Gero eta garestiagoak dira baina eskaintzen dituzten lekuekin ez da asetzen gizartearen eskaera
Duela lau urte ere antzeko azterketa bat egin zuen CONSUMER EROSKI-k, eta orduko hartan, egoitzen % 14k ez zuten gainditu gure proba. Aurten, berriz, % 3 geratu dira gutxieneko mailatik behera. Gabeziak, hala ere, ez dira desagertu: hiru egoitzatatik bik ez dute eduki larrialdi txirrinik bainugeletan, % 20k ez dute eskaintzen fisioterapia eta errehabilitazio zerbitzurik, eta erdietan baino gehiagotan, azken urtean ez dute egin larrialdia itxuratzeko saiorik. Egoitza publiko eta itunduek emaitza hobeak lortu dituzte, orohar.
Ondorio horiek atera ditu CONSUMER EROSKI-k 125 egoitza publiko, pribatu eta itundu aztertu ondoren, honako 18 probintziatan, hain zuzen: A Coruña, Araba, Alacant, Asturias, Madril, Bartzelona, Bizkaia, Burgos, Cadiz, Granada, Gipuzkoa, Malaga, Murtzia, Nafarroa, Sevilla, Valentzia, Valladolid eta Zaragoza. Orain lau urte erabili genuen metodologia erabili dugu orain ere: telefonoz deitu dugu egoitza bakoitzera eta teknikariak egoitzetara bertara ere joan dira, haietan izena eman nahiko balute bezala. Bisita horiekin, jakin nahi izan dugu zer-nolako arreta eskaintzen dieten egoiliarrei, zer azpiegitura eta zerbitzu dituzten, adineko zenbat pertsonaren ardura izaten duen zaintzaile bakoitzak, zenbateko intimitatea duten egoiliarrek eta zenbateraino sentitzen diren etxean bezala, nolako mediku-arreta ematen dieten, garbitasuna, segurtasuna eta irispideak nolakoak diren, eta, jakina, zer prezio duten. Guk aztertu ditugun egoitzek, batez beste, emaitza ‘ona’ lortu dute, orain lau urte bezala, eta orduan gertatu zen moduan, egoitza publikoak gailendu egin zaizkie pribatuei eta itunduei (merkeagoak ere badira, gainera): publikoek 7,3 puntu bildu dituzte, batez beste, eta guztiek gainditu dute azterketa; pribatuek 6,7 puntu atera dituzte eta 7,2 itunduek, eta % 4 geratu dira proba gainditu gabe.
Zerbitzuak, garbitasuna eta irispideak
Aztertu ditugun 125 egoitzen erdiak baino gehiago, % 57, pribatuak izan dira, % 23 publikoak eta gainerako % 20ak itunduak (Administrazioarekin ituntzen dute euren eskaintza). Egoitza-zerbitzu finko eta iraunkorra daukate guztiek, baina % 56k aldi baterako tokiak ere eskaintzen dituzte; beste % 34k eguneko zentroen zerbitzuak ere badituzte, eta % 5 prestatuak daude etxebizitza komunitario ere izateko. Ohikoena izaten da egoitza horiek bi motatako gelak izatea, batentzat direnak eta birentzat direnak (azken horiek oso egokiak dira bikote diren egoiliarrentzat, eta, gainera, besteak baino merkeagoak dira). Guk, hala ere, aurkitu ditugu hirurentzako gelak eskaintzen dituzten egoitzak (23), eta lau oheko gelekin ere bai batzuk (7). Zerbitzuen eta azpiegituren atalean, oro har, emaitza ‘ona’, lortu dute guk aztertu ditugun egoitzek, baina Arabakoak, Bizkaikoak eta Nafarroakoak nabarmendu dira atal horretan (emaitza ‘oso ona’, batez beste). Asturiaskoek, aldiz, ez dute gainditu azterketa (‘hala-holako’ emai-tza izan dute), eta Cadizkoek eta Zaragozakoek soilik lortu dute 2005. urtean baino emaitza txarragoa.
Egoitzak bikain zainduta egon dira, oro har (% 12k berritu batzuk behar dituzte), eta gelak ongi hornituta daude (berogailua dute, armairuak, gau mahaiak…); aire girotua, telefonoa edo telebista, aldiz, egoitza bakan batzuetan soilik ikusi ditugu (nork bere eraman dezake, nahi badu). Lau egoitzatatik hiruk bainugela dute gelan, baina larrialdi txirrinik gabe (gelarik gehienek badute txirrina, % 96k, baina bainugeletan % 78ak bakarrik ditu). Egoitzarik gehienek, halaber, botika-zerbitzua eskaintzen dute, eta beste zenbait zerbi-tzu ere bai: jarduera soziokulturalen programak, irakurketa gelak, jantokiak eta ile-apaindegia (hori ez da sartzen hileko kuotan). Beste zerbitzu batzuk, ordea, ez daude hain hedatuak, eta komeni litzateke egoitza guztiek halakoak edukitzea, hobetu egingo bailukete egoiliarren bizi-kalitatea. Honako hauek, adibidez: gimnasioak (egoitzen % 35ek soilik dituzte), Internetera konektatzeko ordenagailu-gelak (% 16k baino ez dituzte) edo lege laguntzako zerbitzuak (hamarretatik lauk eskaintzen dute).
