Bruxismoa: estresari hozka

Bruxismoa: estresari hozka

Estresa gero eta handiagoa da gizarte modernoetan, eta krisiak are gehiago okertu du egoera. Jendearen sakelak estu dabiltza, baina ez sakelak soilik: hortz-haginak eta masailezurrak ere estu ageri dira. Gero eta hedatuago dago hortz-haginak inkontzienteki estutzeko joera, bruxismoa deitzen dena; faktore emozional baten ondorioz gertatzen da, baina izan daiteke hortzeria gaizki ahokatua dagoelako ere. Egun erabiltzen diren sendabideek lagundu dezakete arazoa konpontzen eta, hartara, saihestu egingo litzateke inork hortz edo haginen bat gal dezan, esmaltea eta dentina hondatu zaizkiolako, eta saihestu, halaber, bestelako ondorio larri batzuk: buruko mina, barailako edo masailezurreko muskuluetako oinazea, lepokoa eta belarrikoa ere bai zenbaitetan.

Masailezurreko eta buruko minak izaten dira ohikoenak

Hortz-haginak etengabe estutu edo karraskatzeari bruxismo esaten zaio, eta izan daiteke egunekoa edo gauekoa. Mugimendu inkontziente horrek badu osagai funtzional bat -hortz-haginak ahokatzeko moduan berezitasunen bat dagoelako sortzen da- eta badu osagai emozional bat ere, zeren estres handia duten pertsonek joera izaten baitute, oharkabean, hortz-haginak estutzeko. Ondorioa bistakoa izaten da: gainkarga sortzen du murtxikatzeko sisteman, eta denborarekin, higatu egiten du hortzeria eta uzkurdurak edo kontrakturak eragiten ditu inguruko muskuluetan. Horren ondorioz, oinazea agertzen da barailaren edo masailezurraren inguruan eta artikulazio tenporomandibularrean (ATM), zeina belarrien ondoan baitago eta garunarekin lotzen baitu behe-baraila. Arrazoi horrexegatik, belarriak inguratzen dituen eremuan edo buruan mina sumatzen bada, baliteke arazo horrek eragina izatea.

Kalkuluek diotenez, pertsonen % 70ek
hortz-haginak estutzen dituzte beren
bizitzako boladaren batean

Ikuspegi funtzionaletik, aurpegiko malformazio batek sortzen du bruxismoa, edo hortz-haginak gaizki ixtearen ondorio izan daiteke bestela; hau da, goiko hortz-lerroko pieza guztiak eta beheko lerrokoak bete-betean ahokatu behar lukete, guztiek aldi berean, kremailera edo itxigailu bat balitz bezala. Baina hortz edo hagin bat gaizki kokatua dagoenean, adituek dioten moduan, “behar baino lehenago ukitzen ditu besteak”, eta, ondorioz, hortzeriak egokitu egin behar izaten du eta baraila edo masailezurra kokapen anomalo batera mugitzen da. Bizkarra okertuta ibiltzea bezala da. Muskuluak uzkurtu egiten dira, eta mina ematen du.

Azken bi urteetan, sistema sozio-ekonomikoa asko okertu da; horrek nahasmendu emozionalak ekarri dizkio jendeari, eta gorabehera horiek eragin nabarmena izaten dute bruxismoa deitu dugun osasun-arazo horretan. Hortzeria gaizki kokatuta duenak, horrez gain, lana galtzearen ondoeza jasaten badu, zailtasun ekonomikoen kezka edo laneko estresa, hortzak estutzera jotzen du, eta ohitu egiten da, harik eta lehen sintomak agertzen diren arte. Bruxismoa, izan ere, masailezurretan pilatzen den oldarkortasuna, errabia eta tentsioak bideratzeko modu bat da.

Gero eta arazo hedatuagoa

Kalkuluek diotenez, pertsonen % 70ek hortz-haginak estutzen dituzte beren bizitzako boladaren batean. Dena den, horietako % 50ek izaten dute benetako arazoa, halaxe adierazi du Javier Mareque Bueno kirurgialari maxilofazialak, medikuntzako hainbat txosten eta idazki aztertu ondoren (Teknon Zentro Medikuan egiten du lan, eta UIC Kataluniako Nazioarteko Kirurgia eta Inplantologia Unibertsitatean ere aritzen da irakasle). Ohikoagoa izaten da emakumeengan agertzea, 30 eta 50 urte artekoetan, bereziki, eta maizen ere horiek pairatzen dituzte halako estualdiak. Hauxe izango litzateke kaltetuaren argazkia: emakumea, 40 urte ingurukoa, zeina estres handiarekin bizi baita, kosta egiten zaiolako bateratzea ama eta langile gisa dituen zereginak.

