Dieta Osoa Espainian / Kaloria horiek ematen ditu 40-50 gramoko / Beltzaran irauteko menu lagungarria / Nola presta daitezke patata frijituak kaloria gutxiago izan dezaten? / Zertarako erabiltzen dira emulsionatzaileak? / Nola egiten dute?
Dieta Osoaren Azterketa estatistika bidez egiten da. Espainiakoa, bi erakundek bultzatu dute, Elikadura eta Nutrizio Segurtasunerako Espainiako Agentziak (AESAN) eta Bamberg Fundazioak. Helburua, pertsona batek, ohiko dietan, zer elikagai bereganatzen dituen jakitea, eta zer beste substantzia kaltegarri (ingurumen- eta laborantza-kutsatzaileak, pestiziden hondarrak, animalia botiken hondakinak, gehigarriak eta horiek degradatzeko produktuak, eta lagungarri teknologikoen hondakinak). Hori guztia jakiteko, analisi kimikoak egiten dira.
Lehenengoz egin dute ikerketa hori Espainian, eta orain jakin ahal izango dute zenbat substantzia -ustez arriskutsu- bereganatzen dituzten kontsumitzaileek, eta onartutako neurrien barruan ote dauden. Hortik aurrera, erakundeen ardura izango da jendearen osasuna zaintzea.
2008ko apirilean hasi ziren lehen datuak biltzen, eta urte amaieran bukatuko dute. Urte sasoi bakoitzean (uda, udazkena eta negua) zer elikagai kontsumitzen diren ikusi nahi dute, eta hori egiteko, AESANek jakinarazi duenez, taldekatu egingo dituzte biztanleak: 6 hiletik 11 bitarteko haurtxoak, urtebete eta 2 urte bitartekoak (denetarik jaten hasten dira), 10 eta 16 urte bitartekoak (gehiago jaten hasten dira, hazteko garaian baitaude) eta 25 urtetik 60 bitarteko helduak, haurdun dauden emakumeak eta bularra ematen ari direnak izan ezik.
Elikadura kontsumoa aztertzeko, 24 orduz egingo diete jarraipena kontsumitzaileei, eta galdetegi bat betearaziko diete, zer jaten duten eta zenbatetik behin jaten duten jakiteko. Galdetegia xehe-xehe erantzun beharko dute, eta janariak nola prestatzen dituzten ere adierazi beharko dute, baita zer kopurutan jaten duten ere.
- Gosaria: fruta freskoz egindako mazedonia: melokotoia, meloia, kiwia, sagarra eta laranja ura. Gazta fresko zati bat edo jogurta. Infusioa.
- Hamaiketakoa: Azenario bat. Arto opilak.
- Bazkaria: Kuskusa kalabazarekin. Hegaluzea tomatearekin. Ogi integrala eta sandia.
- Askaria: Eguzki lorearen haziekin egindako ogia edo intxaurrak eta gazta.
- Afaria: Entsalada (tomatea, erremolatxa eta tipula). Azenario pastela eta kalabazin pastela. Ogi integrala eta jogurta.
Aholkua: Landareek izaten duten pigmentu laranja, hori bizi edo gorrixka da beta karotenoa. Gure organismoak A bitamina bihurtzen du substantzia hori, eta bitamina hori oso lagungarria da azala elikatzeko. Horretaz gain, babestu egiten gaitu eguzkiaren erradikal askeetatik (herdoilaren aurkakoa da), eta, egun batzuen buruan, beltzaran jartzen digu azala.
Patatak frijitu edo beste nolabait prestatu (egosita, labean, lurrunetan), asko aldatzen da kontua. Kaloria kopurua neurtzen badugu, adibidez, patata frijituek askoz gehiago izaten dute (bost halako ere bai, zenbaitetan). Badaude, noski, zenbait trikimailu kaloria gutxiago eduki dezaten, eta mikrouhinean egitea da horietako bat: frijitzeko moduan zatitu, mikrouhinean pixka bat egosi eta zartaginera bota, olio bero-beroarekin, gorritu arte. Bero kolpe hori emanda, patata frijituen antzeko itxura hartzen dute, baina askoz kaloria gutxiago izaten dituzte, oso olio gutxi erabiltzen baita. Beste aukera bat ere badago: xerra fin-finak egin, ia gardenak izateraino, labeko ontzi batean ongi zabaldu, paper sulfurizatuarekin estali eta labea oso bero dagoela sartu hara. Oso kurruskatsuak izaten dira, eta ez dute kaloriarik hartzen, olio zorrotada txiki bat aski izaten baitute. Betiko eran frijitzen baditugu, paper gainean jar ditzakegu patatak, paperak olioa xurga dezan. Patatak frijitzeko, oliba olioarekin egitea komeni da, hori baita egokiena tenperatura handietan erabiltzeko eta hori itsasten baitzaie gutxien elikagaiei.
Elikagai prozesatuetan zein emulsionatzailea erabili eta nola, hori Europar Batasunak arautzen du. Elikagairen baten osagaiak irakurri eta E letra ikusten badugu, ondoan zenbaki bat duela (eta substantziaren izena), emulsionatzaileak dituen seinale. Adibidez, E 322, soja lektizina. Honako hauek erabiltzen dira gehien elikadura industrian: E 471, E 472 eta lektizina ere bai (‘gantz azidoen monoglizeridoak eta diglizeridoak’ deitzen zaie). Galletek, gozoek eta gosaritako laboreek ere emulsionatzaileak eduki ohi dituzte esnearen ordez, kaseinatoak, hain zuzen. Etxean erabiltzen ditugun elikagaietatik, arrautza da emulsionatzailea, lektizina kontzentratua baitauka gorringoan.