Vivir a vellez sen saír da casa

Vivir a vellez sen saír da casa

O modelo tradicional de atención ós anciáns parece estar en situación de creba. O paulatino e sostido aumento da esperanza de vida que leva a que medre o número e a proporción de anciáns na nosa sociedade, as transformacións que sufriu o concepto de familia e a definitiva incorporación da muller ó mundo laboral cambiaron moito o escenario social no tocante ó coidado das persoas maiores. Todo sinala que o papel das mulleres como resignadas coidadoras dos anciáns da familia precisa unha fonda revisión, se é que non está irremisiblemente destinado a desaparecer.

Os datos sociolóxicos falan por si sós: se en 1975 había cinco mulleres potenciais coidadoras por cada maior de 65 anos, hoxe só hai dúas, e prevese que no 2040 os maiores de 80 anos superen en número as mulleres de entre 45 e 60 anos, as convencionalmente máis asociadas ó coidado dos seus maiores.

O noso é un país de anciáns: non en van ocupamos o noveno posto mundial na lista de avellentamento, e, se a tendencia se mantén, segundo a OMS a mediados de século seremos o país máis vello do mundo. En España viven máis de 8 millóns de persoas maiores de 65 anos, e máis de dous millóns sofren algunha discapacidade. Nesta liña, o 15% dos anciáns non pode realizar tarefas do fogar, e dous de cada tres maiores de 85 anos non poden limpar ou manter a súa casa debido a algún tipo de minusvalía. Malia todo, o 97% dos anciáns prefiren seguir vivindo na súa casa, mesmo en edificios que non axuntan as condicións de habitabilidade que eles precisan (ascensor, calefacción, etc.).

Así as cousas, a asistencia a domicilio é unha opción para os maiores que non teñen discapacidade psíquica ou física grave e que non queren renunciar a vivir na súa casa. A rede de Servizos de Atención a Domicilio está integrada polo Servizo de Axuda a Domicilio (público e privado), o Servizo de Teleasistencia (público e privado) e outros servizos con diversos graos de implantación en todo o país: prestación económica para axuda a domicilio, servizo de comidas a domicilio, prestación económica para adecuación da vivenda e prestación económica para familias coidadoras.

A asistencia a maiores en cifras

Segundo o último informe do IMSERSO sobre Servizos sociais para persoas maiores en España, do conxunto de servizos públicos de atención a domicilio, os máis utilizados son o Servizo Público de Axuda a Domicilio (SAD) e o Servizo Público de Teleasistencia. En xaneiro do 2002, e segundo o devandito informe, o número total de usuarios destes dous servizos ascendeu a 301.609 (197.306 usuarios do SAD e 104.313 de Teleasistencia). A evolución destes servizos entre xaneiro de 1999 e xaneiro do 2002 amosa un crecemento de case o 75% para o SAD e do 115% para a Teleasistencia, e mais un aumento dos respectivos índices de cobertura. Polo tanto, case tres de cada cen persoas de 65 ou máis anos son beneficiarias do SAD e 1,5 son beneficiarias da Teleasistencia. As comunidades autónomas con maior cobertura en SAD son Castela-A Mancha (5,22%), Estremadura (4,58%), o País Vasco (4,76%) e Navarra (3,67%).

Segundo este informe, o custo medio por hora do SAD a nivel nacional é de 9,5 euros, e Melilla (18 euros), Navarra (15,3%), Canarias (13,2 euros) e o País Vasco (12 euros) son as comunidades autónomas cun servizo máis caro.
Na Teleasistencia, o custo anual por usuario varía espectacularmente dunhas comunidades autónomas a outras, entre os 85 euros de Andalucía e os 403 euros da Rioxa.

Axudas públicas

Ante o cuantioso desembolso que supón para un ancián ou para a súa familia contratar un coidador, as administracións públicas poñen á disposición de quen o precise diversas canles de axuda económica. Para optar a estas axudas hai que se dirixir ós departamentos de benestar social ou de asistencia a maiores dos concellos, ou ós centros de barrio ou de distrito de cada cidade. Desde estes organismos canalízanse e xestiónanse as axudas recibidas polo IMSERSO (dependente do Ministerio de Traballo e Asuntos Sociais), as comunidades autónomas e os municipios.

