Cantos casos de cancro de mama se diagnostican cada ano en España?
En España, entre 82 e 85 mulleres de cada 100.000 son diagnosticadas dun cancro de mama cada ano e esta incidencia é moi inferior á que se rexistra noutras zonas coma Europa, Bélxica, Dinamarca, Holanda ou Gales, onde pode chegar a representar 130 de cada 100.000. E vai á alza nas poboacións de distintos países, sobre todo nos máis desenvolvidos, onde aumentan os casos de cancro de mama.
Pensa que o diagnóstico precoz ten os seus límites?
Si, si que os ten. Hai que ter en conta que o cancro non é unha enfermidade, senón que hai moitas variedades de crecemento; algúns tumores desenvólvense excesivamente rápido e escapan da detección precoz, non é perfecta. Pero é o mellor que temos; diminúe a mortalidade, aínda que ten algúns factores colaterais.
Cales son as materias pendentes dos programas de detección precoz con mamografía?
Son varias. Hai mulleres que teñen un risco máis baixo ca outras e hainas que son de alto risco e que, polo tanto, necesitan un seguimento máis estreito. Tamén deben desenvolverse tecnoloxías novas para complementar a actual, como a tomosíntese que, á parte da mamografía, realiza unha resolución por plano mamográfico, que evita superposicións do tecido en mamas densas con moito tecido. As mamas teñen, en esencia, tres tipos de tecidos: graxo, glandular e tecido de soporte ou conectivo. A graxa permite ver unha lesión en desenvolvemento que teña unha densidade distinta a esta; é dicir, respecto á graxa vese mellor. Pero, na mama densa, non sempre se poden diferenciar ben os tecidos e, debido a esta dificultade, hai lesións que poden non verse. Esta detección pódese mellorar coa tomosíntese, a ecografía e, en casos puntuais, a resonancia magnética.
É por este motivo que a mamografía é menos eficaz nas mulleres novas que teñen as mamas máis densas?
En efecto. É habitual que a muller nova teña a mama máis densa e máis tecido glandular (máis glándula e menos graxa) porque é un órgano pensado para a lactación; estas características fana máis difícil de avaliar. Pero, a partir de certa idade, en cada menstruación, a glándula substitúese por graxa.
Con esta proba, escapan moitos casos ou danse falsos negativos?
Un 15 % dos casos de cancro de mama poden escapar da detección con mamografía. Isto é así porque esta non é unha enfermidade dun comportamento único e a que hai tumores máis agresivos, que crecen máis rápido e que teñen manifestacións moi peculiares. Por iso, hai casos que escapan. Pero nos programas de screening ou cribado faise unha dobre lectura cega da mamografía: efectúana dous radiólogos independentes para minimizar ao máximo este tipo de erros. O screening do cancro de mama non se dirixe a pacientes, senón a mulleres sas. As pacientes con síntomas non deben esperar a un cribado mamográfico, senón que se ha realizar outro tipo de estudo diagnóstico. Refírome ás pacientes que notan o típico vulto no peito e, nese caso, deben ir ao médico e seguir outro circuíto.
É certo que tamén se diagnostican tumores de mama que non o son ou que son falsos positivos?
Non é que se diagnostiquen tumores que non o son, senón que se ven cousas na mamografía que conducen a unha rechamada para realizar un estudo complementario. Os falsos positivos non son un cancro, implican realizar nas mulleres un estudo complementario das mamas con ecografía, resonancia magnética ou biopsia. O sobrediagnóstico é un asunto controvertido, pero non é tan importante. A porcentaxe é moi baixa.
O cancro é tamén o principal efecto secundario da mamografía debido á irradiación?
Un efecto aleatorio de calquera radiación, en calquera momento, é a radioindución dun tumor. Pero a mamografía actual irradia a doses moi baixas e esta posibilidade é moi remota. Tamén a teñen os pacientes que viaxan en avión ou que se expoñen ao sol. Non obstante, o risco de que a mamografía xere un tumor é baixo, pero existe. O primeiro e fundamental é que non hai que aplicala en mulleres menores de 35 anos porque as posibilidades de ter cancro son moi baixas e, polo tanto, é innecesario. Ademais, a estas idades, o tecido glandular está en fase proliferativa, preparado para dar de mamar; ata os 35 anos aproximadamente este tecido está máis activo (e o ADN rexenérase de xeito constante) e é máis sensible e hai máis risco de radioindución. Convén dicir que os programas de cribado son de calidade e que se realiza sempre un control exhaustivo das doses de radiación.