Benestar animal: granxas con certificado

Benestar animal: granxas con certificado

Algo se move en granxas, puntos de venda, despachos e fogares. Un de cada sete europeos considera que a saúde e o benestar dos animais debe ser un dos temas prioritarios para lexislar na Unión Europea (UE), segundo datos do Eurobarómetro 2016. Entre as principais accións desexadas para o futuro da agricultura, a pesca e a produción de alimentos en Europa inclúense a seguridade alimentaria, o benestar animal e a redución do transporte de animais vivos. Ata para os ministros de Agricultura da UE é o momento de dar un paso máis cunha nova estratexia para a protección e o benestar dos animais.

E a Unión Europea toma nota. A súa lexislación respecto diso converte os europeos “en líderes mundiais en garantir o benestar animal”. Con todo, ese liderado do que presumen as institucións comunitarias parece que non se traslada á opinión pública. Esa macroenquisa de 2016 xa apuntaba que o 64% dos europeos (o 71% dos españois) reclama máis información sobre as condicións nas que se crían os animais de granxa. Por iso, desde a Comisión non se descarta unha etiquetaxe común sobre benestar animal, que informe mellor aos consumidores entre os distintos produtos do mercado neste sentido, como xa se fai cos ovos.

Da preocupación á certificación

“Á cidadanía preocúpanlle cada vez máis os efectos da agricultura e a gandaría e o impacto interrelacionado entre a saúde pública e a sanidade animal. E son eles os que marcan os novos hábitos”, sostén Sandra Montejano, xerente de Alimentación de Aenor.

A transparencia en toda a cadea alimentaria, desde produtores a clientes finais, é froito das preocupacións emerxentes da sociedade polo respecto e coidado destes animais. E isto motiva que o sector produtor teña que realizar certos axustes nos procesos e desenvolver protocolos que permitan transferir esa información de xeito fiable e rigoroso aos consumidores. É aquí onde xorde a necesidade das certificacións de benestar animal. “Débese coñecer que é exactamente o que se certifica, xa que doutro xeito o consumidor vai ter dúbidas sobre se estes selos realmente teñen un valor engadido”, recoñecen desde o equipo experto do Instituto Vasco de Investigación e Desenvolvemento Agrario (Neiker-Tecnalia).

Á espera dun selo comunitario, países como Holanda, Dinamarca e, desde o ano pasado, Alemaña xa teñen unha etiquetaxe propia que lle permite ao consumidor distinguir con tres niveis a carne procedente de animais (principalmente porcos) criados baixo estándares máis elevados de benestar animal. España tamén se puxo en marcha e xa dispón dalgúns logotipos propios que outorgan as entidades como Aenor ou Certicar.

Tempo de novos selos

Para lanzar unha certificación destas características é necesario contar co respaldo científico baseado en proxectos que sexan desenvolvidos ao longo dun período prolongado de tempo. Debido á dimensión deses traballos, unicamente poden ser realizados por universidades, centros de investigación e centros tecnolóxicos. En España xa contamos con certificacións propias sobre benestar animal, creadas por entidades de referencia.