Beste gizatalde batzuek ere, beren ezaugarri fisikoak direla medio, joera handiagoa izaten dute bruxismoa edukitzeko. Hor daude, esaterako, Down sindromea daukatenak eta eritasun neurologikoak dituztenak. Gerta daiteke, muskuluak kontrolatzeaz arduratzen den nerbio-sistemak eraginda, tonu muskular handiagoa edukitzea gorputzeko zenbait zatitan, eta horrek kalte egitea murtxikatzeko aparatuari. Haurrei ere eragiten die bruxismoak, baina ez du zerikusirik helduek izan dezaketenarekin. Haurrik txikienetan, esneko hortzak dauzkaten garaian, nahasmendu igarokorra izaten da, handiagoa batzuentzat eta txikiagoa besteentzat, eta hortz-haginak aldatzen zaizkienean eta behin betikoak irteten, egonkortu egiten zaie ahoa ixteko modua, eta utzi egiten diote estutzeari.

Sintoma salatzaileak

Zein unetatik aurrera sumatzen du batek medikutara joan beharko lukeela? Hauxe izaten da arazoaren lehen aztarna: goizean esnatu eta gainkarga sumatzea murtxikatze-muskuluetan, hau da, masailezurra edo baraila mugitzen duten muskuluetan eta belarriaren inguruko eremuan. Min horrek adierazten du gau osoa hortz-haginak estutzen aritu dela. Zenbait pertsonak buruko mina izaten dute, eta neurologoarengana joaten dira; hark esaten die ez dela ohiko buruko mina, eta espezialistarengana bidaltzen ditu. Beste batzuetan, dentistak ematen du arazoaren berri. Ahoa aztertzen ari dela, ohar daiteke bezeroak higatuta dituela hortz-haginak, eta hozkatuta duela mingain ertza, lerro zuria esaten zaion hori (hortzak eta mingaina elkar marruskatuz egon direlako gertatzen da hori, eta maskur bat sortzen da hortz-oietan).

Sendabidea: luzea, eta arazoaren araberakoa

Beste zenbait patologiaren aldean, oso arreta gutxi jartzen zaio bruxismoari, nahiz eta ondorio okerrak ekarri ahal dizkion pairatzen duenari: hortz-haginak urratu dakizkioke, eta erori ere bai. Galera horrek hainbat arazo dakartza berekin, eta murtxikatze-aparatuari ere eragingo lioke; ondorioz, elikatze-arazoak ager daitezke, digestio txarrak, urdaileko ultzerak, eta baita depresioa ere. Gizarte-harremanerako elementu dira hortz-haginak. Horiek galdu dituzten pertsonak deseroso sentitzen dira irribarre egiterakoan, eta ihes egiten diote gizarte-bizitzari.

Diziplina anitzek parte hartzen dute sendabidean, sarri askotan profesional batek baino gehiagok esku hartu behar izaten duelako: odontologo orokorrak batetik, hortzetan oinazea eta tentsioak sumatu eta harengana jotzen baita lehen-lehenik; kirurgialari maxilofazialak, odontologoak harengana bidaltzen du-eta gaixoa; fisioterapeuta eta ATMan espezializatua dagoen odontologoa; eta psikologoa, arazoaren iturburua emozionala denean. Gainera, bi eratakoa izan daiteke terapia: jokabide mailakoa eta medikua.

Psikologoak eta psikoterapeutak erabiltzen dute jokabide mailako sendabidea, eta horren bidez aurkitu nahi izaten dute zerk eragiten dion estresa gaixoari, zerk eragiten dion bruxismoa, azken batean; ordurako, segur aski, ibili izango da otorrinolaringologotan, odontologotan eta neurologotan, besteak beste, eta eremu maxilofazialeko oinazea zerk sortzen dion jakin ezinik geratu izango da. Egiaztatu izan da, gaixoak antsietatea gutxitzen duenean, psikoterapiari esker, bruxismoak hobera egiten duela nabarmen.

