Con que alimentamos os nosos fillos?
Case un de cada dous nenos españois entre 3 e 8 anos presenta obesidade ou sobrepeso. Son as preocupantes cifras que revela o Estudo Nutricional e de Hábitos Alimentarios da Poboación Española (EENPE), promovido pola Fundación Eroski. Un problema multifactorial no que conflúen condicionantes xenéticos, a contorna obesoxénico do menor, o crecente sedentarismo e, por suposto, unha inadecuada selección dos alimentos que compoñen a súa dieta.
10 empresas controlan o mercado mundial
Cando o consumidor empuxa o carro no supermercado de cando en cando é consciente de que boa parte dos alimentos procesados que elixe proceden dunha decena de grandes multinacionais. Oxfam rebautizounos como os Big Ten (os 10 grandes): enormes conglomerados que non só concentran marcas de alimentación, tamén distribúen droguería e ata produtos para animais. Estas 10 compañías son:
- Nestlé (Suiza). É a primeira empresa alimentaria mundial. Ademais de lácteos e derivados, tamén produce galletas e alimentos infantís.
- PepsiCo (EUA). Coñecida polos seus refrescos, ten unha ampla presenza na categoría de aperitivos con marcas como Lays, Cheetos, Doritos ou Ruffles.
- Unilever (EUA). De orixe británica-holandesa ten un oco na alimentación con marcas como Frigo, Knorr, Hellmann’s ou Flora.
- CocaCola (EUA). É a raíña das bebidas azucradas con marcas como CocaCola, Sprite, Fanta, Nestea, Powerade ou Aquarius.
- Mars (EUA). Os chocolates son os protagonistas desta empresa, que aglutina apuntas como Twix, M&M’s, Mars ou Bounty.
- Mondelez (EUA). Destaca polos seus produtos para petiscar, con chocolates e galletas como marcas máis coñecidas: Oreo, Milka, Príncipe, Suchard ou Lu.
- Danone (Francia). É o líder do sector dos lácteos (con marcas como Actimel, Activia ou Danone), aínda que tamén ten presenza no mercado da alimentación para bebés.
- Associated British Foods (Reino Unido). En alimentación, dedícase maioritariamente á bolaría e panadaría.
- Xeneral Mills (EUA). A súa oferta é moi variada e vai desde os xeados Häagen-Dazs ata marcas como Xigante Verde, Old O Paso e Nature Valley.
- Kellogg’s (EUA). A raíña dos almorzos infantís, cunha gran variedade de cereais azucrados, tamén é a dona da marca Pringles.
Como se ve, no catálogo destas empresas hai absolutamente de todo (ver despece páxina 22), pero sobresaen as galletas, os chocolates, os refrescos, as salsas, os aperitivos e os precociñados. Precisamente, os favoritos dos nenos. En moitos casos, a súa presenza é tan abafadora que a metade do lineal procede dunha soa empresa, con marcas diferentes que compiten entre si (Lays, Ruffles, Churrería Santa Ana ou Doritos, todas elas da mesma empresa, PepsiCo). Aparentemente trátase dunha diversificación da oferta, pero tamén é unha política de márketing que elimina espazo para outros competidores. Desta forma, a decisión de modificar as fórmulas dos produtos máis conflitivos pasa de ser unha resposta ao mercado a unha estratexia de negocio voluntaria.
Paralelamente, crean novas marcas para estender a súa cota a lineais menos masivos e con mensaxes ou etiquetas mellor valorados polo consumidor: alimentos light, ecolóxicos, de comercio xusto, sen glute, veganos… É o caso das galletas con carbohidratos de “liberación lenta” BelVita (Mondelez), os biscoitiños altos en fibra e baixos en calorías Fibre One (Xeral Mills) ou as bebidas de avena AdeS e os cafés ecolóxicos Honest (ambos de Coca Cola).
10 multinacionais
A nosa cesta da compra está en mans de moi poucas empresas. Un informe da ONG Oxfam, Behind the Brands (Detrás das marcas), sinala como están de conectadas as marcas máis populares do mercado.
