Nola izan kontsumitzaile, kontsumista izan gabe?
Gehiago kontsumitzeak ez du esan nahi zoriontsuago garela. Gure aitona-amonek zoriontasuna ez zuten oinarritzen kontsumoan. Bizitza gozatzea da helburua, ez une oroz kontsumitzea. Gainera, ostrukek bezala jokatzen du gure gizarteak: bizkar ematen diogu ingurumenaren arazoari, eta horrela ez dago irtenbiderik.
Herritarrak jabetzen dira horretaz?
Ez dute ikusten beren ekintzek zer ondorio dituzten. Jendea landagunean bizi zenean, ohartzen zen erreka lehortu zela, edo ikusten zuen baratzeak zer ematen zuen, eta egokitu egiten zen horretara. Gaur egun, uraren txorrota egun guztian irekita uzten badugu, faktura zertxobait handiagoa dela ohartuko gara, baina ez errekak edo urtegiak ur gutxiago duela. Espainian, jendeak ez du ordaintzen urak berez balio duena, eta ur hori naturatik dator.
Garestiago izan behar luke ura?
Espainia herrialde lehorra da, eta ur asko kontsumitzen du. Dramarik handiena zera da, energiari lotua dagoela uraren prezioa. Zenbait neurri hartu dira, ura gezatzea, adibidez, eta ongi funtzionatzen du horrek, baina oso garestia da, energia asko behar delako, eta petrolioak gorantz jarraitzen du.
Argindarra garestitu egin da, eta ez omen da izango azkeneko aldia.
Estatuak ordaintzen du kilowatt bakoitzak balio duenaren % 30, kontsumitzaileentzat eta industriarentzat merkeagoa izan dadin. Era horretan, 22.000 eta 25.000 euro arteko zorra egiten du urtero, eta diru hori ez da bideratzen ospitaleetara, eskoletara edo azpiegituretara. Beti ordaintzen dute herritarrek. Lehenago edo geroago, kontsumitzaileek ordaindu beharko dute zor hori.
Baina prezioak igotzea ere neurri arriskutsua da.
Politikariek aukera egin behar dute: edo suizidio politikoa edo suizidio ekologikoa. Ura eta energia garestitzen badituzte, kontsumoa-eta murriztera behartzen dute jendea, botoak galtzen dituzte… Ez badute deus ere egiten, suizidio ekologikora eramango gaituzte. Ez da iritsi behar mutur horietara, bada modua oreka lortzeko.
Zenbait adituk esaten dute teknologiak saihestuko dituela arazo horiek, gero eta probetxu hobea ateratzen dielako baliabideei.
Teknologia gero eta hobea da, baina ondorio makur bat ekarri ohi du, ekonomialariek aski ongi ezagutzen dutena: prezioak apaldu ahala, handitu egiten da kontsumoa. Baina energia eta ura ez dira infinituak. Horrela jarraituz gero, gaur egun 40 urte baino gutxiago dituzten pertsonak izango dira lehenak ondorioak pairatzen.
Nola kobratu behar lituzkete ura eta energia?
Prezioak blokeka ezartzen dituzten politikak egoki eta bidezkoak dira. Katalunian hori egiten dute zenbait udalerrik urarekin. Lehen 50 litroak, pertsona eta egun bakoitzeko -oinarrizko eskubidea, esango genuke-, oso merke ateratzen dira. 150 litroetara pasatuz gero, asko igotzen da faktura, eta 300 litrorekin, askoz gehiago. Baina aurrerago joan behar litzateke. Kalifornian, 5.000 litro gastatzen dituzte etxe batzuek. Nahiz eta hori ordaintzeko adina diru eduki, horrek galarazita egon behar luke eta delitutzat hartu, lapurreta egitea bezala. Urarekin eta energiarekin gehiegikeriak egiten dituena baliabideak kentzen ari zaio gizarteari, eta miseria uzten ari da hurrengo belaunaldientzat. Ba ote da hori baino lapurreta handiagorik?
Kontsumoa murriztu behar da?
Gutxiago kontsumitu baino gehiago, hobeki kontsumitu behar da. Horrek esan nahi du, agian, produktu garestiagoa erosi behar dugula, kalitate hobekoa, eta zaindu, gehiago iraun dezan.
