Litxarreriak: ez daukate elikadura-baliorik

Litxarreriak: ez daukate elikadura-baliorik

Litxarrerien artean, segur aski, litxarreriak nabarmenduko dira beste guztian gainetik. Nagusiki azukrez egindako orea izaten dute dute, lurrindua eta gehigarri ugariz koloreztatua. Era askotako formak eta neurriak eduki ohi dituzte, eta merkaturatu ere, era askotako ontzietan egiten dituzte. litxarreriak ez dira maiz jateko, ez baitaukate ia elikadura-baliorik, eta horixe dute ezaugarri nagusia, hain zuzen. Karbohidratoz eginak dira nagusiki (produktu osoaren % 82 karbohidratoak izan dira guk aztertu ditugunetan), eta horien barrenean, azukre sinpleak dira gehienak (sakarosa, fruktosa, glukosa, maltosa), elikadura-baliorik gutxien daukatenak, alegia; gainerako karbohidratoek gelifikatzaile funtzioa betetzen dute (pektinak, gelatinak, almidoiak eta goma arabigoa). Gainerako elikagaiak (gantzak eta proteinak) oso-oso gutxi izaten dituzte, eta mikroelikagairik ere ez dute izaten ia (bitaminak eta mineralak).

Batez beste produktuaren
% 54 izan da azukrea
baina % 70etik gora
eduki duenik ere bada

litxarreriak egiteko prozesua oso sinplea izaten da, ez batere landua. Azukre kopuru handiak nahasten dituzte (azukrea bera, glukosa ziropa, glukosa, dextrosa, karamelu ziropa eta beste); gominolen pisuaren % 50 hartzen dute, hain justu, azukreek. Horiei gehigarriak erantsi (lurrinak, azidotzaileak, gelifikatzaileak eta koloratzaileak), eta kito. “Hodei” erako gominolek esne-proteinak ere izaten dituzte, eta horrexegatik izaten dira harroxeagoak. Batzuk azukrez estalita egoten dira, eta beste batzuek gainazal distiratsua izaten dute, erregalizek edo marrubiek, adibidez (olioak eta ezkoak erabiliz ematen diete distira hori). Ore hori guztia uretan disolbatzen da, eta horrek ematen dio behar duen dentsitatea. Lurrinek usaina eta zaporea ematen dute, azidotzaileek bizitu egiten dute zaporea eta kontserbagarri moduan jarduten dute, gelifikatzaileei esker askotariko formak ematen dizkiete gominolei, koloratzaileek kolorea ematen diete, eta gelatinek, olioek eta ezkoek, trinkotasuna emateaz gain, erakargarriago bihurtzen dituzte. Nahastura guztia moldeetan sartu, eta hantxe uzten dute gelatina hoztu eta nahi duten emaitza lortu arte: produktu gozoa, forma jakinekoa, goma testura duena eta likatsua.

Ez dira kaltegabeak

Elikadura-baliorik ez dutela esan arren, ez du esanahi kaltegabeak direla. Litxarreriak maiz janda, txantxarra eta gizentasuna ager daitezke, eta elikadura-ohitura desegokiak sortu. Azukre asko izaten dituztelako, batetik (batez beste, produktuaren % 54 izan da azukrea guk aztertu ditugunetan, baina % 70etik gora eduki duenik ere bada), eta kaloria asko ematen dituztelako, bestetik: ehun gramo bakoitzeko, 335 eta 380 kaloria artean ibili dira. Gehigarriak ere ezin konta ahala eduki ohi dituzte (lurrinak, koloratzaileak, azidotzaileak, gelifikatzaileak, hezetzaileak, konserbagarriak…), gehienak artifizialak, eta koloratzaileak, gainera, azoikoak izaten dira maizenik, haurrentzat komeni ez diren horietakoak (haien jarduerari eta arretari eragin diezaiokete). Hori guztia ikusita, ondorioa garbi dago: gominolek ez dakarte ezer onik gure dietarentzat, eta ez dira maiz jan behar.