España: máis friame
A pesar de ser colosos a escala mundial, non todas as multinacionais teñen a mesma penetración en España. O noso país presenta unha peculiaridade: consómense menos aperitivos, pero máis friame e moitos lácteos. Sobre todo, de produción local. Isto fai que o retrato das 10 marcas (non empresas) con maior peso na cesta da compra dos fogares españois sexa algo diferente. Segundo o último informe Brand Footprint de Kantar (2020), Coca-Cola é a marca máis elixida en España. Está presente no 74,5 % dos fogares. Séguenos El Pozo, Campofrío (en ambos os casos, cunha presenza superior ao 70 %), Central Lechera Asturiana, Galo, Danone, Activia, Pescanova, Bimbo e Puleva.
De novo trátase de marcas habituais no menú infantil: moi apetecibles para os pequenos, accesibles e cunha imaxe familiar. Pero, sobre todo, fáciles de consumir e sen discusións cos pequenos. En tempos de présas ou, simplemente, con poucas ganas de conflitos, os produtos frescos ceden posicións fronte aos listos para abrir e tomar (iogures bebibles, friame en liscos e envasado ao baleiro ou variñas de pescada como opción de peixe “rico e sen espiñas”). As familias delegan parte do menú na industria alimentaria e esta determina que e como comen os nenos.
A voz dos fabricantes
Pero, que opina a industria? Preguntámoslles ás 10 empresas que controlan o mercado mundial da alimentación sobre a súa responsabilidade na obesidade infantil e se, como compañías, están implicadas no impulso dunha dieta saudable entre os máis pequenos. “Está claro que a nosa sociedade enfróntase a retos de grande impacto social e sanitario, que van estar directamente vinculados á actuación das empresas de alimentación”, contan desde Nestlé, a única compañía que accedeu a responder.
A multinacional suíza dispón dunha rede privada mundial de I+D dedicada á nutrición, con 23 centros de investigación distribuídos por todo o mundo. “Nun destes centros, o Nestlé Research Center, en Lausana (Suíza), fanse avances científicos na área de azucres, sal e graxas e os seus efectos na saúde, e investígase sobre as innovacións tecnolóxicas que permitirán reducir os que engadimos na nosa carteira de produtos sen comprometer a seguridade, a calidade e o sabor”, explican os responsables.
Desde Nestlé inciden nos cambios dos seus produtos infantís. “Poñemos especial foco nos produtos destinados a nenos; por exemplo, reducimos nun 40 % de azucre nalgunhas variedades de cereais de almorzo como Chocapic ou Fitness”, contan. En canto á publicidade, desde Nestlé aseguran que non fan publicidade directa a menores de 6 anos. “Non publicitamos chocolates, bebidas azucradas, galletas nin xeados dirixidos a nenos de entre 6 e 12 anos. Tampouco realizamos comunicacións en escolas de educación primaria”, conclúen.
Para Unilever, a segunda empresa en responder, “a obesidade infantil é unha enfermidade multifactorial que debe abordarse desde todos os ámbitos: sanitario, educacional, familiar e comunitario, e empresarial (entre eles, a industria alimentaria, como xa está facendo)”. Entre as medidas que puxo en marcha a multinacional estadounidense, destaca o Plan Unilever para unha Vida Sostible. “En 10 anos, reducimos máis de 15.000 toneladas de azucre dos nosos xeados. Nos nosos refrescos a base de té, diminuímos o azucre nun 23 % e 2.700 billóns de calorías”, enumeran. En canto á publicidade, opinan que “o Código PAOS está funcionando ben”.
É un costume moi mediterráneo poñer comida de máis, non sexa que o neno ou a nena quede con fame e non medre. Pero mentres a poboación infantil cada vez se move menos, as racións medias non pararon de crecer. E non hai unha táboa oficial realizada con metodoloxía científica, contrastable, específica e repetible coa porción de referencia de cada alimento para cada idade. “As que hai son inventadas pola industria con mellor ou peor criterio. E deberían ser as institucións públicas de saúde conxuntamente con nutricionistas quen as establecesen, como xa sucede nos EUA e Portugal”, cóntannos desde a Academia Española de Nutrición e Dietética. O etiquetado tampouco axuda a determinar que cantidade servir. A lexislación europea só obriga a desagregar a achega nutricional por cada 100 gramos ou 100 mililitros. Con todo, de cando en cando a unidade ou a ración que indican os fabricantes axústase a esa medida. Poida que a ración sexan varias unidades (no caso das galletas) ou que a unidade supere ese peso (un iogur son 125 g). Ler o listado de ingredientes por 100 g induce a equívocos e a crer que a comida será bastante menos enerxética do que realmente é.
