Flans: unha sobremesa ocasional

Flans: unha sobremesa ocasional

Os flans atópanse entre as sobremesas máis tradicionais da nosa gastronomía. Poderiamos incluíla no mesmo grupo que outras sobremesas como as natas e o arroz con leite, dado que todas elas son elaboradas con tan só un puñado de ingredientes básicos, entre os que destaca o leite, e podemos preparalas na casa de xeito relativamente fácil e rápido. Aínda que obviamente é máis rápido optar polas versións comerciais, entre as que podemos atopar diferentes opcións. Nesta guía avaliamos as máis importantes.

Que opcións existen? 

Existen diferentes versións en función dos ingredientes principais que formen parte da receita. Así, podemos atopar flans de ovo (como os de La Lechera, Dhul e Eroski), de vainilla (como os de Danone e Flanby), de queixo (como os de Goshua, Doncel, Danone e Eroski), de ovo e queixo (como o de Dhul) ou ata doutras variedades, como café ou turrón. Normalmente é doado distinguilos á primeira ollada porque na parte frontal do envase destácase con letras de gran tamaño o tipo de flan.

Ademais, o envase pode darnos pistas nalgúns casos, xa que os de vainilla adoitan comercializarse en terrinas de plástico (son os produtos de menor categoría comercial e resulta o material máis económico); mentres que para o resto normalmente utilízanse envases de aluminio, que transmite a sensación dun produto caseiro (tradicionalmente os flans elaboráronse na casa ao baño maría con recipientes deste tipo).

Como saber o que se compra

Para saber con seguridade as características do produto, o ideal é ler a denominación legal de venda, que normalmente se mostra xunto coa lista de ingredientes. Malia que os flans son sobremesas moi arraigadas na nosa gastronomía, non dispoñen dunha definición legal, así que como denominación de venda se utiliza unha descrición do produto (“sobremesa láctea con ovo”, como en Dhul), o nome consagrado polo uso (“flan sabor vainilla”, como en Flanby), ou ambas as opcións (“flan de ovo, sobremesa láctea con ovo”, como en Eroski). Tamén é importante ler con atención a listaxe de ingredientes. Xa sabemos que nela se enumeran os elementos que a conforman, pero hai que ter presente que esa enumeración debe facerse en orde decrecente, segundo o peso de cada un. Ademais, se algún deses ingredientes aparece destacado no envase, xa sexa con palabras ou con imaxes, debe indicarse a proporción concreta na que se atopa. Con estas pistas, podemos facernos unha idea sobre o que é cada produto.

A cantidade de leite depende da variedade 

Os flans son en realidade sobremesas lácteas, así que non sorprende comprobar que en todos eles o ingrediente principal é o leite. Iso si, hai notables diferenzas entre os distintos produtos, que dependen sobre todo do tipo de flan. Así, nos de vainilla, a proporción de leite é maior, algo lóxico tendo en conta que no resto de produtos hai outros ingredientes principais como ovo e queixo. Isto podemos comprobalo con detalle se observamos os etiquetados de Flanby, que é un flan de vainilla onde o contido de leite é do 73,3% (e 1,8% de leite en po), e de La Lechera ou Dhul, ambos de ovo, cun contido de leite do 55% e 53%, respectivamente.

Curiosamente, e a pesar de que nos seus envases se destaca (con letra de tamaño notable) que o produto está elaborado con leite fresco, hai tres flans que incumpren a lexislación vixente e non detallan a proporción de leite: son o flan Dhul de ovo e queixo, o de Goshua e o de Doncel.

Enteiro ou desnatado

Lendo a lista de ingredientes poderemos coñecer outro detalle sobre o leite: o seu contido en graxa. De novo atopamos diferenzas en función do tipo de flan: nos de ovo utilízase leite semidesnatado (legalmente é o que ten entre 1,5-1,8% de graxa), nos de queixo emprégase leite enteiro (contén polo menos un 3,5% de graxa) e nos de vainilla, leite parcialmente desnatado, é dicir, contén menos graxa que o enteiro pero que non encaixa dentro dos límites do semidesnatado. En Flanby, por exemplo, a proporción de graxa no leite é do 1,1%.

Estas diferenzas obedecen probablemente a cuestións organolépticas, dado que a graxa do leite aporta unha textura cremosa, unha característica que adoita ser máis apreciada nos flans de queixo que nos de vainilla, xa que en termos xerais prefírese que estes últimos sexan máis lixeiros. É posible que as diferenzas no contido de graxa poidan obedecer tamén a motivos comerciais: o leite enteiro é máis caro que o desnatado, así que é de esperar que os flans de maior calidade comercial empreguen este tipo de leite.

Canto ovo e canto queixo hai? 

