Non eta nola gorde elikagaiak?
Ba al zenekien latako antxoa erdi-kontserba denez hozkailuan gorde behar dela? Ba al zenekien ez dela komeni gazta filmean biltzea, horrela izerditzearen eta, ondorioz, lizunak ugaltzearen mesedetan ari garelako? Elikagaiak ez ditugu beti era egokienean edukitzen baina, adiera honetan, zuzen jokatzeak haren bizitza baliagarria luzatzeaz gainera, mikroorganismoen hazkuntza galarazi, janaren nutrizio alorreko propietateak iraunarazi eta produktuaren itxura endekatu gabe mantenduko dugu.
Jakitegian, giroko tenperaturan
Etxe guztietan dagoen jakitegi edo despentsa horretako alderdi batzuk epelagoak dira, beste batzuk hotzagoak: horrek eragina du elikagai batzuen kontserbazio-epean eta itxura mantentzean. Elikagaien antolamendua, beraz, ez da txiripazkoa izan behar: premiazko jakiak eta maizen hartzen ditugunak bista-bistan ipiniko ditugu, gertu, ahal dela multzotan ordenatuta.
- Esterilizatutako edo UHT esne-ontzi itxiak: jakitegian ederki asko daude, ilunpetan, esnegaina, esne kontzentratu edo kondentsatua eta hautsetako esnea bezala.
- Olioa: toki ilunean metatu behar dira bere ontzitik atera gabe edo, bestela, ondo ixten den ontzian, gantza oxidatu eta mindu ez dadin.
- Ogia: egun bat edo bi ogi-ontzian edo oihalezko poltsan ongi kontserbatzen da. Plastikozko zorro batean gorderik hozkailuan sar daiteke; horrela ez da urdinduko, bai azkarrago gogortuko. Badugu ogia izozteko aukera ere. Opil eta antzekoei dagokienez, hobe da toki freskoan edukitzea eta esnegain edo krema daukatenak hoztea.
- Elikagai deshidratatuak eta produktu lehorrak (arroza, oreak, fruitu sikuak, etab.): giroko tenperaturan gorde behar dira, toki fresko eta lehor-lehorrean, hezetasunik baldin badago lizundu egiten baitira. Ontzia irekitakoan, hobe txarro hermetikoetan gordetzea.
- Patata eta bestelako tuberkuluak (juka, batata): ondo egurastutako toki ilunean utzi behar dira. Hondar edo lurrez estalita luzaroago gorde daitezke.
- Ontzia itxita baldin badago jakitegian ederki kontserbatzen dira, hozkailuan sartzeko beharrik gabe: hotzaren premia ez dute jogurt esterilizatuak, ozpinetakoak (pepinotxo eta tipulinak, kaparrak), arrain, haragi edo landarezkoak kontserbatan, saltsa komertzialak, marmeladak, barazki batzuk, arrautzak… Nolanahi ere, ontzia irekitakoan elikagai galkor gisa tratatu behar ditugu: hozkailuan edukita.
Hozkailu edo izozkailuan
Elikagai galkorrak 10ºC baino tenperatura hotzagoan eduki behar dira, hau da, jakitegi hoztuan, hozkailuan edo izozkailuan.
- Haragia, okela: ebakeraren araberako kontserbatze-epea du haragiak. Pieza osoetan, airea jotzen duen azalera xerretan edo haragi birrinduan baino txikiagoa denez, kontserbazioa errazago gertatzen da. Okela fresko hozkailuko alderdi hotzenean eduki daiteke 3 – 5 egunetan, garbi eta lehor, kanporatutako zukuetatik okela bereizteko sarexka duten erretiluan, film itsaskorrean edo aluminiozko paperean (estutu gabe) bildurik.
- Hesteki edo fianbre ontzutu eta egosiak, edo xerratan ebakiak: hozkailuan, bere ontzian itxita gordeko dira. Hesteki osoak (txorizoa, saltxitxoia, urdaiazpikoa, etab.), osorik edo puska handitan ebakita, giroko tenperaturan manten daitezke.
- Arrain fresko eta itsaskiak: denetan elikagai galkorrenak dira. Arraina hurrengo bi egunetan (itsaskia, berriz, biharamunean) kontsumitzekoa bada garbitu erabat eta gorde hozkailuan gainerako elikagaietatik isolatua, usainik eman ez diezaien; bestela, gorde izozkailuan.
- Arrautzak: kontserbatzeko ez dute ezer bereziren premiarik baina hotzetan edukitzeak bizitza luzatzen dio arrautzari. Uda parteko beroek mikroorganismoak (salmonella, besteak beste) ugaltzen laguntzen dutenez, hozkailuan sartzea komeni izaten da. Urte osoan jakitegian eduki ditzakegu, bero-iturrietatik urrun baldin badago eta arrautza zikinik (luma edo zirin-hondakinez) edo hautsirik ez dagoela egiaztatuta, horrelakoak kutsadura-bide izan daitezke eta. Gorde beti mutur zorrotza beheraka jarrita.
- Esnea: ontzia irekitakoan mantendu bertan edo ongi estalitako txarroan eta kontsumitu hurrengo 2-3 egunetan. Esne pasteurizatua (“eguneko esne freskoa”), jogurtak eta esneki gehientsuenak (flan, natilla, arrozesne, etab.) hotzetan eduki behar dira beti.
- Gazta: gantza pasatzen uzten ez duen paperean edo plastikozko ontzi ez-hermetikoan gorde behar da, gehiegi lehor ez dadin eta, aldi berean, lizunak jo ez dezan. Elikagaiak biltzeko film gardenean sartuz gero gazta izerditan hasiko da eta lizunen ugaltzea lagunduko dugu. Gazta klase bat baino gehiago izatekotan, hobe bakoitza isolaturik gordetzea, lizunak eta usainak nahas ez daitezen. Denetan delikatuenak freskoak dira: egin berritan erosi behar dira, hurrengo 4-5 egunetan kontsumitzeko eta bitartean hotzetan gorde behar ditugu. Gazta zaharra gogorragoa da: egunetan ez ezik, astetan ere gorde dezakegu.
- Barazkiak eta frutak: toki fresko lehorrean eduki behar dira, ilunpetan, edo hozkailuko hotzik gutxieneko alderdian. Zulaturiko ontzi edo plastikozko poltsetan edo, bestela, periodiko paperean bildurik gordetzea komeni izaten da.
Erdi-kontserbak
Izen hori duten produktu batzuk (hala nola urdaiazpiko egosia, fianbreak, antxoa gazia, surimia, gulak, pateak, keztatuak, etc.) hotzetan kontserbatu behar dira: kontserbak ez bezala, produktu hauek ez daude esterilizatuak (hau da, ez dute nozitu mikroorganismo guztiak suntsitzen dituen prozesua).
Beste horrenbeste gertatzen da hutsean ontziratutako hainbat produkturekin, prozedura horri esker bakterioak ugaltzea galarazten delarik. Elikagai horietako batzuk (keztatuak, hestekiak, gazta, gazitutakoak, etab.) hotzetan mantendu behar dira eta beste zenbait (kafea, fruitu sikuak, etab.) giroko tenperaturan gorde daitezke.
Merkatuan agertu berri den nobedadea bosgarren gamako elikagaiak dira, jan azkar edo fast food horren alternatiba osasuntsua. Sukaldean prestaturik eta jateko pronto dauden produktuak dira, kontsumitzeko muga aurki dutenak, eta hozturik merkaturatu eta mantendu behar dira.