Que fan mal?
Coas cifras de sobrepeso e obesidade infantil na man debemos preguntarnos canta responsabilidade ten a industria alimentaria. Sen perder de vista que estamos diante dun problema con outros actores involucrados: os pais e as nais, o menú escolar, a hostalaría e o sistema público de saúde.
“No caso da industria alimentaria, tanto da transformación como da distribución, toca reformular e desenvolver produtos alimenticios con composicións adecuadas aos requirimentos poboacionais”, explica Rafael Urrialde, profesor de Microbioloxía na Facultade de Ciencias Biolóxicas da Universidade Complutense de Madrid e experto en Alimentación, Seguridade Alimentaria e Nutrición.
No último medio século as necesidades calóricas reducíronse como consecuencia da automoción, os ascensores ou o lecer sedentario. Con todo, a industria segue lanzando propostas moi enerxéticas, desde bolaría alta en graxas e azucres a bolsas de aperitivos salgados nos famosos tamaños familiares que distorsionan a idea de ración.
Aínda por riba, a posta en escena é implacable. Búscase embelesar os pequenos e convencer os adultos. “Debería eliminarse a comunicación dirixida a nenos de produtos con excesivos nutrientes críticos (graxas, sal e azucre, fundamentalmente)”, sinala Urrialde. Apúntase aos anuncios convencionais e á pouca conveniencia de regalar xoguetes con este tipo de alimentos (o xa habitual agasallo dirixido aos máis pequenos que se atopa nos formatos grandes de ColaCao ou o propio ovo Kinder). Pero tamén se cuestionan os crecentes patrocinios de famosos (o chef Daviz Muñoz con Donuts ou youtubers confesando que almorzan Red Bull para estar máis espertos).
Tampouco se salvan os reclamos na parte dianteira dos propios envases: o “enriquecido con vitaminas e calcio”, “mellora o rendemento intelectual”, “recomendado por pediatras” ou “patrocinador do equipo olímpico” inducen a pensar en súper alimentos ou en elementos habituais na dieta dos deportistas, camuflando a realidade de produtos de baixo interese nutricional e altos en calorías.
Autocontrol, regulación ou sancións, que funciona?
En 2005 o Ministerio de Sanidade e Consumo poñía en marcha a estratexia NAOS para reverter a obesidade infantil. Cando xa pasaron 16 anos, industria e nutricionistas coinciden: foi unha oportunidade perdida xa que non se acompañou dunha campaña de educación nutricional para a poboación xeral. Cando as familias non saben interpretar unha etiqueta de nutrientes dificilmente farán eleccións acertadas na cesta da compra.
Aínda así, a Federación de Industrias de Alimentación e Bebidas (FIAB) aliñouse ao plan elaborando o Código Autorregulación da Publicidade de Alimentos (PAOS), unha serie de guías para temperar as mensaxes publicitarias destinadas a nenos menores de 12 anos. “Os acordos voluntarios ou de autocontrol funcionan moi ben para recortar os ingredientes críticos ou moderar as mensaxes na publicidade, pero só serán efectivos se as autoridades os supervisan e contan con sancións. Habería que establecer unha regulación específica para os produtos dirixidos a menores de 16 anos, como xa fan en Portugal”, recalca Rafael Urrialde.
Entre 2017 e 2020 o sector comprometeuse a mellorar os perfís nutricionais de moitos alimentos. Na práctica, significaba eliminar un 10 % de azucre aos néctares de froita, un 5 % de graxas saturadas ás galletas ou un 13,8 % de sal ás patacas fritas. Para Enrico Frabetti, director de Política Alimentaria, Nutrición e Saúde de FIAB, “hai alternativas tecnolóxicas que permitirían reducir aínda máis esas porcentaxes, ata eliminalas sen poñer en risco a seguridade alimentaria. Pero o sabor ou a textura os rexeitase. Os cambios deben ser graduais”.
