Son mobles pesados que nos lembran as casas señoriais de América Central.
Provenzal. A madeira máis frecuente é a de cerdeira, cun estilo moi semellante ao rústico, pero con pezas máis lixeiras e típicas das casas de campo, como as huchas ou baúis.
Rústico. O piñeiro, de cor castaña clara ou amarelada, abunda neste estilo, que lle proporciona un ambiente tradicional ao fogar con aparadores, librerías ou portas realizadas a man e con aspecto de estar “avellentado”.
Moderno. Fabricados con taboleiros chapados e melamina, principalmente, os mobles caracterízanse por volumes amplos ou minimalistas, liñas rectas e división por módulos.

Coidados precisos

/imgs/20070201/img.vivienda.03.jpg Co paso do tempo, os mobles de madeira tenden a escurecer, unha característica que non implica que se vaian deteriorar ou que presenten un aspecto máis descoidado. Abonda con quitarlles o po cun pano húmido e secalos despois cun pano, aínda que tamén se poden empregar produtos ricos en ceras. O vendedor é a persoa máis indicada para dar as instrucións específicas sobre o coidado do mobiliario, segundo os materiais que se utilizaran na súa fabricación e os acabados (verniz, pintura, tecido, metal ou vidro). Cando se trata dun moble de exterior (terrazas ou xardíns), a madeira máis apropiada é a teca, porque é moi resistente á humidade, que case non lle afecta e o seu mantemento limítase a unha capa de verniz semestral ou anual. Tamén son apreciadas nestes espazos outras madeiras como o wengué ou o iroko, posto que proceden de zonas tropicais de América, África e Asia, onde o clima se caracteriza por abundantes chuvias e/ou elevadas temperaturas, co que responden ben nestas condicións.

Tampouco hai que descoidar

Cambios bruscos de temperatura. Os mobles aturan mellor as temperaturas baixas ca as altas. A temperatura óptima está entre 20 e 24 graos centígrados. Un cambio brusco pode ser causa de gretas.
Luz solar. Os raios do sol aclaran progresivamente a cor do moble, que chega a perder o seu aspecto natural e adquire un ton agrisado. Este proceso débese á degradación da lignina presente na madeira.
Contido de humidade. É unha das principais causas de deterioración, xa que provoca a aparición de fungos ou mofo, tanto pola exposición á chuvia (exterior) coma ao vapor (interior). Cando a chuvia elimina a lignina, a madeira agrétase e a humidade penetra. A caída da pintura ou o despegue das xuntas son síntomas de alerta.
Produtos químicos. Os mobles de madeira natural non se deben limpar con estes produtos, recomendados principalmente para mobiliario sintético.
Ventilación. A entrada de aire, a través dunha ventá ou dun sistema de aire acondicionado, impide a concentración de humidade (por exemplo, no baño) ou o exceso de calor (ao acender unha calefacción).
Insectos. Os térmites e a couza fan a súa aparición, sobre todo, en primavera, aínda que poden facelo en calquera outra época do ano. Introdúcense na madeira e devórana a través de canles interiores. Cando o moble ten estes perigosos visitantes, aparecen pequenos buratos no exterior.
Protección. Pódense empregar produtos funxicidas (contra os fungos), insecticidas (contra os insectos), hidrófugos (contra a humidade), pigmentados ou lasures (contra a acción dos raios solares). Unha pintura porosa permite a transpiración da madeira e o verniz crea unha capa impermeable e protectora. Para madeira de exterior, convén utilizar un protector rico en aceites que a nutra e permita respirar.
Manchas. Para eliminalas hai que tratar toda a superficie do moble e non só aquela na que se atopa a mancha. É necesario empregar produtos específicos para cada mancha: auga, graxa, alcohol, café… Os líquidos son os peores inimigos.

Etiqueta de composición

/imgs/20070201/img.vivienda.04.jpg O Real Decreto 1468/1988 obriga a que o fabricante etiquete os mobles con información sobre a súa composición no caso de que a súa compra ou utilización dependa dos materiais empregados na súa fabricación, ou ben sexa unha característica da súa pureza, riqueza, calidade, eficacia ou seguridade. Na etiqueta debe aparecer a verdadeira natureza do produto (de xeito que non se induza a erro ou engano), a súa calidade e a perigosidade que se poida derivar do seu uso ou de determinados dispositivos mecánicos que se engadan. A Federación de Comerciantes de Mobles da Comunidade Valenciana, FECOMVAC, presentou no 2005 un modelo de etiqueta pioneira en España, por ser a primeira consensuada entre empresarios, Administración e os propios consumidores. A etiqueta está destinada a mobles de cociña, baño e mobiliario infantil, para eliminar calquera dúbida sobre a composición do moble. No resto de España, aínda non existe un modelo de etiqueta homologado, aínda que algunhas asociacións e entidades públicas estudan a súa implantación ou a aprobación dun selo de calidade.

Cumprir a normativa de seguridade

Aínda que quedou claro que a compra dun moble está condicionada por diferentes factores, principalmente o estético, hai outro elemento ao que se lle debe prestar unha especial atención: a seguridade. Un moble é seguro cando “en condicións de utilización normais ou razoablemente previsibles non presente risco ningún ou unicamente riscos mínimos, compatibles co uso do produto e considerados admisibles” (Real Decreto 1801/2003). En determinadas mans (nenos, persoas maiores?), os mobles que incorporan elementos de vidro ou que dispoñen de dispositivos que se accionan manual ou mecanicamente poden supoñer un risco. O Instituto Tecnolóxico do Moble, Madeira, Embalaxes e Afíns (AIDIMA), advirte, ademais, sobre os criterios que cómpre ter en conta no tocante aos compoñentes que conforman o moble.

Fabricado en madeira ou taboleiros derivados, o mobiliario ten un acabado superficial de pintura, verniz ou outras substancias que posúen, en maior ou menor medida, compostos químicos. No caso dos taboleiros, as distintas capas están encoladas, o que implica a presenza de formaldehido, un gas que se libera lentamente ao ambiente e que está considerado como substancia canceríxena pola Organización Mundial da Saúde. Este gas é o mesmo que emiten os vehículos ou o fume do tabaco. A súa redución no proceso de pegado é o obxectivo dos fabricantes, que comezaron a utilizar novos adhesivos ou sistemas de prensado. Non obstante, tanto o seu contido nun moble como a súa emisión pódense medir con ensaios realizados de acordo ás normas UNE-EN 120 e UNE-EN 717-2, respectivamente. Se o cumprimento destas normas aparece na etiqueta, o consumidor está ante un moble seguro e respectuoso co medio.

O último aspecto no que cómpre reparar é o contido en metais pesados (cromo, bario ou chumbo) que inclúen os recubrimentos de pinturas. Isto é especialmente importante cando se trata de mobiliario infantil, como os berces, pois é común que os nenos chupen os barrotes ou outras partes da cama. Se un moble respecta as concentracións máximas permitidas significa que cumpre coa normativa UNE-EN 71-3, un dato máis que se debe buscar na etiqueta ou no certificado de garantía do moble, e que o comerciante debería poder confirmar e sobre o que debería informar ao comprador dende o primeiro momento.