Plater txikitik jatearen abantailak

Plater txikitik jatearen abantailak

Egunero, janariarekin zerikusia duten 250 erabaki hartzen ditu norbanako bakoitzak, batez beste; hori diote, behintzat, elikadura-joerak ikertzen dituztenek. Gosariarekin hasten gara (zer hartu?, gazia edo gozoa?, magdalenak edo ogia?…), eta otordu guztietan erabaki behar izaten dugu zenbat hartuko dugun jaki bakoitzetik. Asteko egun guztietan.

Zenbat janari hartu erabakitzeko orduan, zentzumenek ez ezik (zaporea, usaina, testura…), beste zenbait alderdik ere eragiten dute. Jango dugun lekuan zer argi dagoen, zer musika eta zenbateko zarata, horrek ere badu zerikusia gehiago edo gutxiago jan dezagun, eta, nola ez, janariaren berezko ezaugarriek ere bai (tenperatura, kolorea, lurrina…). Era berean, jatekoak zenbat eta eskurago eduki, zenbat eta errazago eta erosoago hartu ahal izan, ohikoa izaten da orduan eta gehiago jatea, oso osasungarriak ez badira ere. Norberak zer duen gogoko eta zer ez, kultura- eta familia-baldintzak, lagunarteak edo elikagaiaren neurriak eta hura zerbitzatzen duten ontzienak, alderdi horiek guztiek ere baldintzatzen dute erabakia. Adibidez, plater sakonetik jan beharrean plater zapaletik eginez gero, % 22 gutxiago jatea ekar lezake horrek. Janaria murriztu nahi denean, laguntza ezin hobea da plater txikiak erabiltzea.

Plater handiak, betekada handia

Pertsona batek hartzen dituen kalorien ia % 72 jakiaren beraren ezaugarriekin zerikusirik ez duten alderdiek baldintzatzen dute: janaria zerbitzatzeko erabiltzen diren ontzien, plateren, edalontzien edo mahai-tresnen neurriak, besteak beste. Ildo horri jarraituz, Ameriketako Estatu Batuetan, Illinoisko Unibertsitateko ikertzaileek egiaztatu ahal izan dutenez, plater batean jaki gehiago zerbitzatzen denean edo jaki zati handiagoak aukeratzen direnean, gehiago jateko joera izaten da. Goserik ez izan arren edo aseta egon arren, % 45 gehiago jaten da, berriki egindako ikerketetan ikusi ahal izan dutenez. Begiak iruzur egiten digu, eta beti iruditzen zaigu plater sakon batek janari gutxiago duela, beste edozein ontzi txikiagok baino, nahiz eta bietatik koilarakada kopuru bera jan. Hainbat ikerketak baieztatu dute hori, besteak beste Brian Wansink medikuak egindakoek (oso ezagunak dira kontsumitzaileen elikadura-joeren inguruan egin dituen lanak).

Lan horietako batean, neurri desberdinetako ontziak hartu, eta parte-hartzaile bakoitzari bat banatu zioten; bada, ontzirik handienak eskuratu zituztenek, batez beste, % 27 izozki gehiago jan zuten. Eta zerbitzatzeko orduan koilararik handiena erabili zutenek, % 14,5 gehiago hartu zuten.

Neurri bertikalak eta horizontalak begiz antzemateko modua ere aztertu zuten. Piaget eta beste ikertzaile batzuek erakutsi dutenez, pertsonek objektu zilindriko bat ikusten dutenean, beirazko edalontzi bat, adibidez, dimentsio bertikalari (altuerari) erreparatzeko joera izaten dute, eta bazter uzten dute horizontala (zabalera), eta are gehiago: % 20 garrantzi gehiago ematen diote altuerari. Hori horrela dela frogatzeko, Wansink y Van Ittersum medikuek ikerketa bat egin zuten argaltzeko kanpamenduetan zeuden nerabeekin. Eta ohartu ziren, egiaz, begiak zer-nolako ikuspegi okerra hartzen duen; nerabeek, izan ere, % 88 zuku gehiago edan zuten edalontzi zabaletatik. Harrigarriena, ordea, hauxe da: nerabeek uste zuten, eta guztiz sinetsita zeuden, gainera, benetan edan zuten kopuruaren erdia hartu zutela! Pertsona heldu osasuntsuekin egindako beste ikerketa batean, egile horiek berek ikusi zuten parte-hartzaileek edari gehiago hartzen zutela edalontzi zabaletan, luze eta estuetan baino.

Koilara berarekin neurri desberdina duten bi plateretara jakia botaz gero ere, begiak ez du irudipen berbera jasotzen platera handia izan edo txikia. Handia denean, iruditzen zaigu plater txikira baino jaki gutxiago bota dugula.

Platerean zenbat eta jaki gehiago ikusi, gehiago
jateko joera dago, goserik ez izan arren

Ikerketa horien emaitzek agerian uzten dute ontzien neurria zaintzea modu ona izan daitekeela janari kopurua kontrolatzeko. Bereziki, argaltzeko beharra dutenentzat, eta kontrakoa gertatzen zaienentzat ere bai: pisu gutxi edo desnutrizioa dutenentzat eta jateko gogorik izaten ez dutenentzat. Bi egoera horietan, nahiz eta helburuak guztiz kontrakoak izan (gutxiago jatea batean eta gehiago jatea bestean), emaitza berbera da: pertsona gustura sentitzen da platerean ikusten duen jaki kopuruarekin.

Gutxiago jan, baina nabaritu gabe

Gutxiago eta hobeki jateko, beharrezko izaten da norberak aldaketa txiki batzuk egin ditzan elikadura-ohituretan. Eguneroko errutinaren barrenean sartzen diren ekintzak dira asko eta asko, gure ohiko inguruan egiten ditugunak, askorik pentsatu gabe. Urrats bat aurrera egin eta, aldaketarik nabaritu gabe, hobeki jan dezakegula egiaztatzea, horixe da helburua. Horretarako, norberak gogoeta egin eta jabetu egin behar du nola elikatzen duen bere burua. Eta, jakina, elikadura-joerei eragiten dieten beste alderdiei ere erreparatu behar die; ontzien neurriari, adibidez:

• Errazioa zerbitzatu eta lapikoa mahaitik eraman, gehiago hartzeko tentaldia saihesteko.
• Neurrian gatzozpindu eta gorde ozpinaren eta olioaren ontziak, zenbat eta eskurago egon eta erosoago hartu ahal izan, orduan eta gehiago botatzeko joera izaten da eta.
• Erabili espraia jakiei olioa botatzeko eta plantxan prestatzeko. Olioa hobeki sakabanatzen da jaki guztian, eta, ondorioz, kopuru txikiagoan erabiltzen da.
• Ahal den guztietan, zotzekin jan. Jostagarria izateaz gain, polikiago jaten laguntzen du eta hobeki digeritzen. Gainera, gutxiago jaten da, lehenago sumatzen baita asetasuna.
• Sarrerakoak eta postreak norbaitekin erdibana jateak ere lagundu egiten du gutxiago jaten. Janaria begietatik sartzen da, eta errazio osoa gure platerean ikusita, zailagoa gertatzen da zati bat janda etsitzea.
• Ez jan ontzitik bertatik. Hobe da janaria plater edo katilu batera pasatzea, horrela argiago ikusten baita zenbat dagoen eta errazago bereizten baita norberarentzako errazioa.