Nos flans de ovo este ingrediente é o segundo en importancia por detrás do leite. Podemos coñecer a proporción concreta porque se indica en todos os produtos, tal e como esixe a lexislación. Destaca Dhul, cun 28%, seguido de Eroski (23%) e La Lechera (21%). Tamén algúns flans de queixo conteñen proporcións importantes de ovo, como o de Eroski (17,7%) e o de Dhul de ovo e queixo (17%). Este ingrediente non só aporta nutrientes, senón que tamén determina as características do produto: aspecto, sabor, aroma e textura. Entre os flans de queixo destaca o de Danone, no que a proporción deste ingrediente é do 29%, unha cantidade dúas veces superior ao do resto dos produtos.

Como podemos comparalos? 

Como xa vimos, nos flans indícanse as proporcións concretas de ovo e de queixo, no caso de que estes ingredientes formen parte da receita. Pero isto non sempre ocorre co leite, por iso é difícil establecer comparacións. Para facelo podemos tomar como referencia a información nutricional, e máis concretamente a proporción de proteínas e graxa, xa que estes nutrientes son aportados polos ingredientes “nobres”: o leite, o queixo, o ovo ou a nata. Se falamos de proteínas, destacan os flans Dhul ovo e queixo e Eroski queixo, ambos cun 5,6%, o que se explica porque os dous conteñen queixo e ovo, dous ingredientes ricos en proteínas.

O contido en ovo explica as proporcións notables de proteínas en Dhul de ovo, La Lechera e Eroski (entre 4,9% e 5,1%). Os de vainilla só conteñen leite, así que son os que presentan unha menor proporción de proteínas (2,7%-3%). Chama a atención o flan Goshua, porque, malia estar elaborado con leite e queixo, só contén un 2,6% de proteínas, o valor máis baixo de todos. En canto á graxa, existen notables diferenzas. Os de vainilla son os que teñen unha menor proporción (0,8%-1,8%), dado que están elaborados con leite parcialmente desnatado e non conteñen outro ingrediente que aporte graxa, como nata, queixo ou ovo. Nos de ovo, a graxa está arredor do 3%, mentres que nos de queixo os valores sitúanse entre 5,3% e 5,9%. Destaca Danone de queixo, cun 12,5% de graxa, un valor que duplica ao doutros flans dese tipo, debido a que contén nata e unha elevada proporción de queixo (29%).

Para ter unha idea aproximada da calidade comercial poderiamos considerar a suma de graxa e proteínas. Destaca Danone de queixo, cun 16,2% de proteínas e graxas. En segundo lugar atópanse os flans Dhul de ovo e queixo e Eroski de queixo, cun 11,5% de proteínas e graxas, algo que era de esperar, tendo en conta que os seus ingredientes principais son leite enteiro, ovo e queixo. En terceiro lugar poderiamos agrupar os flans de queixo Doncel e Goshua, xunto cos de ovo Dhul e Eroski, dado que a súa proporción de proteínas e graxas é similar e está comprendida entre o 9% de Doncel e o 7,9% de Goshua. Para rematar, os flans que presentan os valores máis baixos de proteínas e graxas son os de vainilla, Danone e Flanby, con valores de 4,5% e 3,8%, respectivamente.

O perfil nutricional

Desde o punto de vista nutricional, as proteínas procedentes dos ovos e dos lácteos teñen alto valor biolóxico, así que sería preferible elixir os flans que teñen unha maior proporción. Pero que pasa coa graxa? Este nutriente que tamén procede deses ingredientes, leva á eterna pregunta: son preferibles os lácteos desnatados? Durante décadas atribuíronselle características moi negativas á graxa, pero hoxe sabemos que non toda é igual. De feito, o leite enteiro ten cabida dentro dunha dieta saudable e ata algúns estudos apuntan que é preferible fronte ao desnatado ou ao semidesnatado, debido a que é máis saciante e aporta vitaminas liposolubles.

Agora ben, unha cousa é tomar leite enteiro e outra diferente é comer sobremesas con queixo ou nata, que por norma xeral conteñen unha notable proporción de graxa. Ademais, boa parte desas graxas son saturadas (arredor dun 4% nos de queixo e un 8% no de Danone) e, aínda que tampouco todas as graxas saturadas son iguais, é preferible priorizar as insaturadas.

Que decisión tomamos? Atopámonos ante unha disxuntiva habitual neste tipo de produtos: os flans con máis proporción de graxa son máis saborosos e cremosos, é dicir, adoitan gustar máis, pero tamén son menos recomendables desde o punto de vista nutricional. Para tomar unha decisión deberiamos considerar as nosas circunstancias persoais, sobre todo, o noso estado de saúde e a frecuencia coa que consumimos estes produtos: se somos persoas sas e os destinamos a un consumo puntual, o contido de graxa sería un detalle que non debería preocuparnos.

Agora ben, se por motivos de saúde debemos reducir o consumo de graxas saturadas, ou se comemos estes produtos con frecuencia, conviría priorizar as opcións con menos graxa.