Contactos co consumidor (CRP). En millóns
Mensaxes pouco coherentes
Para os máis críticos, a industria peca de hipocrisía. En especial cando recordan a necesidade de levar unha dieta equilibrada, comer cinco pezas de froitas e verdura ao día e realizar actividade física nas propias caixas de galletas con alto contido en azucre ou nas bolsas de aperitivos, por exemplo. “É certo que practicar deporte non compensa unha dieta desordenada, pero non se pode prohibir todo nin modificar todo nun instante. Cheguei a ler que se deberían incorporar advertencias respecto ao azucre similares ás dos paquetes de tabaco. É un disparate que non se sostén a nivel científico. Todo depende do gasto calórico de cada neno, da cantidade e da frecuencia. Non demonicemos alimentos, eduquemos ao cidadán sobre nutrición”, deféndese Frabetti.
“Saber que proporciona cada alimento permitiríalles ás familias decidir se se pode ou non consumir a diario ou se no canto dunha ración enteira, lle deben dar ao neno só a metade. Mentres tanto, o paquete recórdalle que realizar exercicio é mellor para a saúde que pasar toda a tarde enganchado a un videoxogo e que non está de máis incorporar algo de ensalada na cea”, engade. Unha ecuación complexa para as familias que deberían calcular o gasto calórico real de cada un dos seus fillos segundo a súa idade e actividade física e subministrar as porcentaxes adecuadas de alimento en cada situación.
Máis propostas saudables no súper
Desde a Federación Española de Industrias de Alimentación e Bebidas destacan os cambios que levou a cambio a industria. “Nos últimos anos aumentamos a oferta de refrixerados e conxelados fáciles de consumir cunha maior presenza de ingredientes saudables”, conta o seu director de Política Alimentaria, Nutrición e Saúde. Terrinas de paus de cenoria, ensaladas con polo aliñado listas para consumir ou bolsas de froitas en anacos e conxeladas son algunhas desas propostas. “Implica un reto para as familias: dedicar un tempo para facer a compra, descubrir eses novos produtos e incorporalos á cesta”. Despois queda un reto aínda maior: incorporalos de forma habitual á dieta de toda a familia e non só á dos pequenos. De nada serve que o neno tome un petisco de vexetais se as familias se sentan no sofá cunha cunca de patacas fritas.
O actual estilo de vida
Quedan outros escollos. O primeiro, os menús escolares, nos que a presenza de froita, verduras e legumes aínda segue sendo baixa e abundan os fritos e as sobremesas lácteas azucradas. Tamén as máquinas de vending que fascinan os máis pequenos. Aínda que se fixeron intentos de incorporar alimentos frescos (desde froitas cortadas a terrinas de hummus), a propia inminencia da caducidade e a baixa demanda convérteos en produtos caros en comparación cos industriais e con escasa presenza. Finalmente, é hora de que a restauración revise o concepto de menú infantil, case sempre integrado por boloñesas, croquetas, empanados e patacas fritas. Un simple filete á grella cuns tomates cereixa é unha opción moi visual e infi- nitamente máis nutritiva.
Na casa tamén hai que incorporar cambios. Hai apenas medio século as familias reuníanse polo menos unha vez ao día arredor da mesa. E cociñábase a diario. Na actualidade, a diversidade de xornadas laborais e o enorme tempo empregado nos desprazamentos ao traballo nas grandes cidades complica a conciliación. E causa efecto na dieta. Pais e nais que chegan á casa esgotados e tensos e, sen apenas tempo de descanso, teñen que poñerse coa cea dos pequenos. Para aceleralo, recórrese a solucións inmediatas: pratos precociñados, fritos ultraconxelados, sopas de sobre… As verduras, os legumes ou a froita ceden paso ás patacas fritas, as salchichas e as sobremesas doces. Manxares a ollos dos nenos, cada vez en racións máis grandes, que fixeron que en apenas catro décadas o sobrepeso e a obesidade infantil aumenten nun 400 %.
JOSÉ MARÍA BONMATÍ, director xeral de AECOC (Asociación española de fabricantes e distribuidores)
Que opinan fabricantes e distribuidores das medidas para frear a obesidade infantil? O director xeral de AECOC, José María Bonmatí, valora as medidas lanzadas desde o Goberno, como a subida do IVE nas bebidas azucradas, e repasa o papel que teñen como industria en atallar este problema.
