Bizi-kalitate handiagoa lortzeko lehen urratsa

Bizi-kalitate handiagoa lortzeko lehen urratsa

Osasun-zientzien -giza nutrizioari dagozkionak barne- aurrerakadari esker, gure bizi itxaropenak dezente luzatu zaizkigu. Ongizate handiko herrialdeetan, adibidez, itxaropen hori 70 urte-mugatik gora kokatzen da. Horrekin batera, bizi-kalitatearen kontzeptuak garrantzi handiagoa hartu du hirugarren adinekoetan, bizitza luzea ez baitute aski orain: kontua, egun, ez da iriste hutsa, egoera fisiko eta mentalik onenean iristea baizik. Elikadura egokia da helmuga horretara iristeko lehen pausoa, bizimodu osasuntsuan beti ere: ariketa fisikoa maiztasun jakin batez egitea, norberaren gaitasunen arabera, eta ohitura kaltegarriak (tabakoa, alkohola, automedikazioa) bertan behera uztea, burua sarri atsedenezko jardueretan ibiltzea ahaztu gabe.

Nolako lotura du elikadurak osasunarekin?

Alterazio eta gaixotasun jakin batzuk elikaduran gertatzen diren desorekekin lotzen dira: esate baterako, behar baino elikagai gehiago hartzearen ondorioz loditasuna sortu edo areagotzea, tentsio arteriala igotzea, kolesterola ugaltzea eta antzeko arriskuak sortuz; baita, beste aldetik, behar baino nutriente gutxiago hartzeagatik, bitamina eta mineralen urritasuna eta, horrenbestez, anemia, apetiturik eza, ile erorketa eta antzeko ondoreak gertatuz.

Elikatzea ez da, hortaz, gosea asetzeko edo bizirik jarraitzeko jate soila: aitzitik, ordea, gure osasuna hobetu edo, gutxienez, ez okertze alderantz zuzen dezakegun premia da. Hainbat alorretako faktoreek (ingurumenari dagozkionak: gure bizitokia, modak, hedabideak, famili giroa, etab.; pertsonalak: sexua, zaletasunak, erlijioa; jarduera: sedentarioa, arina, ahula), osasun egoerak eta unean uneko aldarteak ere eragina izaten dute gure elikaduran. Hortaz, egin dezagun kontu bi pertsonek zeharo elikabide ezberdinak egiten dituztela: egokitzat hartuko dira bi-biak baldin eta, gizakiaren ezaugarrien arabera, organismoaren beharren asegarri eta osasun- eta nutrizio-egoera hobezinean bizitzeko lagungarri gertatzen badira.

Adineko jendearen elikagaien premiak

Ez dago gizaki denentzat balio dezakeen elikabiderik. Elikadura, norberaren beharrei egokitu behar zaie baina, halaz ere, aholku orokor batzuk bete beharko lituzkete pertsona zahar guztiek: horiei esker, organismoaren energi eta hainbat sustantziaren (nutrienteak) premiak asetzea erdietsiko dute.

• ENERGIA (karbohidrato eta gantzak): organismoaren bizi-funtzioak (bihotz-ponpaketa, arnasketa, etab.) bete eta ariketa fisikoa egin ahal izateko ezinbestekoa da. 50 urteetatik aurrera energi premiak dezente urritzen dira, gorputzaren osaketa aldatu (muskuluaren parte bat gantz bilakatzen da) eta, eskuarki, jardueraren intentsitatea apaldu egiten delako. Horrenbestez, bizitzako aurreko etapetan baino kaloria gutxiago kontsumitu behar dira elikaduran, bestela gizakia erraz eta progresiboki gizenduko baita. 65-70 urteetatik aurrera maiz odoleko azukre-maila ohikoa baino altuagoa izaten denez, azukredun (gozoki, postre, opil, edari gozo) gutxiago hartzea aholkatzen da. Laboreak (ogia, arroza, orea), patatak eta lekaleak, ordea, gure elikabidearen osagai nagusi izango dira otordu guztietan. Adin horretatik aurrera ez da komeni animali gantzadun elikagai larregi hartzea (maionesa, esnegaina, gurina, gazta onduak, haragi koipetsuak, hestekiak, pateak), horretatik kolesterol eta triglizerido ugari irensten baititugu, gaitz kardiobaskularren arriskua areagotuz.
  Ondoeza edo bestelako arrazoiak medio, apetiturik ez dutelako, behar bezainbeste kaloria hartzen ez dituzten pertsona zaharrei bolumen gutxi baina nutrizio-balio handiko jakiak prestatzea komeni da (purean oilaskoa edo arrain zuria sartzea, adibidez).
• ERAIKUNTZA MATERIALA (proteinak) : proteina ugari duten elikagaiak kontsumitu behar dira, gure organo, ehun (muskuluak, hezurrak) eta defentsa-sistema egoera onean mantentzen laguntzen baikaituzte: horrela egin ahal izango diegu aurre etor daitezkeen gaitz eta zoldurei. Aski da horretarako behar adina esne eta esneki (jogurt, gantz gutxiko gazta), okela (fianbreak, hestekiak, urdaiazpikoa), arrain edo arrautza eguneroko janari nagusietan jaki gisa hartzea. Dieta hiposodikoa egiten duenak hobe du gatzik gabeko gazta edo gaztanbera (gainontzekoek sodio gehiegi daukate eta) eta gisa horretako txerriki prestatuak (noizean behin bakarrik) aukeratzea.
• ELEMENTU ERREGULATZAILEAK (bitaminak, mineralak, ura eta zuntza): organismoan gertatzen diren prozesu guztiak erregulatzen dituzte sustantzia hauek. Hortaz, hobe dugu egunero-egunero barazki eta fruta freskoa hartzea.
  Era berean, funtsezkoa da likido ugari edatea, udaminean eta bero handiko egunetan batik bat. Ura, fruta zukuak, infusioak, salda edo zopa koipegabetuak, barazkiak, zaporedun gelatinak, eta antzekoak egunean hartzeak organismoa garbitzen (zoldura gernu- eta arnasa-aparatuetako zoldurak itzuriz) eta deshidratazioari saihets egiten laguntzen gaitu.

Gogoan izan egunero kontsumitu beharreko elikagaien kopuru eta nolakotasuna (gantz gutxiko edo gantzatsuak, birfindu edo integralak, gatzdun edo gabeak, etab.) norberaren premien arabera aldatzen direla.