"Boluntario izatea ez da musu truk lan egitea"

Bai, hori izaten da ohiko helburua. Oro har, sozialki ona den guztia nahi izaten da urte berrirako.

Bietatik ere badago. 90eko hamarkadaren inguruan, boluntario izatea ez zen baloratzen eta ez zegoen modan, baina handik aurrera boom bat gertatu zen, eta boladan egon zen urte askoz. Joera hori apaldu da, agian, baina jendeak oraindik ere izena ematen du boluntariotza-programetan, gero eta gizarte-kontzientzia handiagoa dagoelako eta etsipen puntu bat ere bai beste parte-hartze modu batzuekin.

Bistan dena. Lehen ezaugarria intentsitatea izaten da, baina boluntzariotza motak ere bereizten dira. Badira noizbehinkako jarduerak eta badira epe luzekoak, eta esparruak ere bat baino gehiago dira: gizarte-laguntza, ekologia, osasun-erakundeak, gizarte-babesa… Eta esparruaren arabera ere, aldatu egiten dira soslaia eta zereginak.

Bizitzako asmo guztiekin gertatzen zaigu hori bera. Hasierako motibazioak bi eta hiru hilabete artean irauten du, eta hortik aurrera, utzikeria pixka bat agertzen da, gimnasiora joateari uzten zaionean bezala. Boluntarioetan, hiru eta sei hilabete arteko epean uzten dute gehienek. Datu batzuek esaten dutenez, urtebete igarota, boluntarioen % 50ek soilik jarraitzen dute.

Unibertsitate Complutensean daukagun ikerketa taldeak eredu bat landu du, eta hiru fasetan banatzen du boluntariotza. Lehenengoak sei hilabete inguru irauten du, eta alderdi onak baino ez dira ikusten; aldi horretan, norbera asetzea izaten da funtsezkoa. Bigarren faseak seigarren hilabetetik urtebeterako tartea hartzen du, eta hor konpromisoa izaten da elementurik funtsezkoena. Hirugarren fasean, urtebetetik aurrerakoan, autokontzeptuaren zati izaten da boluntario aritzea, nortasunaren zati.

Gauza asko egin ditzake. Boluntarioek motibazio askotarikoak izaten dituzte, bai besteei begira -baliagarri izatea, gizartea hobetzea- edo norberari begira -esperientzia hartzea, gizarte-harremanak indartzea-. Guztiak dira zilegi, baina erakunde batek jakin behar zu zer boluntario mota nahi dituen. Urte batzuk iraungo duen programa bat landu nahi badu eta garrantzitsua bada pertsonen arteko harremana ez etetea, jarraituko duten boluntarioak beharko ditu. Arrazoi altruistekin datorren jendeak irauten du gehien, eurek ere zerbait jasotzen dutela aitortzen duen jendeak.

“M-11k ekarri zuen munduan egin den
psikologia esku-hartzerik handiena”

Soldata faktore higienikoa da, baina ez du motibatzen. Erakundearekin norberak sentitzen duen konpromisoa da garrantzitsua, boluntarioak ikustea aitortzen dutela haren lana, eskerrak emateko gutun bat bidali diotela edo boluntariotza saileko arduradunak deitu diola… eta erakunde handiei ahaztu egiten zaie hori egitea. Guztiok maite dugu gure lana aitor dezaten. Pertsona batek bere denbora eta ahalegina eskaintzen badu, gutxien-gutxienik, hura pozik senti dadin lortu behar dugu, zeren, gainera, hobeki egingo baitu bere lana, eta luzaroago.

Boluntario izatea ez da musu truk lan egitea. Bereizi egin behar da borondatezko lana eta lan ordaindua. Gure lanbidearekin zerikusirik ez duen esparru batean laguntzen ari bagara, inork ez dugu pentsatzen lanpostu batean gaudenik. Arazoa izaten da norbere lanbidean boluntario aritu beharra. Araua jarri behar litzateke, oso argi, eta horren arabera erabaki zenbat ordu eskain daitezkeen; muga batzuk jarri behar litzaizkioke laneko inplikazio borondatezkoari, bestela gerta daiteke lanpostu bat kentzea.

Boluntario batzuk hasten dira asmo handirik gabe, lagun bat erakunderen batean aritzen delako edo norbaitek eskatu dielako. Baina halakoetan ere bada arrazoi edo motibo bat, uste izatekoa baita hori eskatu dien pertsona garrantzitsua dela haientzat.

Psikologian ezin dira egin % 100eko aurreikuspenak, baina jakin liteke zeinek daukan probabilitate gehiago luzaroago irauteko. Berezko motibazioak eta kanpotik hartuak konbinatzen dituenak, gehiago irauten du.

Horixe da, hain zuzen, arriskurik handienetakoa. Pertsona batzuek salbatu egin nahi zaituzte, zuk hala nahi izan edo ez. Baina boluntarioak beti errespetatu behar du laguntzen duen haren erabakia. Saia daitezke konbentzitzen, gauzaren bat egitea ona izango dela iruditzen bazaie, iradoki dezakete, baina sekula ezin dute erabaki haien ordez.