No Plan de Acción para as Persoas Maiores 2003-2007 do Ministerio de Traballo e Asuntos Sociais tamén se contempla a posibilidade dun programa de axudas ás familias que teñen ó seu cargo o coidado de persoas maiores de 75 anos.
Para acceder ás axudas teñen prioridade os maiores que precisan un coidador por enfermidade, por mobilidade reducida ou por soidade. Tamén se valora a súa situación económica. Doutra banda, púxose en marcha recentemente en Madrid e Cataluña unha medida mixta para sufragar o gasto do coidador ou coidadora, o cheque-servizo. Este cheque, que ofrecen os concellos, paga unha parte do servizo e o resto corre a cargo do solicitante da axuda.

Recursos privados

Se non queda máis opción ca contratar os servizos dun coidador privado, convén recorrer a unha empresa de selección que garanta a profesionalidade do coidador que envían ó domicilio, así como a súa preparación específica (auxiliares de clínica, de xeriatría ou con titulación de axuda a domicilio). Se se opta por elixir un coidador particular, convén reflexionar sobre os aspectos do seu currículo que se deben valorar. Unha das calidades máis importantes é a motivación. Cómpre asegurármonos de que se trata dunha persoa á que lle gusta o seu traballo, que ten paciencia, empatía e capacidade de escoitar; sen esquecermos a súa traxectoria e cualificación profesional; como mínimo debe ser auxiliar de enfermería. No tocante ás tarifas, os prezos de coidadores de anciáns a domicilio contratados a través dunha empresa oscilan (segundo unha sondaxe realizada por CONSUMER) entre os 4,40 euros por hora en Santander e os 9,61 euros de Madrid. Logo de consultar a varias empresas de asistencia domiciliaria de Bilbao, San Sebastián, Valencia, Málaga, Zaragoza e A Coruña, entre outras cidades, pódese dicir que a media aproximada é de 7,2 euros por hora.

As axudas, unha a unha

• Teleasistencia. Servizo de asistencia a domicilio que a través de liña telefónica permite que persoas maiores ou con discapacidade, con só premer un botón (que levan constantemente enriba e que non lles causa molestias) poidan conseguir ser atendidas na casa. Funciona 24 horas ó día os 365 días do ano, e está atendido por profesionais especializados que ofrecen seguridade e compañía.

• Axuda a domicilio. Aténdese a persoas que polas súas circunstancias sociais ou de saúde precisan axuda asistencial para cubriren as súas necesidades básicas de alimentación, hixiene persoal, labores domésticos, relación social ou acompañamento dentro e fóra do domicilio.

• Adaptación funcional do fogar. Axudas que facilitan a maior autonomía posible dentro do contorno familiar dos maiores con problemas de mobilidade, mediante o financiamento das obras de adaptación necesarias cando no seu contorno inmediato existan obstáculos que impidan ou dificulten o seu normal desenvolvemento.

• Servizo de comidas a domicilio. Proporciónaselles a cotío -ós vellos que o precisan e que non poden ser atendidos pola súa familia ou desprazarse a un comedor- unha comida diaria quente, suficiente e equilibrada.

• Limpeza a domicilio. Profesionais especializados procuran unha limpeza de choque ou periódica no interior da vivenda de persoas maiores con discapacidades.

• Axuda ás familias. Dan apoio económico para o coidado de anciáns ou anciás desde o ámbito da familia, co obxecto de acadar a súa permanencia no seu núcleo de convivencia de orixe e evitar o seu internamento nunha residencia.

• Aloxamento compartido con mozos universitarios. Pon en contacto a estudiantes que precisan un aloxamento na cidade onde cursan os seus estudos con persoas maiores que ofrecen a posibilidade de os aloxaren nas súas casas. As persoas maiores beneficiarias, amais de gozaren de compañía, reciben unha contraprestación de carácter económico, e outras como un seguro ou equipamento para a vivenda que realiza o aloxamento.

*Estas axudas non son comúns a todas as poboacións. Consulte no concello do seu lugar de residencia.