CONSUMER EROSKI-k 12 litxarreriak mota aztertu ditu, forma eta neurri ugarikoak. Honako hauek, besteak beste: gomazko gelak (hartzatxoak, masustak, litxarreriak barne-beteak, kolazko botilak, malkoak, mugurdiak, gomazko gozokiak), erregalizak (goxominak, erregaliz diskoak eta apar gozoak; azken horiei “hodeiak” edo “urdaiazpikoak” esaten diete). Ekoizleak ere bat baino gehiago izan dira: Damel, Mauri, Haribo, Miguelañez, Vidal, Dulciora, Virginias eta Natursoy. Bederatzi litxarreriak plastikozko zorroetan etorri dira (75 eta 175 gramo artekoak izan dira), eta beste hirurak, plastikozko ontzitxoetan (horietako bi 200 gramokoak izan dira eta bestea 700 gramokoa; Miguelañez etxeko kolazko botilak, hain zuzen). Jendeak pentsa dezake litxarreriak merkeak direla, baina ez da hala: kiloa 7 eta 11 euroren artean ibili da, eta beste bat, berriz (ekologikoak direla esaten du), ia 29 euroraino iritsi da. Barazki eta fruta gehienak, eta arrain eta haragi mota asko ere, litxarreriarik merkeena baino modu hobean daude merkatuan. Sei hilabete barru, koloratzaile azoikoen inguruko araudi berria sartuko da indarrean, eta ordutik aurrera, bi aukera izango dituzte ekoizleek: horiek erabiltzeari utzi edo etiketan jakinarazi zer arrisku ekar ditzaketen haurren-tzat (kalte egin diezaiokete haurren jarduerari eta arretari). Gure aztertu ditugun 12 gominoletatik, 10ek erabili dituzte koloratzaile mota horiek, eta bakar batek ere ez du arrisku-oharrik egin etiketan.

Laburbilduz eta konparatzeko taula

Laburbilduz

Bestelako hutsegiteak ere antzeman ditugu etiketetan (12tik 4k eduki dituzte).

Konparazio-ikerketa honetan ez dugu egin kalitate-prezioen araberako sailkapenik, ez daukatelako inolako elikadura-baliorik gure dietarentzat, eta ez delako komeni maiz jatea, gizentasuna, txantxarra eta elikadura-ohitura desegokiak sortzeko baino ez dira izaten eta. Dastatze probarik ere ez dugu egin, ezaugarri organoleptikoak (zaporea, testura, kolorea…) oso desberdinak dituztelako batzuek besteetatik.

Marka	Yogurito con leche +calcio+ fosforo (Damel)	Discos regaliz (Mauri)	Ositos de oro (Haribo)	Botella cola (Miguelañez)	Dulci pica (Vidal)	Rellenolas (Vidal)
Salgaiaren izena	Gomazko gozokiak	Gel gozoak (gorriak) Erregaliz gozokiak (beltzak)	Gomazko gozokiak	Gel gozoak	Gel gozoak	Gomazko gozoki barne-beteak
Formatua (g)	150	125	150	700	200	200
Prezioa (Euro/kilo)	11,18	9,53	9,57	7,19	8,25	8,90
Hezetasuna (%)	13,1	15,0	13,4	15,0	4,7	16,2
Proteinak (%)	6,4	3,8	7,3	4,6	1,6	4,1
Karbohidratoak (%) 1	81	81	79	80	94	80
Fruktosa (%)	2,3	5,8	1,3	2,7	5,4	3,4
Glukosa (%)	8,3	9,1	11,2	3,8	9,1	15,1
Sakarosa (%) 2	19,3	10,5	20,5	29,6	47,7	24,9
Maltosa (%)	20,8	3,6	7,3	16,1	5,1	19,8
Azukreak, guztira (%)	50,7	29,0	40,3	52,2	67,3	63,2
Kaloriak (kal/100 g)	350	339	345	338	382	336
Koloratzaile artifizialak	E-129	E-129	Ez dauzkate	E-102, E-131, E-132	E-129	E-129
Glutena (mg/Kg) 3	< 3	> 100	> 3	< 3	> 100	< 3