Oro har, garbitasunaren atala egoki zaintzen dute egoitzek, nahiz eta zenbait lorategi, adibidez, utzi samarrak daudela iruditu zaigun. Horrez gain, jendea biltzeko areto batzuk txikiegiak iruditu zaizkigu, eta logela batzuk ere ezin jo guztiz egokitzat, txikiak eta argi gutxikoak baitira. Cadizek ez du gainditu atal hau, eta emaitzarik onena, berriz ere, Arabak lortu du (‘oso ona’, Nafarroak eta Granadak bezala). Irispideen atalean ere emaitza onak atera dituzte egoitzek. Bereziki zaindu beharreko gaia da hori adin handiko jendea bizi behar duen lekuetan, baina egoitza guztiek ez diote eskaintzen arreta bera. Cadizek eta Malagak, esaterako, ez dute gainditu azterketa. Ia egoitza gehienek dauzkate aldapatxoak edo igogailuak solairu betetik bestera joateko (Madrilen, hala ere, eskailerak soilik dauzkate hiruk), eta bainugelek eta logelek ere irispide onak dituzte (zoru berezia, inor ez irristatzeko, dutxa-plataforma heldulekudunak, albo euskarriak dituzten komunak, ate eta gela zabalak, helduleku eta guzti…). Gabezia batzuk ere aurkitu ditugu, hala ere: kartel gu-txi ikusi ditugu braillez idatziak (Arabako lau egoitzatan eta A Coruñako, Bizkaiko, Madrilgo eta Nafarroako beste bostetan soilik). Pertsiana automatikoak ere eskas dauzkate egoitzek.
Segurtasuna eta erosotasuna
Elikaduraren atala ere oso garrantzitsua da, funtsezkoa baita adineko pertsonek bizi-kalitate ona eta ongizate egokia edukitzeko. Egoitzen % 90etan, han bertan prestatzen dituzte menuak (gainerakoek catering enpresak kontratatzen dituzte), eta % 96k egokitu egiten dituzte egoiliarren osasun beharretara. Otorduen ostean paseotxo bat ematea ona izan ohi da digestioa egiteko, eta lau egoitzatatik hiruk badituzte paseatzeko eremuak; % 20k, aldiz, ez daukate inolako terrazarik edo eremua asfaltaturik. Egoitzatik kanpora irten eta norabait joan nahi dutenek, batez beste, 15 minutuko bidea dute oinez garraio publikoko geltokiren batera.
Segurtasunaren atalak emaitza apartak eman ditu, bereziki nabarmentzeko modukoak. Batez beste, emaitza ‘oso ona’ lortu dute egoitzek (batez besteko orokorraren gainetik, beraz), eta are hobea, ‘bikaina’, Arabak, Alacantek, Gipuzkoak eta Murtziak. Egoitzarik gehienek (% 92k), su-itzalgailuak eduki dituzte, larrialdiko argiak eta irteerak, alarma sistemak, suaren aurkako ateak, eta larrialdi plan onartua ere eduki dute ia guztiek, salbu eta A Coruñako bik, Madrilgo batek eta Valladolideko batek; egoitzako langileek, gainera, derrigor jakin behar dute plan hori zein den eta nola aplikatu behar duten. Segurtasun-gabezia nabarmen samar bat antzeman dugu, hala ere: erdiek baino gutxiagok eduki dute egina sute bat itxuratzeko saioa aurreko urtean.
Guk aztertu ditugun 125 egoitzetan sartzeko zain, batez beste, 35 pertsona daude, eta % 30ek soilik dauzkate tokiak libre. Argi dago, beraz, beharra duten pertsona guztiek ez daukatela aukerarik egoitzetan ostatu hartzeko, eta mantenu eta arreta beharrak asetzeko. Behin egoitzan sartzea lortutakoan, hala ere, egoiliarrak ongi zainduta egoten dira, oro har, eta euretako bakoitzaren beharrei erantzuten saiatzen dira arduradunak: arreta integrala ematen diete, eta, horretarako, langile prestatuak izaten dituzte, osasun langileak eta gizarte langileak, baita beste hainbat zerbitzu ere: garbitasuna, sukaldea, kudeaketa edo administrazioa. Arreta-laguntzako atalak, oro har, emaitza ‘ona’ lortu du, eta Araban ‘oso ona’.
