Gai honek badu mamia...
Ez oso aspaldi, inorentzat ez zen harrigarri okinaren lanbidea. Irinaren eta legamiaren usaina ohikoa zen jendearentzat, labeko egosialdiak ez zuen ezer berririk eta ogia ateratzea ere ikuskizun arrunta zen. Garai hartan, izan ere, nork bere etxean egiten zuen ogia, baina hori ere bukatu zen. Egun, modu industrialean egiten dute, eta elikagai oinarrizko horrentzat ere, ezer ez da berdin: dena azkartu behar izan da, dena merkatu, zaporea galtzearen truk bada ere… Oraindik ere badira, ordea, egurrezko labeak, non lau ordu behar izaten dituzten ur, irin, gatz eta legamia orea ogi bihurtzeko. Aldaketak aldaketa, ogiaren gaiak mamitsu izaten jarraitzen du, eta iraultza askoren arrazoi.
Oinarrizko ore bizia
Bezperan hasten dira eguneko ogia egiten. Gaueko lana da legamiarena: haren onddoak almidoiarekin eta irin hauts ehoaren azukreekin gizentzen dira, oinarrizko orea osatzeraino. Goizean, mugimendu mantso eta beti berdinekin mugitzen da orea, eta irina, ura eta gatza eransten zaizkio ordu eta erdiz. Okin bakoitzak jakiten du zenbat bota bakoitzetik, begiak eta eskuek esaten diote zer itxura eta zer puntu behar duen oreak.
Lehen hartzitze aldia: 200 gramo kilo bakoitzeko
Orea zatitu aurretik, egurrezko taula luze irineztatu baten gainean uzten da. Denbora emankorra da, eta azido organikoz hornitzen du orea, haren ezaugarriak nabarmenago egiten ditu. Egonaldi horretan, orea 200 gramo gizentzen da kilo bakoitzeko, baina behin labera sartuta, hango beroak kenduko dizkio lehen irabazi dituenak. Orea zatitu egin behar da, mugimendu labur eta zehatzekin; esku ona behar da horretarako, trebea, gauza erraza dela pentsarazteko bezainbeste… Zatiak balantza erromatarraren gainean jarri, eta hantxe ikusiko da egiaz fin ibili diren okinaren eskuak.
Bigarren hartzitze aldia: tiraderetan preso
Ogi oreak egurrezko tiraderetan utziko dituzte gero, ore-mahaian, alegia, harizko zapietan bilduta. Lehen ore-mahaia bete eta azkena ixten duten tartean, bigarrenez hartzituko da ogi orea. Ondoren, poliki-poliki eta kontuz handi hustuko dituzte tiraderak. Sua zain dago, ogi gosez, pago eta arte egurrak bizitua.
Egosialdia: ordu eta erdi egurraren berotan
Labe-aho estutik ogiak sartu eta sartu ari da okina pala luze batekin; ez du ematen hainbeste leku izan lezakeenik barruan, baina hiru metro baino gehiagoko diametroa du. Ordu eta erdiz ariko da biraka -kanpoko biradera bati eragin behar zaio-, eta hantxe hartzituko dira azkenekoz ogi biribilak, pisua galtzen dutela. Labeak adreilu erregogorrak ditu alboetan, eta horri esker eusten dio beti tenperatura berdintsuari: 200 graduren bueltan ibiltzen da, hala behar baitu azala gorritu eta barrualdea egosteko.
Elikagai eta eskulan biribila
Egurrezko pala eskuan, lehen barrura bezala, orain kanpora datoz ogiak. Lehen ore zuri, guri eta gordin zirenak, ogi gorritu, kurruskatsu eta egosi bihurtu dira. Eguna argitu lezake orain: ogia egin da.
Oinarrizko elikagaia
Duela berrogeita hamar urte, tradiziozko eran egiten zen ogirik gehiena, garai bateko tresna eta formulekin. Garai hartan, pertsona bakoitzak 134 kilo ogi jaten zituen urtean. Mende berri honetan, berriz, 56 kilo eskas jaten ditu bakoitzak. Osasunerako Mundu Erakundeak ohartarazi du ohitura osasungarri bat galtzeko bidean gaudela, eta ez dela komeni urtean 90 kilo labore baino gutxiago hartzea. Ogi zuri errazio batek, 40 gramo inguruk, alegia, 100 kilokaloria izango ditu gutxi gorabehera. Pertsona osasuntsu batek, gizena egon gabe eta behar adina ariketa fisiko egiten duela, egunean 400 gramo ogi ere jan ditzake. Gizakia ez omen da ogiz bakarrik bizi, eta hala izango da, baina jaki soila ere ez den seinale, zibilizazioen eta matxinaden metafora bihurtu da ogia, eta adierazle ekonomiko ere bai. Euskaraz, ogiaren ordua izaten da mahaira jartzekoa. Hori da gure otordua.