Non todo se reduce a contar calorías

Nos flans, o contido de graxa inflúe ademais sobre achega calórica, de maneira que os máis graxos son tamén os que máis calorías aportan e viceversa. Así, entre os máis calóricos atópanse Danone (191 kcal/100 g), Dhul de ovo e queixo (164 kcal/100 g) e Eroski queixo (156 kcal/ 100 g), mentres que os menos calóricos son os de vainilla, Danone e Flanby, cunhas 100 kcal/100 g. Agora ben, convén non centrarse exclusivamente nas calorías, senón ter en conta o alimento do que proceden. Non é o mesmo obter esas 191 kcal a partir dun flan de queixo que facelo a partir dunha ensalada. Dito doutro xeito, é preferible conseguir a enerxía con alimentos saudables, en lugar de flans.

Grandes cantidades de azucres

É importante ter presente que estamos diante de sobremesas que conteñen unha notable cantidade de azucres engadidos, polo que non deberiamos pensar que os flans de ovo son ideais para comer a diario porque proporcionan proteínas, senón que conviría velos como o que realmente son: sobremesas azucrados que deberiamos destinar a un consumo ocasional.

Precisamente os de ovo son os que máis azucres conteñen, debido probablemente a que é necesario engadir máis cantidade de azucre para lograr que o sabor sexa doce. Os valores están entre o 21% de Dhul e o 24% de Eroski. Doutra banda, os que presentan os valores máis baixos son Flanby de vainilla (16,6%), Goshua de queixo (15,9%) e Danone de queixo (13,5%), aínda que tamén son cifras bastante notables. Estamos falando de entre tres e cinco culleriñas de azucre por cada envase, aproximadamente.

O sistema Nutri-Score confirma o que mencionamos, outorgando a todos os produtos unha C, debido sobre todo ao elevado contido de azucres e ao nulo aporte de fibra e ingredientes saudables. A excepción é Danone queixo, cunha D, debido ao seu elevado contido en graxas saturadas.

A mellor relación calidade-prezo

Se consideramos que os flans máis apreciados son os que conteñen unha maior proporción de proteínas e graxa, os que presentan mellor relación co prezo son o de Eroski de ovo, Danone de queixo e Eroski de queixo. Os que teñen unha peor relación son os de Goshua e Doncel, debido sobre todo á súa baixa proporción de proteínas e ao seu elevado prezo. Estes dous produtos son os máis caros dos analizados, 0,70 €/100 g e 1,04 €/100 g, respectivamente, o cal non parece xustificado, considerando a súa proporción de queixo e de proteínas. O prezo poderíase xustificar polo seu envase de vidro, o material máis caro e, en principio, máis sostible. Pero isto é algo moi difícil de avaliar, porque depende doutros factores, como a enerxía e os recursos empregados na fabricación e o transporte, o grao de reutilización ou a reciclaxe.

Conclusións

Os flans son sobremesas lácteas compostas principalmente por leite (enteiro ou desnatado total ou parcialmente) e poden conter notables proporcións de queixo ou ovo, segundo o tipo do que se trate. Precisamente a presenza deses ingredientes e a cantidade na que se atopan son o que marca as principais diferenzas entre estes produtos.

Os flans de sabor vainilla están compostos principalmente por leite parcialmente desnatado. Flanby de Nestlé parece mellor opción que o flan de Danone, porque contén unha cantidade de proteínas lixeiramente superior, ten menos azucres e é máis barato.

Entre os de ovo, en principio a mellor opción parece Dhul, porque é o que contén máis cantidade de leite e ovo e a cantidade máis baixa de azucres. Pero tamén é o que presenta o prezo máis alto, case o dobre que Eroski, algo que non parece estar xustificado. Así, se temos en conta a relación calidade-prezo, a mellor opción sería Eroski de ovo.

Entre os de queixo ou que conteñen queixo, Danone ten o menor contido de azucres e, ademais, un elevado contido en graxa. Isto último é positivo desde o punto de vista comercial e organoléptico, pero non tanto desde o prisma da saúde. Por iso parecen mellores opcións as de Dhul e Eroski, polo seu elevado contido de proteínas. Se consideramos todos os aspectos en conxunto, o que presenta mellor relación calidade-prezo é o de Eroski.

Para rematar debemos sinalar que, aínda que os flans conteñen ingredientes interesantes, como leite, queixo ou ovo, non debemos esquecer que se trata de sobremesas lácteas azucradas, así que deberiamos destinalos a un consumo ocasional.

Recomendacións de compra

1. O tipo de flan. A denominación de venda indícanos a variedade: de ovo, de queixo, de ovo e queixo ou de vainilla. Os tres primeiros conteñen máis nutrientes interesantes, pero aportan máis graxas e calorías.
2. A cantidade de ingredientes nobres. O tipo de leite (enteiro ou desnatado), o ovo, o queixo ou a nata e a proporción na que se atopan dannos unha idea da súa calidade comercial.
3. Proporción de proteínas e graxas. Por norma xeral, canto maior é esta proporción, maior calidade comercial ten.
4. Vixiar os azucres. Cantos menos, mellor.
5. Prezo. Varía moito entre os diferentes produtos. Nalgúns dos máis caros o prezo non parece xustificado, considerando as súas características.

A información máis importante que esconde a etiqueta