• O último en chegar (desde finais de 2019) é tamén o que abarca o maior número de especies animais: gando bovino, porcino, ovino, avícola (galiñas poñedoras, polos e pavos) e coellos. Está validado e avalado pola comunidade científica que participou nos proxectos europeos Welfare Quality e AWIN (Animal Welfare Indicators). Esta certificación independente está homologada polo Instituto de Investigación e Tecnoloxía Agroalimentarias (IRTA), en colaboración con Neiker-Tecnalia. Baseado na observación directa do animal, este selo pódese ver na etiqueta de cada vez máis produtos coa lenda “Benestar Animal Certificado Welfair”. O pasado ano comezaron as primeiras auditorías e, segundo Aenor, xa llo concedeu a máis de 4.500 operadores.
• Interporc Animal Welfare Spain (IAWS). Creado pola Organización Interprofesional Agroalimentaria do Porcino de Capa Branca, este selo avala as boas prácticas en todos os elos da cadea de valor deste tipo de porco: alimentación, limpeza-desinfección, aloxamento, saúde, comportamento, manexo, control das granxas e animais e control no centro de sacrificio. Esta certificación está avalada por un comité científico no que participan, entre outros, o Nacional de Investigación y Tecnología Agraria y Alimentaria e Alimentaria, a Real Academia de Ciencias Veterinarias de España, a Asociación Nacional de Veterinarios de Porcino e varias universidades. Ademais, foi testado e validado por organizacións de protección e defensa dos animais e presentado ante a Organización Mundial de Sanidade Animal en París. “Con este selo, as empresas poderán demostrar que teñen no seu ADN a transparencia e a vontade de proporcionarlles respostas aos consumidores. E a eles garánteselles que o produto se elaborou baixo os estándares máis altos en canto ao bo trato ao gando e que se mantiveron as maiores medidas de bioseguridade”, insiste Alberto Herranz, director de Interporc.
• ANDA. O selo da Asociación Nacional para la Defensa de los Animales certifica os ovos de galiñas campeiras e ecolóxicas cuxas condicións de vida e produción van máis aló dos mínimos marcados pola lexislación en materia de benestar animal: inclúen medidas ambientais e a aposta polo desenvolvemento rural.

Ademais dos selos anteriores, outras entidades xa traballan para outorgarlles nun futuro os seus propios certificados.

• Compromiso Benestar Animal. O sector cárnico anunciou que lanzará proximamente un selo conxunto sobre benestar animal (ver despece).
• ANTA. A Asociación Nacional de Transportistas de Animales Vivos podería contar este ano co seu propio selo para certificar o bo facer dos seus profesionais.

Como se garanten as boas prácticas

Antes da chegada do selo Welfair, en España aplicábanse moi poucas certificacións desenvolvidas noutros países, como a da británica Royal Society for the Prevention of Cruelty to Animals e o seu selo Freedom Food, ou a do estándar alemán Global GAP e o seu recente selo GGN Ganadería Certificada, que garante o cumprimento de boas prácticas respecto diso, como o benestar do traballador, o benestar animal, o uso responsable de antibióticos, a rastrexabilidade do produto e o respecto ao medio. Incluso algunhas marcas locen selos de calidade privados que certifican un plus en benestar animal e respecto ao medio.

Welfair supón un paso máis nestas certificacións e é a única referencia mundial que aplica protocolos científicos contrastados con ensaios científicos para a avaliación do benestar. “Pasouse de avialiar as condicións de manexo, aloxamento ou alimentación, por exemplo, a basearse no animal: como responde e como se atopa”, explican desde Neiker. Para o desenvolvemento deste selo, o Instituto de Investigación y Tecnología Agroalimentarias (IRTA) traballou dentro do proxecto europeo Welfare Quality en protocolos para gando vacún (leite e carne), porcino e avícola (polos e galiñas). Neiker, pola súa banda, participou en AWIN (Animal Welfare Indicatiors), que implementa a mesma metodoloxía con pavos, ovellas, cabras e cabalos. E foi en España onde se aplicaron por primeira vez para ofrecer unha certificación rigorosa.

Máis de cinco anos de traballo

En 2014, IRTA iniciou con Aenor un proxecto piloto en vacún leiteiro. A popular entidade de certificación convertíase así na primeira que desenvolveu a avaliación do protocolo Welfare Quality na que se miden con 12 criterios en alimentación, aloxamento, saúde e comportamento, os cinco principios de Brambell sobre benestar animal (e que posteriormente serán a base do selo Welfair):

• Libre de fame e sede.
• Libre de medos e angustias.
• Libre de incomodidades físicas ou térmicas.
• Libre de dor, lesións ou enfermidades.
• Libre para expresar as pautas propias de comportamento.