Sendabidea jartzeko orduan, kontuan hartu behar da zer erro eta zer neurri duen arazoak: hortz-haginak gaizki kokatuta badaude, deskarga-ferula edo oholtxo bat jartzen dute; hortz edo hagin batzuk higatuta badaude edo erori badira, hortzeria berrosatzen dute koronoplastiarekin, ohiko anatomia lehengoratzeko; eta arazoa masailezurrean edo barailan badago, kokotsa aurrerantz edo atzerantz joana duelako, ebakuntza egiten dute hezur-oinarria zuzentzeko (bruxismo kasuen % 10-15etan egin behar izaten dute hori, eta kirurgialari maxilofazialak esku hartu behar izaten du).

Sendabideak

1. Deskarga-ferula edo oholtxo erdi-zurruna jartzea. Hortz-haginen goiko lerroaren eta behekoaren artean jartzen duten pieza bat da, hortzek elkar marruskatu ez dezaten. Material akrilikoz egina izaten da, erretxinez adibidez, eta prezioan gorabeherak izan ditzakeen arren, batez beste 500 euro balio du. Oraintsu arte, ordea, oso azkar higatzen ziren pieza horiek, eta urtero aldatu behar izaten ziren. Orain erabiltzen direnek, aldiz, hiru urte inguru irauten dute, eta ahoan eraman behar duenarentzat ere egokiagoak dira, hitz egiteko aukera ere ematen diete eta. Gardenak izan ohi dira, eta egunez eta gauez erabil daitezke (batzuetan, aski izaten da gaueko atsedenaldirako soilik jartzea). Gaixoak zer bilakaera duen eta arazoak zenbateko larritasuna duen, horren araberakoa izango da erabilera ere.
2. Ortodontzia. Bruxismoak hortzak higatu ez dituenean erabiltzen da, baldin eta hortz-haginak gaizki kokatuta badaude eta hori bada arazoaren sorburua.
3. Koronoplastia. Saio gutxi batzuetan, bruxismoak higatu edo erorarazi dituen hortzak berregiten dituzte, konpositeak erabiliz; erretxina sintetikoak dira konpositeak, eta hortzei berez zeukaten itxura ematen diete. Hortzei agerian geratzen zaien zatia osatzea izaten da kontua (punta edo koroa), kalteak jasan dituen hori, hain zuzen, eta behin osatuta, hortz-haginak berriz ere behar bezala ahokatzen dituzte, batzuk besteen kontra estutu ez daitezen. Konpositeak jarri aurretik, laborategi batean berregiten dituzte hortzak, marrazkiak eta eskemak erabiliz, eta gero konpontzen dituzte ahokoak. Mareque medikuak dionez, “hortzak ordubetean hazten direla dirudi”. Ferulak egiten duen funtzio bera egiten dute konpositeek, eta, beraz, behin koronoplastia amaituta, ez da beharrezkoa ferula erabiltzea.
4. Masailezurreko kirurgia. Ordubete eta ordu eta erdi artean irauten du ebakuntza horrek, eta anestesia orokorra erabiliz egiten dute. Gaixoak egun bat eman behar izaten du ospitalean, eta senda-agiria ematen diote ondoren. Garrantzitsua izaten da masailezurraren edo barailaren kokapena zuzentzea, zeren, atzera joana badago, behartu egiten baita aurrerantz joan dadin (edo alderantziz), eta horrek mina eragiten du. Zango bat bestea baino luzeagoa denean ere, horixe bera gertatzen da: albo baterantz eginda ibiltzeko joera izaten da, eta horrek bizkarreko arazoak eta oinazeak ekartzen ditu. Kirurgia-teknika berriekin, ebaki txiki-txikiak egiten dituzte, eta titanio-plaken bidez kokatzen dute masailezurra. Garai batean, ahoa ezin mugitu zuela ateratzen zen gaixoa ebakuntza-gelatik, eta halaxe eduki behar izaten zuen hilabetez, eta jan ere, ezin zuen edozer gauza jan. Gaur egun, ordea, aurrerapenei esker, kirurgia egin eta astebetera, murtxikatuz jan behar diren elikagaiak jateko moduan egoten da gaixoa.

• Bruxismoa duen norbaitentzat, egoerarik txar-txarrena izango litzateke sendabide horiek guztiak behar izatea. Hori gertatzen zaie hortzak gaizki kokatuta eduki eta, gainera, horiek barneratzen diren hezurrak ere kokapen desegokian dituztenei. Halakoetan, bi urte iraungo luke tratamendu osoak. Baina, soilik ferula edo koronoplastia behar badu, bi edo hiru hilabete aski izango ditu tratamendua bukatzeko.