Hiru egoitzatatik bitan mediku bat izaten da une oroz (% 35ean, orotariko medikua izaten da), % 83k mediku kontsulta daukate, % 53tan erizaindegia daukate egoitzan bertan, % 80k fisioterapia eta errehabilitazio zerbitzua dute, lautatik hiruk ohe artikulatuak dituzte eta gehien-gehienek bainugela geriatrikoak dauzkate (publiko guztiek, pribatuen % 94k eta itunduen % 80k). Ebakuntza osterako gelak, aldiz, oso egoitza gutxik dauzkate, % 10ek soilik, eta berdin Alzheimerra edo zahartzaroko dementzia tratatzeko unitate espezializatuak ere. Batez beste, egoitzek arduradun bat daukate hiru egoiliarrentzat (erizaina, osasun-lagun-tzaile teknikoa, medikua eta laguntzailea), nahiz eta publikoek zertxobait portzentaje hobea duten (2,8 egoiliar, langile bakoitzeko), pribatuek baino (3,3 egoiliar, langile bakoitzeko). Gauez, larrialdi jakin batzuei erantzun behar izaten zaienean, langile bat izaten da 25 egoiliarrentzat (langile hori, hala ere, harremanetan egoten da zaintzaldia daukaten beste langileekin, eta larrialdietarako osasun zerbitzuekin). Murtziak dauka geriatra, pneumologo eta laguntza-profesional gehien; Araban psikiatra daukate egoitza batean, eta Nafarroan, dietista bat aritzen da egoitza batean. Oro har, hala ere, espezialista gehiago behar lirateke.
Orain dela lau urte egin genuen bezala, orain ere saiatu gara aztertzen egoiliarrak zein neurritaraino senti daitezkeen etxean bezala. Atal horretan emaitza ‘ona’ lortu dute egoitzek, baina 2005ean baino kaskarragoa, hala ere. Cadizek eta Zaragozak huts egin dute: ‘hala-holako’ emaitza lortu du Cadizek eta ‘onargarria’ Zaragozak (duela lau urte ez zen izan hain emaitza apalik). Batez bestekoaren gainetik geratu dira, berriz, A Coruña, Araba, Murtzia, Nafarroa eta Valentzia (emaitza ‘oso ona’ lortu dute).Egoitzarik gehienek, % 96k, ateak zabalik izaten dituzte egoiliarrak irten eta sartu ibil daitezen, nahi duten bezala, eta ia guztiek aukera ematen diete euren altzari eta ondasunak egoi-tzara eramateko (seik ez beste guztiek). Egoitzen erdietan, egoiliarrek euren gelan bertan har ditzakete bisitariak, intimitate gehiago edukitzeko, eta % 70etan aukera dute egoiliarrarekin geratzeko, haiek osasunez larri badabiltza (publikoetan, % 83tan egin liteke hori). Aztertu ditugun lau egoitzatatik hiruk kapera daukate edo erlijio zerbitzua.
- Kokalekua: Familiakoen edo lagunen bizilekutik hurbil dagoen egoitza hautatzea komeni da. Irispideak asfaltatuak egon behar dute, eta aldapatxoak edo igogailuak eduki behar dituzte.
- Egoitza barrualdea: Hesirik eta oztoporik ez dute eduki behar, barruko ibilbideetan heldulekuak eduki behar dituzte, eta ongi argiztatuta egon behar dute.
- Logelak: Handiak izan behar dute, ongi haizeztatuak eta argiztatuak, eta, ahal dela, bainugela osatuarekin. Banakako armairuak eduki behar dituzte, eskuleku erosoekin, eta, horrez gain, aulkiak, gau-mahai tiraderadunak, dei-txirrinak eta abar.
- Segurtasuna: Galdetu behar dugu nolako larrialdi sistemak dituzten, suteen aurkako tresneria baduten, alarmak badituzten.
- Langileak: behar adina langile eduki behar ditu, beharrezko titulu eta esperientziadunak. Mediku historial osoa eraman behar dugu, zer botika, dieta edo tratamendu hartzen ari garen jakin dezaten.
- Bisiten ordutegia: Zabala eta malgua izan behar du.
- Dieta: Asteko menu-aukerak askotarikoa izan behar du, eta mediku baten oniritzia eduki behar du.
- Zerbitzuak: Lanbide terapiak eskaini behar ditu, errehabilitazio edo gimnasioa, bainugela geriatriko lagunduak, mediku kontsult, zauriak sendatzeko gela eta jendearentzako areto zabalak. Komeni da jakitea zein zerbitzu sartzen diren hileko kuotan eta zein ez.
Prezioak eta egoitza publiko eta pribatuen arteko aldeak eta konparatzeko taula
Tarifak merkeagoak izateaz gain, emaitzak ere hobeak dituzte egoitza publiko eta itunduek. Egoitza publikoen % 87k eta itunduen % 84k emaitza ‘oso onak’ edo ‘onak’ lortu dituzte, eta pribatuetan, berriz, % 73k atera dituzte halako emaitzak. Azterketa gainditu ez duten egoitza bakanak pribatuak eta itunduak izan dira (emaitza ‘hala-holakoa’ edo ‘txarra’ lortu dute); publikoetan, guztiek gainditu dute azterketa. Emaitza ‘onargarria’ lortu dutenak ere pribatuak dira gehienak (% 23); publikoak % 14 izan dira eta itunduak % 12.