É un obxectivo prioritario para os membros de AECOC participar activamente no intento de reverter o problema da obesidade infantil? Trátase dun problema multifactorial que esixe de colaboración na procura de solucións e no que, loxicamente, a alimentación ten un papel importante, pero tamén hai que considerar elementos como o sedentarismo ou a predisposición xenética. A cadea de valor do gran consumo está moi comprometida co impulso dunha dieta alimenticia saudable e con frear a obesidade, especialmente entre os menores.
Desde o Goberno aprobáronse medidas para frear estas cifras como a subida do IVE a bebidas azucradas, que lles parece? En AECOC consideramos que o mellor xeito de avanzar en materia de saúde non é a través da fiscalidade. Non hai evidencias de que este tipo de medidas comporten unha mellora na saúde da poboación. Países que optaran por estas políticas, como Dinamarca e Eslovenia, deron marcha atrás pouco despois polo nulo efecto que tiñan sobre a saúde e polo impacto negativo que supoñía sobre o consumo e a competitividade das empresas afectadas.
A publicidade é outra das patas fundamentais da estratexia NAOS a través do Código PAOS, que depende da boa vontade da súas partes, choca esa boa vontade coa rendibilidade das empresas? O debate sobre a conveniencia de publicitar ou non determinados tipos de produtos tamén xera controversia, aínda que, a maior dificultade consiste en determinar que produtos e en base a que deben estar no punto de mira, cales non e, sobre todo, facelo segundo a evidencia científica.
Están os distribuidores dispostos a quitar das zonas quentes das caixas os produtos pouco ou menos saudables aos que poden acceder nenos e nenas? Este tipo de formulacións parte da base de catalogar os produtos en bos e malos, cando seguir unha dieta sa e equilibrada non ten por que entrar en disputa, en absoluto, con certos momentos de indulxencia que, ademais, quen consome aprecia e demanda. En calquera caso, este tipo de decisións están relacionadas co posicionamento estratéxico de cada compañía, polo que non hai unha visión unánime.
Nesta dicotomía entre saúde e “indulxencia”, onde se sitúan fabricantes e distribuidores? Segundo datos de AECOC, dous de cada tres consumidores buscan unha alimentación máis saudable. No entanto, isto é compatible con momentos de indulxencia que, se se levan a cabo ocasionalmente, non teñen por que entrar en disputa cunha boa dieta. De acordo aos nosos estudos, o 32 % dos consumidores recoñece que coa pandemia petiscan máis entre horas, pero tamén confirma que o concepto de “premiarse” vai da man, en numerosas ocasións, do consumo de produtos premium que poden encaixar nese eixe de saúde. Xa que logo, existe unha tendencia clara a apostar pola saúde combinada con ocasións especiais de indulxencia que o sector soubo interpretar correctamente.
Comer ben desde os primeiros purés
Para o doutor Ángel Gil, presidente da Fundación Iberoamericana de Nutrición, o problema nace xa nos primeiros meses de vida do neno. “Desde o destete, que en España adoita suceder arredor dos seis meses, deberían establecerse bos patróns nutricionais. Pero vemos un consumo excesivo de cereais refinados e de proteínas en detrimento das leguminosas ou da froita”, explica este experto. Este desequilibrio provoca carencias dalgunhas vitaminas, como os folatos ou a vitamina D.
“Un neno gordecho non é un neno san. Tampouco todos se estilizan ao dar o estirón. Uns, si; outros, convértense en adolescentes e adultos con problemas de peso. A obesidade é unha forma de malnutrición por exceso que en moitos casos se prolonga tamén na idade adulta. Xa temos casos de nenos con síndrome metabólico ou colesterol. Isto supón adiantar entre 20 e 30 anos a aparición dunha posible enfermidade cardiovascular”, advirte o doutor Gil.
Unha boa estratexia para implementar unhas melloras na dieta sen sacrificar tempo a diario é planificar a compra e o menú semanal, cociñar do tirón un día e conxelar de domingo a domingo. E incorporar guarnicións con verduras e hortalizas e sobremesas con froitas. Nunca é tarde para invitar os pequenos a probar sabores e produtos novos. “Non é certo que os nenos a diario rexeiten os vexetais. A primeira vez que lle damos a un bebé un puré de verduras pon cara rara. A segunda vez, xa non tanto. E a partir da terceira, acéptao sen problemas. O padal afáise á diversidade de sabores se se lle ofrecen eses alimentos. Outra cuestión é que sexan máis caros no punto de venda, pero non en orixe. Aí quizais toca analizar o papel do sector da distribución”, continúa Gil.
