Axudan a pasar un bo inverno
E, por suposto, deber recibir da nosa parte, os seus moradores e propietarios, un trato acorde ás novas circunstancias. A dieta que nos resultaba útil e gratificante nos longos e soleados días de verán xa non serve: é demasiado frugal para o inverno. A natureza, que segue sendo sabia, inunda os mercados con alimentos de tempada que achegan esas propiedades que nos axudan a afronta-los meses invernais e combate-las catarreiras, constipados e arrefriados tan característicos destas datas. No verán, o gazpacho é refrescante e sabedor; no inverno, a sopa entoa o corpo. No outono e no inverno dispomos de alimentos de tempada calóricos, como legumes, patacas e patacas doces que nos serven para ir acumulando reservas de enerxía. Nestas datas, as temperaturas baixan e o noso organismo precisa máis calorías para mante-la calor corporal.
Alimentos de inverno
Os alimentos de tempada son interesantes desde unha triple perspectiva: nutricional, económica e ecolóxica. A cantidade de nutrientes duns alimentos (vitaminas e sales minerais entre outros) depende, entre outros factores, da riqueza do solo no que se cultivan e do grao de manipulación á que se somete o producto. Semella lóxico que as hortalizas acaden o seu desenvolvemento óptimo e ofrezan a súa mellor achega nutricional nas condicións climáticas que máis favorezan o seu crecemento, as que marca o seu calendario natural. A maioría das verduras e froitas de clima cálido caracterízanse porque a súa parte comestible é o froito: cabaza, cabaciña, pemento, tomate, melón, sandía, cogombro… E as de clima temperado ou frío, propias desta tempada, ofrecen como parte comestible as follas, bulbos ou raíces: acelga, espinacas, porros, col, coliflor, allo, cebola, ravo…
O alimento de tempada é case sempre o que máis lles convén ós consumidores: xeralmente máis económico, a súa calidade organoléptica, segundo aseguran os especialistas en gastronomía, é tamén mellor. Ademais, consumindo productos de tempada contribuímos a respecta-lo ciclo natural de producción, o que leva consigo unha repercusión positiva no medio natural.
Verduras de inverno, contra o arrefriado
Acelgas e espinacas, alcachofas, cabaza, col (verza ou repolo), coliflor, coles de Bruxelas, champiñóns, chícharos e fabas, feixóns, porros, cardo, remolacha, ravo, leituga de folla de carballo, agróns… son verduras de inverno. Durante estes meses, poucas persoas non terán doenzas respiratorias, coma un arrefriado ou unha bronquite. A tose é o síntoma máis común das ten frecuentes coma pouco desexadas enfermidades do aparello respiratorio. Debemos aproveitar que temos á nosa disposición vexetais de tempada con propiedades moi útiles ante estas afeccións tan molestas. Por exemplo, as hortalizas aliáceas (cebola, allo, porro…) teñen propiedades mucolíticas e antisépticas: amolecen a mucosidade, favorecen a expulsión de moco e actúan contra os xermes (bacterias ou virus) causantes ou agravantes da afección. A inhalación da esencia que desprende unha cebola ou calquera outra hortaliza aliácea axuda a elimina-la mucosidade e mesmo pode alivia-la tose. Os compostos xofrados que forman o aceite esencial destes alimentos pasan rapidamente ó sangue nada máis chegaren ó estómago e elimínanse axiña polos pulmóns. Isto fai que ós poucos minutos de comer cebola ou allo, o alento adquira ese cheiro tan característico. Eses compostos xofrados exercen unha acción antiespasmódica, mucolítica (facilitan a eliminación da mucosidade) e antibiótica. Polo tanto, as afeccións das vías respiratorias (sinusite, bronquite, pneumonía) melloran co consumo destes alimentos, preferiblemente crus ou moi pouco fervidos. A soaxe suaviza e desinflama as mucosas respiratorias. Esta verdura, tamén invernal, contén mucilaxes de acción emoliente (suavizante). Fervida co seu caldo, resulta beneficiosa para as afeccións respiratorias
A importancia das vitaminas C e A
O déficit de vitamina C reduce a resistencia ás infeccións, o que pode compromete-la nosa saúde durante días ou semanas. As verduras da familia das coles son as máis ricas en vitamina C e ácido cítrico, que potencia a acción beneficiosa desta vitamina. Igualmente, considéranse fonte importante de antioxidantes naturais: antocianinas (cor morada), betacarotenos (cor amarela-alaranxada-avermellada, enmascarada pola clorofila) e compostos sulfurosos. A investigación máis avanzada indica a capacidade destas substancias para impedi-lo desenvolvemento de tumores, malia a que aínda non hai consenso científico e queda moito terreo por estudiar. A riqueza en xofre destas verduras promove que se formen eses compostos xofrados relacionados co cheiro tan particular que desprenden durante a cocción.