Batzuek bai, eta berriz esango dut: oso arriskutsuak dira, zeren eurek behar dutelako egiten baitira boluntario. Ongi sentitzeko beharra daukate, eta hori hartzen dute, babesteko edo bakarrik ez egoteko.

Bai, eta horrexegatik, zenbait pertsona bakarrik sentitzen direnean edo sentimendu txarrak dituztenean, antsietatea adibidez, boluntario lanetan hasten dira horiek gainditzeko. Motibazio berekoia da, eta, sarri askotan, eurak ere ez dira ohartzen.

Zenbait galdetegik neurtzen dute boluntarioen motibazioak zein diren, baina nik gomendatuko nuke, erakunde batek boluntarioak hartu nahi dituenean, aurrez aurreko elkarrizketa bat egin dezatela. Agian gogorra izango da boluntario bati ezetz esatea, baina hori da modu bat jakiteko ea egiaz hala izan nahi duen edo ez. M-11ko atentatuen ondotik, jada psikologo beharrik ez genuenean ongi hornituta geundelako, horixe kosta zitzaigun gehien, jendeari ikusaraztea ez genuela behar haien laguntzarik. Batzuk asko haserretu ziren laguntza ematen utzi ez genielako.

1996. urtean Biescasko kanpina uholde batek suntsitu zuenetik, bageneukan larrialdiei erantzuteko prestatua zegoen psikologo talde bat, eta prestakuntza ikastaro batzuk ere egin ziren. M-11ko atentatuen ondoren esku hartu zuten lehen psikologoak talde horretakoak ziren, baina ia 900 psikologoren beharra izan genuen, eta beste asko ez zeuden horretarako berariaz prestatuta. Hondamendietan esperientzia zeukatenei eman genien lehentasuna, edo psikologia klinikoan arituak zirenei, behintzat, krisi egoeran egondako jendearekin eta.

Boluntario batzuek bi kasuetan jardun zuten, baina bigarren aldi horretan gutxiagoren beharra izan zen, eta denek zeukaten prestakuntza hondamendiei erantzuteko. M-11k ekarri zuen munduan egin den psikologia esku-hartzerik handiena, zeren I-11ko atentatuetan ez baitzen geratu hilotzik, eta familiek etxean itxaroten zuten. Eredu anglosaxoiarekin alderatuta, Espainian bestela jokatu dugu: guk pertsona dagoen lekura bertara eraman dugu esku-hartze psikologikoa, eta hango eredua, berriz, itxaroteari lotuta dago: telefono bat ematen dute, eta ordu jakin batean deitzeko esaten dute.

Pertsonekin lan egiten duten guztiek, izan boluntario edo izan profesional, psikologiako nozioak eduki behar dituzte euren prestakuntzan.

Ezta gutxiagorik ere. Sarri askotan, laguntza ematen zaion pertsona horrek maitasuna nahi izaten du, goxotasuna, konpainia, baina psikologiak laguntzen du hanka-sartzerik ez egiten. Psikologo batek hori baldin badaki, baina ez badaki goxotasunik ematen, okerrago izan liteke agian.

Nik gomendatuko nuke norberak bere buruari begira diezaiola, jakiteko ea pertsonei lagundu nahi diegun, ea boluntariotza berez den helburu edo beste zerbait lortzeko bitarteko den.

Ez nuke sekula egingo. Boluntariotzak sekula ez du izan behar pertsonentzako tratamendu, baina oso maiz egiten da huts hori. Boluntariotzaren helburua izaten da laguntza ematen zaien pertsonen bizi-kalitatea hobetzea; horrek ez du esan nahi ez dezakeela balio tratamendu gisa batzuetan, baina hori ezin da izan helburua.

Bai, hala da, eta estereotipo asko, gainera, ez dira betetzen. Etxekoandre asko ari dira boluntariotzan, adineko pertsonak…

Nik, motibazioa kendu eta inplikazioa jarriko nuke haren lekuan, eta gehiegizko inplikazioa, bai, arriskutsua izan daiteke zenbaitetan. Gehiegizko inplikazioa saihestea zera litzateke, burnout-a saihestea.

Boluntariotzan burnout sindrome gehien eragiten duen zeregina, hilurren dauden haurrekin aritzea izaten da. Hori da gogorrena, lotura afektibo bat sortu behar izaten delako, baina, behin hori sortuta, galeraren minak eta berriz ere lanari lotu beharrak erre egiten du jende asko. Horrexegatik, zaindu egin behar dira boluntarioak, prestakuntza eman, atsedenaldiak edo adituen laguntza, egoera hori ez dadin oztopo izan aurrera jarraitzeko.

Izan naiz, bai. Drogamenpekotasuna zeukatenak gizarteratzeko programa batean aritu nintzen.