Hai case un ano, o uso do regulamento xeral abríase a outras certificadoras e, pouco despois, presentábase o selo Benestar Animal Certificado WelfairTM. Esta certificación independente proporciónalle ao consumidor a confianza en que o alimento elixido procede dun animal que foi criado e sacrificado de xeito respectuoso co seu benestar. Ademais, “impulsa a mellora continua de granxas e matadoiros. E actúa como un auténtico motor de cambio”, destaca Antoni Dalmau, investigador do IRTA. Unha idea que comparte Cristina Ortiz, directora xeral da empresa certificadora Certicar: “Esíxelle ao gandeiro unha mellora continua das súas instalacións e coidados ao animal, co fin de que a súa empresa non se quede obsoleta”.

Como se obtén o selo WelfairTM

Cantas cabezas?

• Menos de 10 animais. Audítanse todos os exemplares.
• Máis de 10. Faise a mostraxe proporcional a partir dunha raíz cadrada.

¿Horas de observación?

• Vacún: entre 3 e 6.
• Porcino: entre 3 e 7.
• Avícola: entre 2 e 4.
• Coello: entre 3 e 4.

¿Quen?

• As medicións son realizadas por persoal das entidades certificadoras formado polo Instituto de Investigación e Tecnoloxía Agroalimentarias (IRTA).

¿Frecuencia?

• Unha visita anual dos inspectores, como mínimo.

Espazo para o aloxamento

• Confort na zona de descanso: espazo para tombarse, tempo para facelo, estado e calidade da cama.
• Confort de limpeza.
• Confort térmico.
• Facilidade de movemento.

Posibles problemas

• Valórase o acceso libre a pastos, un aspecto complicado en España.
• As condicións varían en función da climatoloxía.

Estado sanitario

• Sen lesións: coxeiras, manchas, feridas, erosiones, zonas sen pelo…
• Ausencia de enfermidade: tose, mucosidades, doenzas oculares (lagañas), respiración normal ou acelerada, diarreas, abdome inchado, taxa de mortalidade…
• Ausencia de dor causada por prácticas de manexo: a castración, o corte de cola ou o escornado deben realizarse baixo supervisión veterinaria.

Posibles problemas

• Sen boa saúde, non será produtivo (dará menos leite) e os alimentos obtidos del poden non ser seguros (infeccións como a brucelose poden supoñer un risco para as persoas que inxiren esa carne). Uso de vacinas e tratamentos veterinarios sempre que sexa necesario.

Chequeo á alimentación

• Sen fame: avalíase a condición corporal do animal e se ten acceso a comida suficiente.
• Ausencia de sede prolongada: número de bebedoiros, uso á vez… Auga e bebedoiros deben estar limpos.

Posibles problemas

• Os animais de alto valor xenético (por exemplo, vacas que producen máis litros de leite do normal), non teñen a capacidade de inxerir a cantidade tanta comida para cubrir as súas necesidades durante o período de lactación.
• A calidade do forraxe dispoñible no campo pode non ser suficiente para alimentar a todo o gando.
• Situacións de competencia entre animais, se os comedeiros non se dispoñen ben.

Análise do comportamento

É o punto máis subxectivo. Require de grande experiencia e formación do veterinario.

• Expresión dun comportamento social adecuado con condutas positivas (lambido, xogo, exploración, acicalamento mutuo…).
• Expresión adecuada doutras condutas propias da súa especie.
• Relación humanoanimal positiva, sen medos. Importa a formación dos gandeiros no manexo dos animais.
• Estado emocional positivo: o animal móstrase activo, relaxado, cómodo, independente, frustrado, aburrido…

Posibles problemas:

• Condutas sociais negativas (pelexas, desprazamentos, dominio…).
• Condutas anómalas, como estereotipias (movementos repetitivos).

Revisión do matadoiro

• Tempo: 6 horas.
• Na recepción: como descenden do transporte (ramplas adecuadas, se escorregan, se non caen).
• Na liña de sacrificio: correcto atordamento (está prohibido o certificado nos ritos halal e kosher), desenvolvemento do sacrificio sen sufrimento.

Fontes: Certicar, Neiker e Aenor