Marka	Espumas dulces (Miguelañez)	Zarzamoras (Dulciora)	Frambuesas (Virginias)	Caramelos Gummy Jelly (Dulciora)	Lágrimas (Miguelañez)	Ositos goma (Natursoy)
Salgaiaren izena	Apar gozoak	Gomazko gozokia	Gomazko gozokiak, magurdi zaporekoak	Gomazko gozokia	Gel gozoak	Gozoki ekologikoak
Formatua (g)	175	125	150	125	150	75g
Prezioa (Euro/kilo)	9,79	9,52	10,98	9,86	10,35	28,67
Hezetasuna (%)	16,3	10,5	16,0	15,1	14,1	12,5
Proteinak (%)	5,4	2,9	4,6	4,0	4,5	0,7
Karbohidratoak (%) 1	78	87	79	81	81	87
Fruktosa (%)	8,1	1,1	1,1	2,0	1,9	0,4
Glukosa (%)	15,9	7,2	11,4	10,6	3,5	2,4
Sakarosa (%) 2	24,5	53,6	30,6	39,4	34,1	1,0
Maltosa (%)	9,6	11,2	12,6	15,6	15,6	36,9
Azukreak, guztira (%)	58,1	73,1	55,7	67,6	55,1	40,7
Kaloriak (kal/100 g)	334	360	335	340	342	353
Koloratzaile artifizialak	E-124, E-129	E-122, E-129	E-129	E-104, E-110, E-122, E-131	E-102, E-110, E-122, E-131	No
Glutena (mg/Kg) 3	< 3	< 3	< 3	< 3	< 3	< 3

1. Karbohidratoak (%): Karbohidrato kopurua kalkulatzeko, % 0-ko balioa eman diegu gantzei, gominolek ia ez dute batere edukitzen eta.

2. Sakarosa (%): ohiko azukrea.

3. Glutena: laboreen proteinak dira, gariarena, oloarena, garagarrarena eta zekalearena, besteak beste. Kaltegarria gerta daiteke glutenarentzat intolerantzia (zeliakoak) edo alergia dutenentzat.

Banan-banan

Banan-banan, 12 litxarreriak mota

Yogurito con leche + calcio + fósforo

• “Gomazko gozokiak”
• 150 gramo. Kiloak 11,18 euro balio du. Garestienetakoak izan dira. Edalontzi txikien itxura dute, zuri eta gorri kolorekoak.
• Osagaiak: glukosa ziropa, azukrea, gelatina, esne-hautsa, kaltzio gatzak, azidotzaileak (E-330, E-270), gelifikatzaileak (pektina), lurrinak, koloratzailea (E-129), gainazaleko estalkia: (landare olioa eta karnauba ezkoa).
• Koloratzaile artifizial bat erabili dute (AC allura-gorria edo E-129), azoikoa (ez da batere osasungarria, baina legeak onartzen du); luze gabe, etiketan jakinarazi beharko dute koloratzaile hori erabili dutela, arazoak sor ditzake-eta haurrengan.
• Etiketa gaizki emana dute: “esnea” daukala esaten du ontzian, baina ez du esaten zenbat, eta derrigorra da hori adieraztea.
• Elikadura-osaera: azukrea da produktuaren % 51 (erdi parean ibili da), eta ezer nabarmentzekotan, hauxe: proteina gehien dituztenetakoak izan dira

"Discos de regaliz", Mauri etxekoak

• “Erregaliz gozokiak” (beltzak) eta “Gel gozoak” (gorriak)
• 125 gramo. Kiloak 9,53 euro balio du. Erregaliz diskoen itxura dute (beltzak dira batzuk eta gorriak besteak).
• Osagaiak: Disko gorriak: glukosa ziropa, gari irina, azukrea, azidotzailea (azido zitrikoa), lurrina, koloratzailea (E-129), landare olioa, gainazaleko estalkia (E-901 eta E-903).
• Disko beltzak: melaza ziropa, gari irina, glukosa ziropa, azido glizirrizikoa (% 4), gatza, lurrina, landare olioa, gainazaleko estalkia (E-901).
• Disko gorrietan koloratzaile artifiziala erabili dute (AC allura-gorria edo E-129), azoikoa; ez da batere osasungarria, baina legeak onartzen du. Disko beltzetan ez dute erabili koloratzailerik.
• Elikadura-osaera: hauek eduki dute azukre gutxien (% 29). Glutena antzeman diegu (gari irina), eta, beraz, ez dira egokiak zeliakoentzat. Kaloriatan, batez bestekoaren mailan ibili dira.

