Adaptación á adopción
O novo reto de moitos pais e nais adoptivas céntrase en que os seus fillos acepten o amor da súa nova familia. Moitos pequenos proceden de orfanatos e centros moi precarios nos que xamais recibiron mostras de atención, de estimulación e de cariño, unha situación que pode influír negativamente no seu desenvolvemento: néganse a sentar na mesa con dous e tres anos e a comer alimentos sólidos (prefiren o biberón), desexan que constantemente os collan no colo, non se queren separar dos seus proxenitores, etc. No caso de adopcións internacionais os problemas son maiores debido ás diferenzas de cultura, idioma e costumes. Dos 5.423 nenos procedentes de 35 países adoptados no 2005 en España, 2.753 procedían de China, 1.262 da Federación Rusa, 394 de Ucraína, 224 de Colombia e 227 de Etiopía. Segundo datos do Ministerio de Traballo e Asuntos Sociais, a adopción nacional só representa un 10% do total.
A idade do neno, un factor clave
O principal problema, polo tanto, é o importante descoñecemento dun pasado no que os nenos, de media, conviviron dous anos coa súa familia de orixe e outro máis en institucións de asilo en condicións difíciles. A súa asunción e resposta son claves, máis aínda se se ten en conta que as experiencias previas ao momento da adopción son esenciais para a futura adaptación. Con todo, tamén hai menores que medraron cunha familia substituta ou nun orfanato onde a experiencia foi grata e emocionalmente estable, e que se adaptan moi ben.
Enfermidades que axexan
A herdanza xenética, a xestación e os primeiros días de vida dun neno adoptado son un misterio para a súa nova familia. Resulta especialmente necesario que cando chegue ao seu novo fogar sexa sometido a unha revisión xeral para que reciba o tratamento axeitado e se evite a transmisión de infeccións comúns no seu lugar de orixe e xa erradicadas ou descoñecidas en España.
Segundo datos da Guía para pediatras da Coordinadora en Defensa da Adopción e o Acollemento (CORA), máis do 25% das patoloxías que sofren os nenos adoptados fóra de España están relacionadas co atraso no desenvolvemento neuromadurativo (problemas para controlar os esfínteres, trastornos no rendemento e na aprendizaxe escolar, dislexia, disgrafía, etc.), a anemia, a parasitose estomacal e os problemas de sono, aínda que no 95% dos casos o tratamento é efectivo a curto e medio prazo. Neste informe tamén se salienta que os problemas médicos máis importantes dos nenos adoptados fóra das nosas fronteiras son os psicolóxicos e o atraso psicomotor, coñecido tamén como “síndrome do orfanato”. Este último padéceo nada menos que o 30% dos nenos adoptados.
En relación co dubidoso estado dalgúns orfanatos, son frecuentes os casos de estrabismo, asociados ao crecemento dos nenos en ámbitos moi pequenos e como consecuencia de non saír ao exterior de xeito continuado. Esta afección adoita darse en certos tipos de orfanatos, similares aos dos anos 50, nos que se colocaban sabas aos lados do berce do pequeno para que non vise o seu ámbito, evitando así que molestase aos demais. Esta práctica impedía que o bebé chegase a fixar a súa vista de maneira normal. Tamén son moi comúns as infeccións respiratorias provocadas por unha ventilación insuficiente e por unha mala alimentación, que facilitan o contaxio de todos os pequenos.
A detección rápida destas e doutras patoloxías é determinante para sandalas. Para iso cómpre que a avaliación médica se realice nos tres primeiros días. O fracaso na identificación e intervención precoz dos problemas de saúde (entre un 20-30% dos nenos presenta problemas médicos serios, e en case a metade dos casos non se recoñeceron nin sequera sospeitaron antes da adopción) non só pode afectar á calidade de vida destes nenos e nenas no futuro desenvolvemento físico, emocional e intelectual, senón que tamén pode conducir a incrementar as dificultades de adaptación e integración na nova unidade familiar, orixinando con iso o fracaso da adopción.
Como afrontar os principais problemas
- Non amosa afecto. Hai que ser pacientes, darlle tempo e confianza e manterse ao seu carón, proporcionándolle ocasións que fomenten a construción do vínculo afectivo, como, por exemplo, compartir as actividades cotiás, xogar con el, interesarse polas súas cousas. Nunca hai que forzar o neno a expresar ou recibir mostras dun cariño que aínda non sente.
- Rexeitamento cara á familia. É importante confirmar que o neno coñece a súa situación familiar e as posibilidades de volver coa súa familia de orixe e de que comprende que é o que aconteceu. Elaborar plans de futuro con el axudaralle a perder o sentimento de provisionalidade que pode sentir ao se integrar na súa nova familia.
