Alimentos que dan medo

Alimentos que dan medo

Ovos, patacas, verduras, peixe, froitas e leite. Estes alimentos caracterízanse porque forman parte da pirámide nutricional recomendada pola Axencia de Seguridade Alimentaria e Nutrición (AESAN), pero tamén porque son produtos de consumo diario e que causan entre a poboación unha afección que está a aumentar: o informe “Alergolóxica”, elaborado pola Sociedade Española de Alergoloxía e Inmunoloxía Clínica (SEAIC), xa advertía no 2009 desta tendencia á alza. En 1992, o 3,6% das persoas que acudían á consulta do alergólogo facíano por este motivo, e no 2005 a cifra era xa do 7,4%. Así e todo, aínda que só unha minoría das reaccións que refire a poboación se confirman cun estudo alergolóxico, estímase que a alerxia a alimentos afecta, a día de hoxe, a un 5% da poboación infantil en idade escolar e ao 8% dos adultos. Así se constata no estudo “EuroPrevall”, presentado no Simposio Internacional de Alerxia a Alimentos, baseado no estudo de preto de 100.000 persoas.

Os alimentos que causan máis alerxia

Todos os alimentos poden ser sensibilizantes, é dicir, tras a súa inxestión poden ocasionar unha reacción adversa. Non obstante, a maioría de alerxias están ocasionadas por un reducido número de alimentos. Segundo os resultados de “EuroPrevall”, o 35% dos casos está provocado polas froitas frescas, o 22% polos froitos secos, o 14% polas verduras e o 8% polo cacahuete. Os alimentos concretos implicados nas alerxias varían segundo a zona. En España identifícanse os seguintes, ordenados de maior a menor frecuencia: pexego, leite, ovo, melón, gamba, peixe, kiwi, plátano, noz, sandía, cacahuete, mazá, tomate e abelá.

No centro e norte de Europa, as causantes principais das reaccións son a mazá e o apio. Noutros países como Estados Unidos a manteiga de cacahuete constitúe a terceira causa de alerxia en lactantes. Isto explica por que os alimentos implicados nas reaccións alérxicas son os máis consumidos e por que as diferentes sensibilizacións se detectan, a miúdo, na mesma orde de incorporación dos alimentos á dieta do neno, moi variable entre os diferentes países.

Por esta razón, nos nenos menores de catro anos, os alimentos máis reactivos son o leite de vaca, o ovo e o peixe. A partir de entón, ata os 14 anos, posto que a alerxia a alimentos evoluciona coa idade, é máis frecuente cara a produtos como a mazá, a abelá e o cacahuete.

Alerxia ou intolerancia?

A miúdo a alerxia aos alimentos confúndese coa intolerancia a estes. A diferenza entre unha e outra estriba en que na alerxia hai unha reacción do sistema inmunitario do individuo contra o produto e na intolerancia non. A intolerancia aos alimentos débese a alteracións metabólicas (diminución ou ausencia de encimas) na maioría dos casos. Esas alteracións, de orixe xenética ou adquiridas cos anos, impídenlle a quen as padece a dixestión, asimilación e aproveitamento de certas substancias que conteñen os alimentos. Os síntomas que provocan son diversos: molestias gástricas (flatulencia, diarrea, cólico intestinal), cefalea, sensación de calor. A alerxia aos alimentos sucede cando o sistema inmune reacciona fronte a unha substancia concreta (alérxeno) que a maioría das persoas toleran. O alérxeno é principalmente unha proteína dun alimento co que o afectado entra en contacto por inxestión, contacto ou inhalación. A reacción máis común é a formación de anticorpos IgE (inmunoglobulina E). O proceso que segue este tipo de alerxias é o seguinte: a primeira vez que se inxire o alimento causante de alerxia, o organismo produce as IgE específicas dirixidas contra algunha proteína dese produto. Na seguinte ocasión, os anticorpos reaccionan contra a comida estimulando a fabricación de histamina (substancia que produce o noso corpo en resposta a un dano producido na pel ou nas mucosas, causado por un veleno ou toxina, e que dá lugar a unha reacción inflamatoria) e outras substancias químicas (chamadas mediadores) que causan os síntomas da alerxia.

Recomendacións prácticas

Non hai tratamento para esta afección, senón que o manexo da enfermidade pasa por evitar o alérxeno e tratar os síntomas. Por iso, é importante coñecer as manifestacións máis habituais dunha reacción alérxica a un alimento, que son sobre todo cutáneas, en especial urticaria e anxioedema (inchazo), xusto despois do seu consumo. Tamén se poden rexistrar síntomas dixestivos (náuseas, vómitos, diarrea, dor abdominal) e, aínda que menos a miúdo, se describen casos de rinite e asma.

O diagnóstico de alerxia a alimentos pode ser complicado, entre outras cousas, por mor das reaccións non alérxicas, coñecidas como intolerancias alimentarias (hipersensibilidade alimentaria non alérxica), que a miúdo se clasifican como alerxias. Tamén poden interferir no correcto diagnóstico os denominados test de sensibilidade alimentaria, baseados en análises de sangue e utilizados como probas diagnósticas para a detección de posibles alerxias e intolerancias alimentarias, así como para tratar a obesidade e moitos trastornos máis. Non obstante, a comunidade científica non validou nin estas probas, nin os tratamentos dietéticos que se pautan a raíz dos seus resultados.

Co fin de minimizar os riscos de alerxia, é habitual recomendar o retraso da incorporación de determinados alimentos (peixe, ovos ou amorodos, entre outros) na dieta dos lactantes. Segundo as evidencias científicas actuais, non cómpre atrasar os alimentos potencialmente alerxénicos máis alá dos seis meses, mesmo en bebés con risco de desenvolver alerxia, nin tampouco son necesarias dietas de exclusión no embarazo e na lactación.

Ao falar de alerxia a un alimento, cómpre ter presente que se establecen familias de alimentos “alerxizantes” que poden provocar reaccións alérxicas en persoas sensibles. É dicir, unha persoa con alerxia ao leite de vaca presenta maior sensibilización cara á carne de vacún (tenreira, boi). Quen é alérxico ao chocolate pódeo ser tamén ao cacao e á cola. Na familia dos chícharos inclúense amais do devandito legume, cacahuetes, feixóns secos, regalicia e goma tragacanto (E-413). Á familia da rosa pertencen amorodos, framboesas, amoras, silveiras e outras variedades de framboesa.