Turroiaren kondaira
Denbora bera bezain zaharrak dira zenbait kondaira, eta han urrun geratzen da horien jatorria. Urrun bai historian, baina kultura bihurtu diren unetik, garai guztietakoak direla sumatzen zaie, gaur-gaurkoak ere bai. Agramunt-en, esaterako, Lleidan, gerra napoleonikoek erre zituzten hiribilduko artxibo eta dokumentu idatziak. Halaxe kontatu zioten handik urte batzuetara Serafí Pitarra idazleari. Eskualde hartako neska baten drama idatzi zuen, Dida-rena, zeina turroiegile baizik ezin baitzen izan. Halaxe da agramuntarrentzat: historia eta kultura da euren turroia, eta errezeta, kondaira.
Laranja lorearen eztia
Eztia eta azukrea nahasten dira ontzi batean, eta Maria bainuan jarri. Bost orduz egosi behar du, bi kiloko presioarekin; lehen 120 minutuak igaro ondoren, arrautza zuringo irabiatua eransten zaio. Prozesu horretan, urre koloreko oreak ez du galtzen laranja lorearen edo erromeroaren lurrinik (bat edo beste edukiko du, eztia zein lorerekin egin den). Hortxe ikusten da turroiegileen esku trebea.
Negreta hurrak
Hurrak xigortu egiten dira sutan. Berrogeita bost minutu behar izaten dira Negreta hurrak ongi egin daitezen. Azala gorritu egiten zaie, eta hoztu ahala, zuritu egiten dituzte. Garbi-garbi utzi behar izaten dira gero, beira gainean jarri eta arrastorik ez uzteko bezain garbi.
Libra bat eta libra bat
Beldurrik gabe botatzen zaizkio hurrak eztiari, batetik eta bestetik berdin eduki dezan; hori da proportzioa. Ez gehiago eta ez gutxiago. Turroia egiteko ore berezi hori irregularra izaten da, koskorduna eta likatsua, eta osagaien kopuruak ongi zainduta soilik lortzen da halakoa izan dadin. Etengabe nahasi beharra dago, mantso-mantso.
Neurria bilatu behar
Gainazal batean irin geruza fin bat zabaldu (sekula ez olioa) eta haren gainean jartzen dute ore zati bat. Eskuekin puska bat hartu eta erromatar balantzan pisatuko dute, neurri egokikoa lortu arte. Poliki-poliki prestatzen dute, eta horri esker izaten du hain zapore sendoa. Gainerako oreak, hur, azukre eta zuringo nahasketak, ontzian jarraitzen du, tenperatura egokian, ez dadin kristaldu eta gogortu..
Kristalaren gogortasuna
Agramunteko turroiz betetako olata bati kosk egiten zaionean, katalanek aspalditik esaten dutena baieztatuko dugu: trencarà com a vidre. Kristala bezala hausten dela, alegia. Norbaitek pentsa dezake ore likatsua dagoela ezti zapore gozo horren azpian, baina hori lehen zen; hurraren gogortasunak ahoa betetzen du, eta mokadu ñabarduraz betea eskaintzen.
Eguberriak, Jatorri Izen eta guzti
Turroiak Eguberri zaporea du. Olentzero tripazainak ere maite ditu, berdin Xixonakoak (Alacant) eta berdin Agramuntekoak. Kaloria askoko jakiak dira, neurrian jan beharrekoak, beraz, baina osasunak uzten badigu, merezi du kosk egitea. Azukrez, gantzez eta fosforoz ongi hornituta daude, eta bermea ere gutxik adinakoa dute: lehengai natural-naturalak eta eskuz landutako prozesua, artisauen erara egina. Abendua heltzearekin batera, ohiko zereginak albo batera uzten dituzte Agramunteko familiek aste batzuetarako, eta turroiegile bihurtzen dira, kondairak esaten duen bezala.