Que se pode facer?
Non hai alimentos malos. Tampouco hai que prohibir. Así o recalcan os nutricionistas: todo depende das cantidades e da frecuencia. Non hai que sentirse culpable por darlle ao neno pizza un día, nin por que coma tarta nun aniversario ou unha hamburguesa nun día especial. Pero deben ser momentos puntuais dentro dunha dieta variada e rica en nutrientes de calidade.
A industria e a restauración proporcionan tanto propostas saudables como tentacións doces. As familias teñen a última palabra sobre que poñen no prato dos seus fillos. O que necesitan é coñecemento para elixir correctamente. Tamén, axuda para abordar a obesidade dos seus fillos en idades temperás. “É necesario un grande esforzo desde as institucións públicas a nivel nacional. A estratexia NAOS estaba moi ben sobre o papel, pero non se dotou de recursos. E fai falta investir en formación nutricional para a poboación xeral e financiar programas de investigación e abordaxe da obesidade infantil, tanto en atención primaria coma en hospitais. Con equipos multidisciplinares que integren tamén a nutricionistas, ata a profesionais da actividade física para combater o sedentarismo”, propón Ángel Gil.
Na actualidade, cando se detecta un problema de obesidade infantil, trátase desde pediatría. “Temos uns pediatras excelentes, pero contan con pouco tempo na consulta para tratar o problema en profundidade. Ao final, quédase nunhas recomendacións illadas cando fan falta medidas de conxunto ”, destaca o doutor Gil. Considera a obesidade infantil como unha auténtica ‘pandemia’. “Se non se prevén agora, nuns anos multiplicaranse as enfermidades cardiovasculares. E iso ten un custo económico para o sistema sanitario e humano para toda a sociedade”.
Os sistemas de semáforos, como Nutri-Score, axudan a pais e nais a detectar os alimentos nutricionalmente máis beneficiosos para os seus fillos e fillas. “En cambio, os impostos sobre os produtos azucrados, se non se acompañan de máis medidas, quédanse en meras medidas recadatorias. E págano os petos dos consumidores”, denuncia o doutor Gil. Aínda así, o certo é que moitos dos alimentos máis accesibles presentan perfís nutricionais moi cuestionables. Unha situación que, unida á actual crise económica, fai que a obesidade se cebe con especial crueza nos fogares con menos recursos. É un dos puntos clave da Axenda 2030 das Nacións Unidas: garantir o acceso a alimentos de calidade, nutritivos e accesibles a toda a poboación.
Que hai detrás dos favoritos dos pequenos?
Os nenos teñen de forma natural unha maior predisposición ao doce. A natureza asegúrase así que non se rexeite o leite materno, cuxo contido en lactosa é o dobre que a de vaca. Este azucre naturalmente presente no leite materno asegura o correcto desenvolvemento do cerebro e o sistema nervioso nas primeiras semanas de vida. O doce gusta e reconforta. A industria non crea esa necesidade nos pequenos, pero aprovéitaa e amplifica engadindo azucres. Tamén abusa do sabor fácil do salgado ou das texturas zumarentas que proporcionan os alimentos graxos. Desde a Academia de Nutrición e Dietética repasan algúns dos alimentos que máis triunfan entre os menores e explica por que deben tomarse con moderación.
Galletas e bolaría
Non todas son iguais. Mentres unha María proporciona 23 calorías e 1,5 g de azucre, unha Oreo dispárase a 53 kcal e 4,10 g de azucre. A Organización Mundial da Saúde aconsella que os azucres libres non superen o 10 % da inxesta calórica total. En nenos serían 30-35 g, tanto mellor se non se pasa de 15-20 g. Unha cantidade que xa se alcanza só con dúas Oreo de chocolate branco (210 kcal e 20 g de azucre ). Incorporar o reclamo “da avoa” ou “receita tradicional” no envoltorio dun biscoito funciona sempre aos ollos das familias. Suxire unha elaboración máis natural e evoca recordos da infancia, pero non deixa de ser un gancho máis nun produto industrial. Outra estratexia habitual é reducir o tamaño, pero ofrecer máis cantidade. É o caso dos Donettes ou as mini galletas.