- Bota de menos o seu pasado. Ante todo hai que respectar os seus sentimentos. Ten dereito a telos, non se lle pode privar da súa propia vida interior. Ademais, hai que ofrecerlle apoio para elaborar e organizar os sentimentos contraditorios que ten en relación ás persoas que deixou atrás e á súa nova familia.
- Esixe demasiada atención e afecto. Débeselle ensinar a comprender e a respectar as necesidades dos que o rodean. Debe entender que hai certas normas de convivencia que todos deben respectar
- Teme que a adopción fracase. O apego é a necesidade do ser humano de establecer vínculos afectivos duradeiros. Fiarse de alguén require ter as necesidades básicas satisfeitas e garantidas. É indispensable crear no neno un sentimento sólido de pertenza á familia. A incerteza con respecto ao futuro pódese eliminar organizando e planificando con el certos aspectos da vida familiar e da súa participación nela. Sempre hai que advertilo dos cambios, repasar os plans e axudalo a prever o que vai suceder.
- Mente con frecuencia. En moitos casos os primeiros anos da vida do pequeno está marcada pola supervivencia e o “todo vale” para sobrevivir. Mentir para obter algo pode ser habitual e aceptable dende esta posición. A mentira ou a fantasía esaxerada son mecanismos de defensa que irán desaparecendo a medida que dispoña doutros recursos ou comportamentos alternativos. É necesario explicarlle que cada vez que mente rompe a confianza que se ten nel. Ha de saber tamén que as consecuencias de mentir son peores ca as de dicir a verdade.
- Ten problemas no colexio. A escola é un dos maiores focos de tensión para as familias adoptivas. As dificultades dos nenos e nenas derivadas das súas carencias, atrasos e trastornos esixen realismo cos obxectivos e ritmos de aprendizaxe. O rendemento escolar mellora cando se parte da situación do neno e non dende as expectativas das persoas adultas. Hai que estimular a súa motivación para a aprendizaxe, mellorando a súa autoestima e a súa seguridade emocional.
Consellos
- É moi importante coñecer os antecedentes, acontecementos, danos, traumas e vivencias do neno e da nena adoptada, xa que repercuten na súa personalidade, nos seus comportamentos, carácter, maneira de percibir a realidade, desenvolvemento e na convivencia familiar. Estar ao tanto destes antecedentes permitirá entender e traballar con maiores garantías de bos resultados as súas secuelas, atrasos e trastornos.
- Convén avaliar a situación da persoa adoptada dende todos os ámbitos posibles do seu desenvolvemento: físico, psicolóxico e madurativo, cognitivo e intelectual, e social.
- Cada neno ten o seu propio ritmo de evolución, tanto física como psicomotriz. Forzalo pode provocar o efecto contrario ao que se pretende.
/imgs/20070101/img.informe.05.jpg É necesario dosificar os estímulos que recibe o neno, xa que un exceso pode provocar tanto sobreexcitación como inhibicións fronte ao que se lle ofrece. Normalmente, os máis pequenos movéronse nun ámbito moi reducido. Para eles todo é novo: sons, espazos, cheiros, movementos, ata o contacto corporal cos que o arrodean. É moi importante que o neno vaia recoñecendo os seus pais e a súa casa como o seu novo ámbito. Pouco a pouco entrará en xogo o resto do círculo familiar e social, xa que nun principio demasiadas caras novas á vez poden confundir e asustar ao pequeno.- Se o neno que se quere adoptar ten máis de tres anos é fundamental prepararse a fondo na psicoloxía dos nenos destas idades para xerar confianza nos futuros pais e augurar unha feliz e rápida adaptación nos menores.
- Se a familia non pode superar o medo ou a inseguridade que provoca a historia anterior do neno de máis de tres anos, é mellor aceptar as propias limitacións e renunciar a unha adopción destas características, ou, polo menos, non se precipitar e darse o tempo apropiado para ir mellor preparado ao encontro co pequeno.
- A miúdo, os nenos desta idade queren conservar algo da súa vida anterior (un xoguete, unha garantía de roupa), que en moitas ocasións adquire o valor de “obxectos transicionais” que calman a angustia ante o cambio e axudan a desprenderse da súa vida coñecida e a aturar mellor os avatares da nova situación. É importante entendelo así e respectar o seu desexo. Pouco a pouco estes obxectos deixarán de ser imprescindibles e o neno irase separando deles con naturalidade.
- Ante uns nenos que padeceron todo tipo de carencias o máis doado é consentilos e non establecer límites. Así e todo, os proxenitores deben facerlle entender ao neno que son eles os que teñen a autoridade e mais as consecuencias que carrexa saltar as regras. Isto axudarao a establecer comportamentos adecuados dende o primeiro momento dentro e fóra da familia.
- Os problemas de idioma resólvense cun pouco de atención e interese para establecer un código de comunicación co neno, e detectar cando lle acontece algo, que quere, que é aquilo que lle gusta e cales son os seus temores.