"Ositos de Oro", Haribo etxekoak

• “Gomazko gozokiak”
• 150 gramo. Kiloak 9,57 euro balio du. Hartz txikien itxura dute, eta kolore bat baino gehiago: horiak, gorriak, laranjak, zuriak eta berdeak.
• Osagaiak: glukosa ziropa, azukrea, gelatina, dextrosa, azidotzailea (azido zitrikoa), fruta-zuku kontzentratua (% 1,6; sagarra, laranja, limoi, marrubia, magurdia, fruta-estraktu nahasketa), eta landareak, askotariko kopuruetan (limoia, laranja, sagarra, kiwia, intsusa baia, andere-mahats beltza, aronia beltza, mahatsa, espinaka, asuna, pasio-fruta, mangoa), lurrina, gainazaleko estalkia: landare olioa, erle ezkoa, karnauba ezkoa, fruktosa, azukre inbertitua.
• Ez daukate koloratzailerik, eta ezaugarri ona da hori.
• Elikadura-osaera: hauek eduki dute proteina gehien (% 7). Azukrea kopurua % 40koa dute, eta batez bestekoaren azpitik dabiltza (% 54). Kaloriatan, berriz, batez bestekoaren pare-parean dabiltza: 345 kaloria, ehun gramo bakoitzeko.

"Botella cola", Miguelañez etxekoak

• “Gel gozoak”
• 700 gramo. Kiloak 7,19 euro balio du, eta hauek izan dira merkeenak. Botila itxurakoak dira, berde eta marroi kolorekoak, eta azukrez estalita daude.
• Osagaiak: azukrea, glukosa ziropa, ura, gelatina, dextrosa, azidotzailea (E-330), lurrinak eta koloratzaileak (E-102, E-124, E-131, E-132, E-153, E-160C).
• Hiru koloratzaile artifizial dauzkate: E-102 (tratrazina), zeina azoikoa baita (ez batere osasungarria baina legeak onartzen duena; luze gabe, etiketan jakinarazi beharko dute koloratzaile hori erabili dutela, arazoak sor ditzake-eta haurrengan), E-131 (V patente-urdina; hori ez da azoikoa), eta E-132 (indigotina; hori ere ez da azoikoa). Etiketak esaten du E-124 ere baduela (A kukurutx-gorria), baina laborategiko azterketan ez dugu antzeman, oso-oso gutxi edukiko dutelako, segur aski.
• Elikadura-osaera: gainerakoek baino maltosa gehiago eduki dute (% 16ra iristen da), eta horretan soilik nabarmendu dira; gainerako osagaietan (kaloriak, azukreak…), erdi parean ibili dira.

"Dulci pica", Vidal etxekoak

• “Gel gozoak”
• 200 gramo. Kiloak 8,25 euro balio du, eta merkeenetakoak izan dira. Makila motzen itxura dute; gorriak dira kanpoz, eta litxarreriak zuriz beteta daude. Azukrez estalita etorri dira.
• Osagaiak: azukrea, glukosa ziropa, gari irina (glutena dauka), azukre inbertituaren ziropa, landare gantza, egonkortzailea (glizerina), azidotzailea (azido malikoa, azido tartarikoa), patata almidoia, azidotzailea (azido zitrikoa), gelifikatzailea (gelatina), lurrinak, azidotasun-doitzailea (sodio laktatoa), gatza, emul-tsionatzailea (glizerol monoestearatoa), kontserbagarria (potasio sorbatoa), koloratzailea (E-129).
• Koloratzaile artifizial bat erabili dute (AC allura-gorria edo E-129), azoikoa (ez da batere osasungarria, baina legeak onartzen du; luze gabe, etiketan jakinarazi beharko dute koloratzaile hori erabili dutela, arazoak sor ditzake-eta haurrengan). Kontserbagarriak erabili dituzten bakarrak izan dira.
• Elikadura-osaera: azukre gehien eduki dutenetakoak (% 67) eta kaloria gehien.