Industriak zaharkitzapen programatuaren alde egin duela dirudi: gutxiago irauten duten produktuak egin, berriak lehenago erosi behar izateko.
Industriak bere egin du kontzeptu hori, baina hein batean, kontsumitzaileak itxuraz ez daudelako prest, esan dezagun, auto garestiago bat erosi eta 50 urtez harekin ibiltzera. Industria beti egokitzen da merkatuak eskatzen duen horretara, hau da, kontsumitzaileek. Gainera, industriari ez zaio interesatzen dena xahutzea, lehengairik gabe geratuko litzateke eta. Gauza bera gertatzen da politikariekin. Hautagaiek zer entzun nahi duten ikertzen dute. Industriak eta politikariek erantzukizun handia dute, baina guk ere bai.
Kontsumitzaileek badute eragiteko gaitasunik?
Kontsumitzailea izaki libre eta etikoa da, eragiteko gaitasuna duena. Gero eta informazio gehiago dago, gure gain hartu behar dugu dagokigun erantzukizuna, antolatu, eta politikariei eta enpresariei berea harrarazi. Kontsumitzaileak dauka irtenbidea ingurumenaren arazoentzat. Guk erabakitzen duguna izango da.
Gobernuz Kanpoko Erakundeak modu ona izan daitezke antolatzeko?
GKEak ikasbide moral bat ematen ari dira, nahiz eta horiek ere egiten dituzten akatsak. Gehiegi daude, agian beren artean antolatu behar lukete. Eta gehiago eskatu behar liekete gobernuei eta enpresei.
baliabideak kentzen ari zaio gizarteari, eta miseria
uzten ari da hurrengo belaunaldientzat
Krisi ekonomiko honetan aurki ote liteke ingurumenarekin zerikusia duen alderdiren bat?
Alderdiren bat ez, guztiak. Ekonomia neoklasikoak, egun indarrean dagoenak 40ko hamarkadago oinarri berberekin, epe motzean soilik ematen ditu mozkinak eta gizarte-gastu handiak eragiten ditu. Mundu guztiak aurreikusten du ingurumen-ekonomiak ordezkatuko duela hura.
Nola eragingo die aldaketa horrek herritarrei?
Uko egin beharko diete gauza batzuei, ezingo dute jarraitu erabili eta botatzen, edo hainbeste energia eta ur kontsumitzen, baina ez da izango hain larria. Egungo gazteek ez dituzte gaur bezain merke edukiko ondasun horiek, baina bai garai batean indarra eduki zuten balioetan oinarritutako bizimodua.
Ez dago deus asmatu beharrik.
Ez. Lehen errespetatu egiten zuten natura, bazekiten-eta haren menpe zeudela. Berriz eskuratu behar da errespetu hori, guztia aprobetxatu deus ere alferrik galdu gabe. Eta beldur pixka bat eduki, zeren egoera aldatzen ez bada, oso gaizki egongo baikara. Katalunian uraren krisia gertatu zenean, 2008an, % 30 baino gehiago moztu zuten hiri-uren kontsumoa.
Ez al dago arriskurik herritarrek ongizatea gal dezaten?
Ez, baldin eta burua erabiliz kontsumitzen bada. Hainbat etxe, lantegi edo saltokitan, 24 gradutan edukitzen dute berogailua negu guztian, eta mahuka motzetan ibili behar izaten da. Udan klimatizagailua jartzen dute, 18 gradutan, eta jaka jantzi behar. Hori ez da zentzuzkoa. Medikuek esaten dute 18 gradutan egon behar dela neguan, eta arropa pixka bat jantzita. Alemanian ez daukate berogailurik logeletan, ez baitzaie osasungarria iruditzen.
Zure liburuan “galdera ekoetiko funtsezko” batzuk zerrendatzen dituzu, eta bi atal nagusian bil litezke guztiak: zenbat gizaki bizi litezke Lurrean modu iraunkor eta duinean, eta nola hartzen dira erabakiak, nork hartzen ditu.
