"Estáselles pedindo ás ONG que se posicionen, e isto é moi perverso"

Cando persiste unha saturación de mensaxes, as persoas podemos perder a perspectiva, sobre todo agora que se está abusando das crises mediáticas. Explícome. Iraq, Afganistán e Palestina acaparan a case totalidade de información sobre guerras e conflitos, e, se ben é certo que o que alá sucede é horrible, existen maiores inxustizas humanas, se é que estas se poden cuantificar, pero que ó non seren publicitadas polos medios de comunicación nin usadas polos políticos, non contan. O que acontece en Sudán e noutros conflitos esquecidos do planeta non son crises políticas, “só” son crises humanas que xeran milleiros de mortos e desprazados e ningunha noticia.

O que está acontecendo en Sudán é intolerable, póñaselle o nome que se lle poña. Hai milleiros de persoas que están morrendo e non terían por que facelo. Por iso é tan importante estar informado e querer coñecer a realidade. Se che contan que unha familia está na súa casa, con maior ou menor miseria, pero no seu fogar, e chegan uns homes armados que violan e matan a filla, rematan o home no chan, queiman a casa e que a nai ten que coller o seu bebé no colo e botar a andar non sabe a onde, ata que chega a un campo onde vai estar amoreada e onde o seu bebé vai morrer por desnutrición… é difícil non sentirse involucrado. Este panorama é arrepiante, e moi común.

Iso non é o importante, o fundamental da información é que sirva para convencer a sociedade española, a francesa, a belga, ou calquera outra, de que faga algo. A sociedade civil nos nosos países pode meterlles presión ós seus dirixentes, temos uns políticos que eliximos e pódenselles esixir actos concretos. Hai exemplos de que esa presión funciona, pero, por desgraza, a propia sociedade non é consciente do seu poder. Nun mundo tan globalizado coma o noso, o mundo é responsable do mundo, e, se ben Occidente non é a solución, nin a única causa, é responsable, pois é o que máis ten e o que máis debe dar. Aí tamén entramos as ONG, aínda que o noso labor non sexa solucionar os problemas. Nós dicimos o que está a pasar e sinalamos a quen debe tomar medidas. Isto compartímolo coa sociedades para xuntas realizarmos a acción humanitaria. Especificamente, o labor das ONG é a práctica de axuda humanitaria, é dicir, a asistencia das sociedades vulnerables e vulneradas da que nos ocupamos sobre o terreo.

Cando acodes a lugares en conflito asumes un risco, pero nunca a posibilidade de ser obxectivo, porque non somos parte do conflito. O noso amparo é o Dereito Internacional Humanitario. Ata o 11-S era válido, pero unha preocupación na actualidade é que comeza a ser violado sistematicamente. A nós impórtanos a poboación dun país e para atendela chegas -polo menos chegabas- a un acordo con todas as partes para que se respecte o espazo onde traballamos. Agora énos cada vez máis difícil e veste obrigado a marchar, pois un cooperante morto non serve para nada. E é moi triste, é horroroso ter que abandonar despois de 24 anos un país porque non podes facer nada. Poderías seguir, pero con protección, o que te converte en parte do bando que te protexe. De feito, estáselles pedindo ás ONG que se posicionen, e isto é moi perverso. Médicos Sen Fronteira somos afortunados porque economicamente somos independentes e iso fainos libres, pero non todas as organizacións o son e cada quen debe tomar as súas decisións. En calquera caso será unha decisión lexítima, xa que o fin último, e primeiro, é a axuda á poboación civil. Pero é unha decisión moi difícil.

Coido que se están confundindo algúns termos. Cando os militares empregan os mesmos coches cós cooperantes e ofrecen racións alimenticias e medicamentos, non se perciben con claridade as responsabilidades duns e doutros. As partes do conflito manipulan, e isto dexenera en que a poboación civil, que sempre é a que perde, acabe sen recibir axuda. E, hoxe en día, ser civil é máis perigoso ca ser militar, polo que precisan máis axuda. O Dereito Internacional Humanitario, ó que me refería antes, determina que quen atende humanitariamente á poboación civil non debe ter ningún vínculo político. As ONG non somos actores políticos, si lles dicimos ós políticos qué teñen que facer, proporcionando causas, datos e solucións, pero non facemos política nin temos vínculos políticos. Os militares, obviamente, son unha parte política.

É certo, ás veces as cifras corrómpense. Un mesmo país, se precisa axuda, ínflaas; se precisa investimentos, corríxeas. Pero no caso da SIDA, as cifras que se manexan da OMS (Organización Mundial para a Saúde) son menores cás reais, pois hai moita poboación que non sabe que está infectada. Para comprobalo só hai que ir a África. Os que visitamos aqueles países antes e despois da pandemia percibímolo. A SIDA está cambiando a estrutura social destes pobos. África está quedando sen poboación activa. É unha catástrofe humanitaria de efectos que dá medo prognosticar. Hoxe por hoxe é a maior causa de mortaldade do mundo. A que máis morbilidade ou enfermos xera continúa sendo a malaria, pero as mortes estaas producindo a SIDA. E a min, persoalmente, dáme vergoña. A SIDA non era unha enfermidade dos países pobres relacionada coa miseria ou coa falta de hixiene. No Norte tomouse moi en serio e se se segue a súa evolución histórica, vese que cando comezan a baixar as cifras estoura no Sur, cando nós xa sabiamos como controlar a enfermidade. As medidas que se tomaron foron un fracaso, xa que se deseñaron baixo pautas occidentais. Chegamos a un punto en que se ben a prevención é importante, é imprescindible desenvolver unha política de tratamento farmacolóxico.

Non hai vontade política. A única solución a este problema é entendelo como un mal mundial ó que cómpre facerlle fronte. E un punto de partida é asumir que as empresas farmacéuticas tamén poidan ser reguladas, e aí entra a vontade política a través das institucións públicas.

(Sorrí). Tantos anos traballando en guerras e dannos o Nobel da paz… Aquilo foi importantísimo. Dunha banda, pola satisfacción que supón ver recoñecido o esforzo dunha chea de persoas e o apoio de milleiros de socios; doutra, porque os cartos do premio foron moi ben recibidos e moi ben gastados; e, para rematar, pero se cadra o máis importante, porque o Nobel é un salvoconduto que lle confire un status diferente a quen o recibe. Desde a súa concesión, abríronsenos portas que nos pecharan durante moito tempo.