Artrose: da resignación ao control

Artrose: da resignación ao control

A listaxe de achaques que chegan coa idade é máis ben amplo. Un dos que xera máis queixas e motiva máis conversas entre nosos vellos é a artrose. E isto non se debe a unha casualidade, senón á estatística. O Estudo EPISER da Sociedade Española de Reumatoloxía (SER) analizou a prevalencia -ou número de casos- de artrose sintomática na poboación xeral e revelou que o 10,2% da poboación ten artrose de xeonllo e o 6,2%, de mans. Estas porcentaxes dispáranse así que vai medrando a idade. Constatouse que a partir dos 40 anos aumentan os signos radiolóxicos característicos da artrose en xeonllos, mans, cadeiras e columna vertebral.

O desgaste que ocasiona a artrose (de artros, articulación, e ose, dexeneración) pódese acelerar por unha causa mecánica (por exceso ou falta de exercicio, sobrecargas e impactos que repercuten na articulación). O óso, que non está preparado para soportar as presións e os rozamentos continuos da articulación, lesiónase pouco a pouco e altérase a estrutura da articulación. A consecuencia é unha perda da función, cunha limitación crecente por fortes molestias. Na artrose esta dor xermola coa mobilización da articulación e cesa en repouso, a diferenza da inflamación propia da artrite reumatoide, na que a dor non remite en repouso.

O diagnóstico fundaméntase mediante a radioloxía ou outras probas de imaxe que permiten comprobar ata que punto está desgastada a articulación. A súa detección non é sinxela. Mentres que unha persoa pode ter moita artrose e non sufrir dor, outra pode ter pouca artrose e, en cambio, padecer moito dor. O principal problema é que esta enfermidade non se diagnostica de inmediato. Os afectados pensan que as súas dores son normais e ata os propios médicos en ocasións os minimizan. Por iso, entre a aparición dos primeiros síntomas e o seu diagnóstico transcorren en ocasións varios anos.

Prevención, só en parte

Tres causas principais marcan o desenvolvemento da enfermidade: a xenética de cada individuo, o paso do tempo e o traballo ou uso que se fai das articulacións. Dos tres, a xenética e a idade non son corrixibles. Cada persoa nace cunha predisposición xenética determinada e o tempo pasa para todos, pero si se pode actuar sobre o terceiro, o traballo que se realiza coa articulación, co fin de protexela, atrasar a aparición da artrose e, se xa se desenvolveu, retardar a súa evolución.

Entre os factores que cómpre evitar sobresae a obesidade. O exceso de peso sobrecarga a articulación, esta degrádase aínda máis e favorece a artrose de xeonllo e de cadeira. Seguir unha dieta pobre en substancias antioxidantes e vitaminas, como a C, a E e a D, tamén contribúe a que se desenvolva este mal.

Os traballos que forzan as articulacións e os que comportan actividades moi repetitivas levan consigo un alto risco de brote de artrose. O mesmo acontece co deporte de alta competición. Non obstante, tan prexudiciais son as posturas e movementos que sobrecargan as articulacións como o sedentarismo ou repouso, que as descargan. Se unha persoa permanece en repouso durante moito tempo, a cartilaxe non recibe presión abonda do líquido articular, a través do cal lle chegan os nutrientes que precisa. Por este motivo, os reumatólogos insisten en que é necesario que se realicen movementos para previr a artrose, pero sen xerar fatiga.

Tratamento contra a dor e o desgaste

Así que se desenvolve, a artrose non ten marcha atrás. A cartilaxe non se rexenera e, xa que logo, ao se iniciar o seu desgaste, o único que se pode acadar coa medicación actual é frealo. A premisa máis importante para que o tratamento funcione é a colaboración do paciente. É imprescindible a súa implicación de maneira activa, xa sexa coa medicación ou con outro tipo de terapias.

*MEDIDAS FARMACOLÓXICAS

O tratamento farmacolóxico depende dos síntomas do paciente. O novo modelo de terapia non só se basea no control da dor, senón tamén do desgaste asociado. En teoría, ao frear o desgaste da articulación debería diminuír a dor, aínda que desgaste e dor non sempre van asociados.

A dor trátase con analxésicos de distintos tipos en función do perfil e das necesidades de cada paciente, pois a sensación dolorosa varía moito dun a outro e non se correlacionan co desgaste articular. Utilízase dende o paracetamol aos fármacos opiáceos, que se administran cando a dor é máis intensa.

O desgaste trátase con fármacos que conteñen substancias da cartilaxe que se degradan na enfermidade. Actúan como un suplemento, xa que apenas producen efectos adversos e son elementos constituíntes para a propia cartilaxe, ata o punto de que nos Estados Unidos non son considerados fármacos, senón nutracéuticos (nome que reciben os alimentos funcionais). Estes medicamentos reciben o nome de sysadoas, acrónimo inglés de “fármacos sintomáticos de acción lenta no tratamento da artrose”.

Entre eles figuran o ácido hialurónico, que se administra por vía inxectada intraarticular, o condroitín sulfato, o sulfato de glicosamina e, o máis recente de todos, a diacereína. Non obstante, os estudos que se realizaron sobre a efectividade destes fármacos non son concluíntes. A Sociedade Internacional de Investigación en Osteoartrite (OARSI) recomenda que se administren polo menos durante seis meses seguidos. O problema é que moitos pacientes cansan e abandonan o tratamento. Malia todo, e aínda que o seu efecto sexa lento e non moi pronunciado, esta é a única arma terapéutica da que dispoñen na actualidade para frear a evolución desta enfermidade. Ademais, seguir estes tratamentos a longo prazo non entraña problemas, polos pouco insignificantes efectos adversos que teñen.

Estanse a investigar novas opcións farmacolóxicas, como a aplicación de coláxeno para tratar a cartilaxe, segundo recolle un estudo publicado na revista “International Journal of Medical Sciences” este mesmo ano 2009. E tamén tratamentos biolóxicos para a artrose (un enfoque que xa se utiliza noutras enfermidades reumatolóxicas), como tanezumab. Un estudo de fase II con este fármaco, publicado nos Estados Unidos, demostrou que é eficaz para tratar a dor artrósica porque actúa bloqueando o estímulo doloroso no cerebro.

*MEDIDAS NON FARMACOLÓXICAS

Son variadas e comprenden dende a descarga da articulación ata o fortalecemento da musculatura. Tamén se debe manter a amplitude dos movementos (xa que coa artrose estes limítanse cada vez máis), seguir unha dieta axeitada e adoptar na actividade cotiás medidas ergonómicas. Así, os coidadores de pacientes deben aprender a mobilizalos sen cargar as súas propias articulacións, e é apropiado que os traballadores de oficina se afagan a manter as pantallas dos ordenadores a unha boa altura e a utilizar cadeiras ergonómicas.

MEDIDAS CIRÚRXICAS

Se os fármacos e o resto das accións terapéuticas non funcionan, o último recurso atópase no quirófano. Cando o nivel de desgaste da articulación é irreversible, pódese recorrer á cirurxía para implantar unha prótese (de xeonllo ou de cadeira, por exemplo) que a substitúa. A súa aplicación evitou numerosos casos de invalidez por artrose.