"Rellenolas", Vidal etxekoak

• “Gomazko gozoki barne-beteak”
• 200 gramo. Kiloak 8,90 euro balio du, eta esfera erdiaren itxura daukate (zuri eta arrosa kolorekoak dira).
• Osagaiak: gomazko karamelua, azukrea, gelifika-tzailea (gelatina, pektina), hezetzailea (sorbitol ziropa), arto almidoia, azidotzailea (azido laktikoa), gainazaleko estalkia (landare olioa, karnauba ezkoa, erle ezkoa), lurrinak, koloratzaileak (E-129). Barneko betegarria (produktuaren % 30, batez beste): glukosa ziropa, azukrea, azukre inbertituaren ziropa, gelifkatzailea (gelatina, pektina), azidotzailea (azido zitrikoa), azidotasun-doitzailea: sodio zitratoa), lurrinak, koloratzailea (E-129).
• Koloratzaile artifizial bat erabili dute (AC allura-gorria edo E-129), azoikoa (ez da batere osasungarria, baina legeak onartzen du; luze gabe, etiketan jakinarazi beharko dute koloratzaile hori erabili dutela, arazoak sor ditzake-eta haurrengan).
• Elikadura-osaera: ur gehien eduki dutenetakoak izan dira (% 16), eta azukrea ere hainbatek baino gehiago (% 63).

"Espumas dulces", Miguelañez etxekoak

• “Apar gozoak”
• 175 gramo. Kiloak 9,79 euro balio du, eta zilindro itxurakoak dira, arrosa kolorekoak.
• Osagaiak: glukosa eta fruktosa ziropa, azukrea, ura, gelifikatzailea (gelatina), esne proteinak, lurrina, almidoi moldatua, koloratzaileak (E-124 eta E-129).
• Bi koloratzaile artifizial erabili dituzte: E-129 (AC allura-gorria) eta E-124 (kukurutx-gorria), biak azoikoak (ez dira batere osasungarriak, baina legeak onartzen ditu; luze gabe, etiketan jakinarazi beharko dute koloratzaile hori erabili dutela, arazoak sor ditzake-eta haurrengan).
• Elikadura-osaera: kaloria gutxien ematen dutenetakoak (334 kaloria, ehun gramo bakoitzeko), nahiz eta ez dagoen alde handirik litxarreriak guztien artean.

"Zarzamoras", Dulciora etxekoak

• “Gomazko gozokia”
• 125 gramo. Kiloak 9,52 euro balio du, eta masusta itxura dute (batzuk gorriak dira eta beltzak besteak).
• Osagaiak: azukrea, glukosa ziropa, ura, gelatina, gelifikatzailea (pektina), azidotzailea (azido zitrikoa), goma arabigoa, lurrinak, koloratzaileak (E-122, E-129, E-153).
• Bi koloratzaile artifizial erabili dituzte: E-122 (karmoisina) eta E-129 (AC allura-gorria), biak azoikoak (ez dira batere osasungarriak, baina legeak onartzen ditu; luze gabe, etiketan jakinarazi beharko dute koloratzaile hori erabili dutela, arazoak sor ditzake-eta haurrengan).
• Elikadura-osaera: hauek eduki azukre gehien (% 73) eta kaloriak ere beste hamarrek baino gehiago eman dituzte, ehun gramo bakoitzeko (360).

"Frambuesas", Virginias etxekoak

• “Gomazko gozokiak, mugurdi zaporekoak”
• 150 gramo. Kiloak 10,98 euro balio du, eta mugurdi itxura dute; arrosak dira, eta azukrez estalita etorri dira.
• Osagaiak: glukosa ziropa, azukrea, gelifikatzailea (gelatina), almidoi moldatua, hezetzailea (sorbitola), azidotzailea (azido zitrikoa), lurrinak, koloratzailea (E-124).
• Koloratzaile artifizial bat erabili dutela esaten du etiketak (E-124 edo kukurutx-gorria); azoikoa da, eta ez da batere osasungarria, baina legeak onartzen du (luze gabe, etiketan jakinarazi beharko dute koloratzaile hori erabili dutela, arazoak sor ditzake-eta haurrengan). Etiketan hori agertu arren, hala ere, guk beste bat antzeman diegu, hori ere azoikoa: E-129 (AC allura-gorria).
• Etiketa gaizki emana du: E-124 koloratzailea dutela esaten du, baina, egiaz, E-129 daukate.
• Elikadura-osaera: ur gehien eduki dutenetakoak izan dira (% 16), eta kaloria gutxien eman dutenetakoak (335 kaloria, ehun gramo bakoitzeko).