Consello nutricional. Tanto a bolaría como as galletas ultraprocesadas e cunha elevada achega de azucres libres deberían tomarse, como moito, 2-3 veces ao mes. Se queremos doces, mellor facelos na casa moderando o azucre. Tamén hai que ter coidado coas racións: parece que van comer menos, pero ao final acaban o paquete”.
Refrescos e zumes
As bebidas de cola e os refrescos de sabores teñen entre 90 e 106 g de azucre por litro. Aínda que hai alternativas light con edulcorantes, o seu potente sabor doce condiciona o padal para preferir ese tipo de sabores, que é o que se quere controlar. A cantidade de azucre nos zumes e néctares é similar á dos refrescos.
Consello nutricional. Os nenos non deberían tomar de forma asidua nin uns nin outros. A mellor bebida é un vaso de auga fresca. Nin refrescos light, nin sen cafeína. Tampouco se debe dar bebidas a base de té, tanto polo seu contido en teína como polos azucres.
Iogures
Raro é fogar ou o menú escolar onde non hai iogures de sabores azucrados. Cada vaso de 125 g pode ter entre 15 e 20 g de azucre: cun só iogur xa superan a cantidade de azucre diario recomendada. Non se nota a dozura porque está enmascarada por outros ingredientes, pero equivalería a disolver 3-4 terróns de azucre nun vaso de auga e bebelo.
Consello nutricional. A alternativa para non renunciar aos beneficios deste lácteo son os iogures naturais, enteiros ou desnatados. A regra esténdese aos iogures ou sobremesas de soia: só se non levan azucre engadido. As sobremesas lácteas (cremas de ovo, copas de vainilla ou chocolate) deben propoñerse sempre de forma excepcional.
Cereais de almorzo
Levan copos de trigo ou outro cereal, normalmente, azucrado e con algún tipo de cobertura graxa para preservar a textura crocante ao mollalos no leite. Algúns inclúen ademais pebidas de chocolate ou chips azucrados de froita.
Consello nutricional. Levan moito azucre e, aínda que non o pareza, bastante sal (0,83 gramos/100 gr). Deberían tomarse de forma moi esporádica, máximo 2-3 veces ao mes. Incluso unha torrada de pan integral con marmelada ou aceite é mellor porque non leva tanto sal. Os fabricantes recomendan unha ración de 25-30 gramos para os nenos (segundo o tipo de cereais, adoita equivaler a 7-9 culleradas sopeiras). A realidade é que se adoita servir bastante máis.
Precociñados
Abrir, quentar e servir. É o segredo das lasañas conxeladas, o puré de patacas en copos, os tallaríns instantáneos e todos os empanados e rebozados listos para fritir. Conteñen unha alta porcentaxe de graxas saturadas, sodio, azucre, fosfatos… E escasean os fitoquímicos e compostos bioactivos do mundo vexetal que teñen un papel protector fronte ao cancro, a obesidade ou a enfermidade cardiovascular.
Consello nutricional. Resolven unha situación de présa, pero non deben formar parte do menú diario.
Aperitivos salgados
Preto da terceira parte dunha bolsa de patacas fritas son graxas (normalmente, aceite de xirasol, millo ou oliva). E moito sal (1,2 g por 100 g). Fabricantes como PepsiCo suxiren unha ración de 30 g, con todo, é difícil de calibrar canto se toma cando as bolsas levan 160-170 g. A pesar de que poidan parecer máis saudables, o perfil de graxas e sal dos chips de verduras ou legumes é similar. E non contan nin como legume nin como verdura.
Consello nutricional. Ese aperitivo é innecesario e só proporciona un extra de calorías. Se queremos comer un petisco, é mellor ir a alternativas naturais máis saudables, como unha peza de froita, paus de cenoria ou un puñado de froitos secos (nin fritos nin salgados).
Chocolate
Dá igual que sexa con leite ou branco, só mellora o perfil nutricional se nos imos ao negro cun 80 % mínimo de cacao.
Consello nutricional. Para merendar, postos a elixir entre bolaría industrial e o clásico pan cunhas onzas de chocolate, mellor o segundo. E sempre que o pan sexa integral.