Txinak duela urte batzuk erabaki zuen bere populazioa kontrolatuko zuela. Baina gakoa ez da soilik zenbat biztanle izango diren erabakitzea, bakoitzak zenbat kontsumitzen duen ere ikusi behar da, per capita kontsumoa, alegia. Guztiok kontsumituko bagenu Ameriketako Estatu Batuetan bezala, urte gutxi batzuk baino ez luke iraungo planetak. Garrantzitsuena da gizarteak gai horiei buruz hitz egin dezala esparru guztietan, lasaitasunez eta gardentasunarekin. Ados jarri behar dugu gauzak aldatzeko, eta ez diogu utzi behar erabakiak hartzeari huts egiteko beldurrez. Hutsegiteetatik ikasten da.
Nola lortu hori?
Nik ez dakit zein den irtenbidea, eta ez dut ezagutzen hori dakienik. Baina badakit eztabaida publikorik eta argirik egin ezean, neurriak hartzen hasi ezean eta zer emaitza ematen duten ikusi, neurri txikiak bada ere, kondenatuta egongo garela.
Oraindik garaiz gaude aldatzeko?
Bai. Gizakiak beti izan ditu erronkak aurrez aurre. XIX. mendean, hamar lagunetatik bost edo sei hiltzen ziren neguan pneumoniarekin, eta orain ez da inor hiltzen. Duela urte batzuk modu arraroan begiratzen zitzaion ingurumen-gaiak lantzen zituenari. Gaur egun pertsona askok aldarrikatzen dute ekologismoa eta erakunde zientifiko asko aritzen dira horretan.
Zientziak lagun dezake?
Nola bizi erabakitzea, hori auzi etikoa da. Zientziak esango du gaixotasuna zein den eta zer aukera dauden sendatzeko, baina gizarteak erabaki behar du zer bidetatik jarraitu.
Energia berriztagarrien aldeko apustua egitea da erabaki horietako bat?
Hori da bidea, baina ez pentsa panazea denik ere. Energia berriztagarrietan, eolikoak ekoizten du gehien. 2008an munduan kontsumitu zen energia guztia aerosorgailuekin lortu nahiko bagenu, lurrak egun duen gainazala ez litzateke aski, handiagoa izan beharko luke, 1,6 eta 40 aldiz handiagoa, tarte horretan. Eta energia-gastua % 2 handitzen da urtero munduan. Alternatibak bilatu behar dira, bai, baina kontsumoa murriztu behar da.
Kontsumitzaileek lortuko ote dute energia hori etxean bertan sortzea sistema berriztagarri horiei esker?
Sortu bakarra ez; gainera, neurriak hartuko dituzte ez alferrik xahutzeko. Auto elektrikoen prototipoak erabiltzen dituzten boluntarioek frogatu dute gutxiago gastatzen dutela, azelerazio-kolpe gutxiago ematen dituztela, kilometro gutxiago egiten… ongi dakitelako bateriak zer muga dituen.
Zer gertatuko da petrolioarekin?
Ez da agortuko, baina askoz garestiagoa izango da, gutxi geratuko delako edo asko kostako delako ateratzea. Ez al da moralgabea erregai gisa erabiltzea, jakinik sendagaiak egiteko balio duela edo dozenaka urte irauten duten etxe-produktuak egin daitezkeela petrolioarekin?
Zaborrak ere ingurumen-arazo handia sortzen du, baina ez da horretaz hitz egin nahi.
Bi dira hor arazoak: baliabideak xahutzeaz gain, gero eta garestiagoa da zaborrak kudeatzea. Inork ez du nahi zabortegi bat etxe ondoan, eta gero eta urrutiago eraman behar dira, tratatze-plantek gero eta gehiago kontsumitzen dute energia, ura, eta abar. Ingurumen-gai horietan, argi eta garbi hitz egin behar litzateke ekozergak edo ekotasak jartzeaz.
Zer irizten diezu elikagai ekologikoei?
Elikagaien gaur egungo ekoizpena ezingo litzateke sistema horretara pasatu egun batetik bestera, garestiagoa delako eta ekoizpena murritzagoa. Gizarteak erabaki behar du zer nahi duen produktu ekologikotzat: traktoreak erabil daitezke?, eta ureztatze-sistema intentsiboak?, edo aski da ongarri eta pestizida naturalekin?