"Caramelos de goma Gummy Jelly", Dulciora etxekoak

• “Gomazko gozokiak”
• 125 gramo. Kiloak 9,86 euro balio du. Karratu itxurakoak dira, eta azukrez estalita daude; banaka saltzen dituzte, zorroan bilduta, eta plastikozko ontzian etorridira.
• Osagaiak: azukrea, glukosa ziropa, ura, gelatina, gelifikatzailea (pektina), azidotzailea (azido zitrikoa), lurrinak, koloratzaileak (E- 104, E-110, E-122, E-131).
• Lau koloratzaile artifizial erabili dituzte: E-104 (kinoleina-horia), E-131 (V patente-urdina), E-110 (S hori laranjatua) eta E-122 (karmoisina); azken biak azoikoak dira (ez dira batere osasungarriak, baina legeak onartzen ditu; luze gabe, etiketan jakinarazi beharko dute koloratzaile hori erabili dutela, arazoak sor ditzake-eta haurrengan).
• Elikadura-osaera: azukre gehien eduki dutenetakoak (% 68).

"Lágrimas", Miguelañez etxekoak

• “Gel gozoak”
• 150 gramo. Kiloak 10,35 euro balio du. Bola txikien itxura daukate, eta azukrez estaliak daude (lau koloretakoak daude: berdeak, horiak, gorriak eta laranjak.

Osagaiak: azukrea, glukosa ziropa, ura, gelatina, dextrosa, azidotzailea (E-330), lurrinak eta kolora-tzaileak (E-122, E-102, E-131, E-110).

• Lau koloratzaile artifizial erabili dituzte: E- 131 (V patente-urdina), E- 102 (tartrazina), E-110 (S hori laranjatua), E-122 (karmoisina). Azken hirurak azoikoak dira (ez batere osasungarriak, baina legeak onartzen ditu; luze gabe, etiketan jakinarazi beharko dute koloratzaile hori erabili dutela, arazoak sor ditzake-eta haurrengan).
• Etiketa gaizki eman dute: “% 0 gantzak” jartzen du, eta ezaugarri berezi moduan aurkezten dute hori, baina produktu mota horrek (litxarreriak) berezkoa du ezaugarri hori.
• Elikadura-osaera: erdi parean geratu dira atalik gehienetan, eta ez dira ezertan nabarmendu.

"Ositos de goma", Natursoy etxekoak

• “Gozoki ekologikoak”
• 75 gramo. Kiloak 28,67 euro balio du. Hauek izan dira garestienak, alde handiz, gainera. Hauen ondotik gehien balio izan dutenetan, 11 euro kostatzen da kiloa. Gomazko hartz txikien itxura daukate, eta kolore askotakoak daude: laranjak, horiak, berdeak, gorriak eta marroiak.
• Osagaiak: arto ziropa, arto almidoia, agabe ziropa, lurrin naturala (magurdia/sagarra/tropikala/laranja), fruta eta landareen estraktu naturala (kurkuma/piperra/espinakak/aronia), sagar pektina, azido zitrikoa eta karnauba ezkoa (nekazaritza ekologikotik lortua).
• Ez daukate koloratzailerik.
• Etiketa gaizki emana dute: ontziak ez du esaten zer sorta-zenbaki duen.
• Elikadura osaera: hauek eduki dute proteina gutxien (% 0,7), azukrea ere beste hamarrek baino gutxiago eduki dute (produktuaren % 40 baino ez da azukrea), eta karbohidratoak, berriz, gehien eduki dituztenetakoak izan dira (% 87).