Energia nuklearra, dilema

Energia nuklearra, dilema

/imgs/20070601/img.medioambiente.01.jpg Klima aldaketaren aurkako estrategia gisa, CO2 emititzen ez duten teknologien artetik aukera nuklearra ere sartzeko komenigarritasunaren gaineko eztabaida hedatzen ari da Europar Batasunean. Aditu batzuek horren aldeko jarrera dute eta beste batzuek, berriz, zeharo kontrakoa. Zertan dira horren muga eta abantailak? Energia nuklearrarekin loturiko arazo behinenak, oro har, hiru dira: kostuak, arma nuklearrak egiteko erabil daitekeen materiala ugaltzearen arriskua eta hondakin erradiaktiboak.

Eraikuntza-kostu eskergak

/imgs/20070601/img.medioambiente.02.jpg Mila megawatteko gas-zentral bat eraikitzeak eskatzen ditu, gutxienez, 400 milioi dolarreko inbertsioa eta urtebeteko obra-lanak. Potentzia bereko zentral nuklear batek, berriz, bost urte eta 1.500 – 2.000 milioi dolar, hots bost aldiz gehiago. Horrez gainera, arazo teknikoak edo herriaren kontrako jarrera direla medio, zentralaren eraikuntza atzeratzen bada, aurrekontua izugarri ugaltzen da egunez egun. Horren adibidea Sizewell B erreaktorea da, adibidez, Erresuma Batuko lantegi nuklearrik modernoena (1.200 megawatteko potentziaduna). Horren eraikuntza 1987an hasi zen, martxan abiatu arte zortzi urte igaro ziren eta hastapeneko aurrekontua 3.300 milioi dolarrekoa bazen ere, heren batez garestitu zen. Gobernu britainiarrak 2002 urtean proiektua berrikusi zuenean kalkulatu zuen, kostu guztiak sartuz gero, kilowatt-orduaren prezioa sei libra-zentimo (bederatzi euro-zentimo) izango zela, hots, gas-zentralek ekoitzitako energiaren hiru halako. Eta horrek kontsumitzaileak ordaindu beharreko fakturan eragin latza dauka.

Nolanahi ere, adituek diotenez, zentral guztiek diseinu bera balute (Frantzian halaxe egin da bertako 59 zentraletan) kostua jaitsi egingo litzateke. Herrialde horrexek du energia nuklearrik errentagarriena: 2003 urtean kilowattaren kostua 3,5 euro-zentimo zen. Espainian, aitzitik, zentral bakoitzak bere diseinua du eta, bestetik, seik martxan irauten dute eta bi itxita daude.

Mantenua eta erregaia

Eraikuntza fasea gaindituta, zentral nuklear bat mantentzea merkea da, gas, petrolio edo ikatz-zentralen aldean. Uranioa, bere aldetik, mundu zabalean era homogeneoan banatua omen dagoenez, bere prezioa egonkor mantenduko da. Honelakoen kontrakoek diotenez, ordea, kontua erregai merkea erabiltzea baldin bada, eguzki energia doakoa da. Eguzki plaken arazo larriena kostua da, hein handi batez, nekez erdiets daitekeen purutasun handiko silizioz fabrikatu behar direlako. Baina energia nuklearrak ere inbertsio gaitzak egitea agintzen du: alderdi horretan, beraz, biak maila berean.

Eztabaidan jorratzen den beste aspektuetako bat, energia bakoitzak eskatzen duen lur kopurua da. Espainiar Industriaren Foro Nuklearrak emaniko datuen arabera, 1.000 megawatteko potentzia ekoizteko, zentral nuklear batek kilometro karratu batetik laura arte behar du; eguzki energiak 20-50 kilometro karratu eta eolikoak, azkenik, 50-150.

Ezbeharrik, nekez; kostuak, estaltzeke

Energia nuklearrak gainditu behar duen oztopo nagusia, adituek diotenez, segurantziarik gabeko teknologia izatearen pertzepzio soziala da. Dena dela, instalazio egokia izanez gero, ezbeharra gertatzeko aukera hutsaren hurrena litzateke. Three Mile Island (Estatu Batuak) 1979an gertatu zen ezbehar nuklearrak ez zuen ondoriorik izan, segurtasun mekanismoek funtzionatu egin zutelako, esaten dutenez. Txernobilen, berriz, zentralak ez zituen gutxieneko estandarrak betetzen.

Horrela ere, nekez baino nekezago gerta litekeen hondamendi hori jazoko balitz, nor litzateke horren arduradun? Negozio guztiek hirugarrengoei kalteak estaltzeko asegurua dute baina aseguru konpainia bakar batek ez du bereganatu nahi ezbehar nuklear baten ardura. Oztopo hori saihesteko, Estatu Batuetan konpainiek 10.000 milioi dolarreko fondoa ezarri dute, Nature aldizkariko artikulu batean irakurri dugunez. Baina diru-kopuru hori, Txernobilgo kasuan edo antzeko batean, adibidez, gastu guztiak ordaintzeko ez litzateke aski; beraz, hortik aurrerakoa Gobernuak ordainduko luke. Berez, “subentzio-asegurua” dela dio Harvardeko Unibertsitateko txosten batek.

Hondakinak eta ugaltzen nuklearra

Energia nuklearraren benetako ahulgunea hondakin erradiaktiboa da: sekulako kutsaduraren eragile eta, gainera, armak egiteko baliatzeko modukoa denez, horrek segurtasun alorrean erronka latzak planteatzen ditu. Horregatik kontrolatzen du uranioaren aberaste-prozesua Energia Atomikoaren Nazioarteko Erakundeak (OIEA).

Egun, hondakinak behin-behineko instalazioetan metatzen dira hondakinak (hozte-urtegi izenekoetan). Etorkizunera begira, ordea, badirudi hondakinak lurraren sakoneran ehortziko direla. Horrek esan nahi du biltegi-laborategiak 800 metroko sakoneran eraiki behar direla, ehunka mila urtez iraungo duen erradiaktibitatea daukan materiala era seguruan mugatzeko. Baina horrelako laborategiak eraikitzeak sekulako prezioa du.

Optimistenek diotenez, urte batzuen buruan hondakinik ez izateko modua asmatuko da baina zuhurtziak ohartarazten digu: hobe da ez uztea orain konpontzen ez dakigun arazoa hurrengo belaunaldien eskuetan.