Por outra banda, o noso organismo precisa vitamina A para manter en bo estado a pel e as mucosas (entre elas, as que recobren o interior dos bronquios) e reduci-lo risco de afeccións respiratorias. A cenoria é o alimento máis abondoso en betacaroteno, antioxidante que no intestino acaba transformándose en vitamina A a medida que o organismo a precisa. As follas do nabo, os grelos, amais da súa riqueza en folatos, vitamina C e vitamina E, conteñen betacarotenos en cantidade abonda. As verduras de folla de tempada (acelga, espinacas, endivia, soaxe) son ricas en folatos e fibra e achegan tamén betacarotenos (a cor laranxa está enmascarada nestas verduras polo pigmento de clorofila) e vitamina C (agás a endivia). Ó igual ca no resto de verduras, as follas máis externas son as máis vitaminadas. O betacaroteno ou provitamina A non se destrúe coa calor, polo que esta substancia non diminúe coa cocción dos alimentos. Cun consumo abundante destas verduras mellorarémo-lo estado da mucosa bronquial e aliviarémo-la tose.
A diferencia da anterior, a vitamina C é sensible á calor e á oxidación. De aí o interese de incluír cada día verduras crúas a xeito de ensaladas ou lixeiramente cociñadas para minimiza-las perdas deste nutriente.
Froitas, un aliado para a saúde
Kiwi, limón, mandarina, laranxa, pomelo, froitas tropicais (papaia, chirimoia, ananás…), froitas desecadas (figos, dátiles…) son froitas desta tempada que cómpre consumir para provérmonos de vitaminas. De feito, a abundancia vitamínica é un dos trazos característicos de calquera froita, se ben unhas conteñen vitaminas que case non aparecen noutras. Tódalas froitas de inverno son moi ricas en ácido ascórbico ou vitamina C. Os cítricos constitúen a primeira fonte desta vitamina, fóra da guaiaba e o kiwi que concentran a maior cantidade deste nutriente. Tamén conteñen ácidos orgánicos coma o cítrico, que lles confiren sabores lixeiramente acedos. Este último potencia a acción da vitamina C.
Amais da vitamina C, nas froitas de inverno destaca o elevado contido en carotenoides, pigmentos vexetais con capacidade antioxidante. Nestas froitas abonda tamén a fibra, maioritariamente soluble: pectina e mucilaxes. Nos cítricos, a fibra (pectina) concéntrase na parte branca que cobre a polpa, que non hai por qué refugar. A cor das laranxas, mandarinas e pomelos proporciónallela o betacaroteno, do que aproveitámo-las súas propiedades beneficiosas. O valor enerxético das froitas de inverno vén determinado polo contido en hidratos de carbono simples (glicosa, sacarosa e, principalmente, fructosa). A proporción é distinta segundo as especies, rexistrándose variacións importantes dentro da mesma especie. As máis ricas en azucres son as froitas desecadas (dátiles, figos secos…), seguidas das tropicais: chirimoia, néspera madura, caqui, mango e ananás tropical.
A froita, mellor enteira
O mellor xeito de aproveitármo-las calidades nutritivas de calquera froita é consumíndoa crúa. Non convén excederse no estonado, xa que a parte máis externa, xusto debaixo da pel, é a que concentra a maior cantidade de vitaminas. Se opta por tomala con pel, non esqueza lavala para elimina-los posibles restos de pesticidas e outros contaminantes que poden estar concentrados na pel. Partir en anacos a froita supón poñer maior superficie do alimento en contacto co osíxeno, polo que a perda de vitaminas por oxidación é maior. Polo tanto, o máis recomendable é partila xusto no momento no que se vaia consumir. Acontece o mesmo cos batidos e purés: se queremos aproveitar tódalas súas vitaminas cómpre consumilos inmediatamente despois de elaboralos.