Badirudi osasuna zaintzen dutela, baina ez da hala

Gaileta “osasungarriak”. Badirudi osasuna zaintzen dutela, baina ez da hala

Gaileten mundua goitik behera aldatu da azken hamarkadetan. Gaur egun aukera izugarria dago, garai batean baino askoz handiagoa. Horietako askok osasunarekin zerikusia duten alderdiak nabarmentzen dituzte ontzietan,   baina amuak baino ez dira. Benetan garrantzitsua dena beste nonbait dago, etiketan hain zuzen, eta hori arreta handiz irakurri beharra dago. Definizioz, irin eta gantz jangarrien nahastura batez osatuta daude gailetak, eta horiei azukreak eta beste osagai batzuk eransten zaizkie, adibidez lurrinak, espeziak eta gehigarriak. Gida honetan aztertu ditugun gailetetan honako osagai hauek ageri dira: zerealak eta irinak, gantzak, azukreak eta gatza.

Osokoaren garrantzia

Pentsa dezakegun bezala, gailetak egiteko erabiltzen diren osagaien artean, zerealak ageri dira lehen lekuan: produktu guztiaren bi heren inguru hartzen dute. Nuria osokoa eta Flora zuntza izenekoetan, adibidez %65 eta %69 artean ageri dira. Nutrizioaren ikuspegitik, osoko zerealak jatea da interesgarriena, hau da, ale osoak, beren hiru zatiekin (eskuineko irudia), olo malutetan gertatzen den bezala adibidez. Era horretan, zahiak eta hoziak ematen dituzten mantenugai guztiak lortuko ditugu. Gainera, eragin hobea dute gure metabolismoaren gain. Murtxikatu egin behar ditugunez, handitu egiten da asetasun irudipena eta, hestera heltzean, irinaren almidoia mantso-mantso metabolizatzen da, haren zati bat oraindik harrapatuta egoten delako murtxikatzean apurtu ez ditugun aleen barnean. Zuntzak, gainera, geldotu egiten du aletik lortzen den azukrea xurgatzeko prozesua. Horrexegatik dauka eragin hobea gure osasunean irin finduak baino.

Aztertu ditugun gaileten artean, bik bakarrik dituzte ale osoak osagai nagusi gisa, zehazki olo malutak, bietan ere %38 inguru: Cuétara Avenacol eta Fontaneda Digestive Oloa. Lehenbizikoak gari irin findua ere badu, olo zahia (%9) eta gari zahia. Bigarrenak, berriz, osoko gari irina ere badarama (%23), eta alderdi horretatik, beraz, aurrekoa baino hobea da.

Zereala irin bihurtzen denean

Osoko irinak zahia eta hozia izaten ditu, eta, ondorioz, osaera hobea eta eragina ere hobea osasunean. Aztertu ditugunen artean, badira osoko irina duten batzuk, adibidez Nuria osokoa (%65) eta Marbú zekalea (%58), eta azken horrek zekale zahia ere badu. Beste produktu batzuetan ere nabarmenduta ageri da “osokoa” hitza, eta norbaitek pentsa lezake irin guztia osokoa dela, baina, egiaz, irin finduekin nahasita dago. Horixe gertatzen da honako hauetan: Cuétara Fibralia (%46 osoko gari irina, %22 gari zahia eta %11 zenbait zerealen irin finduak), Gullón Active (%45 osoko gari irina, %5 olo irin findua eta %5 zekale irin findua) eta Eroski Basic (%54,5 osoko gari irina eta %11,5 gari irin findua).

Irin finduari kendu egiten zaizkio zahia eta hozia, eta, horrexegatik, mantenugai gutxiago izaten du. Honako gaileta hauek irin mota hori daukate osagai nagusi gisa: Flora zuntza (%68,5 gari irina eta %6,5 gari zahia), Gullón Digestive (%60 gari irina eta %5 gari zahia) eta Fontaneda Belvita (%48,9 gari irina, %6,3 osoko gari irina, %3,1 olo malutak eta beste zereal batzuen osoko irinak).

Nola interpretatu amu gisa ageri diren mezuak

Gailetei itxura “osasungarria” emateko erabiltzen den estrategietako bat zera izaten da, zerealen alderdiren bat nabarmentzea. Mezu horiek interpretatzeko garaian, komeni da arretaz aztertzea osagai horiek nola eta zenbat ageri diren.

Zereala aipatzen denean irina beharrean, irudi lezake ale osoa edo osoko irina dela, baina batzuetan ez da hala izaten. Hori gertatzen da, esaterako, Flora zuntza %75 garia delakoarekin, zeinak %68,5 duen gari irin findua eta %6,5 gari zahia, eta Fontaneda Belvitarekin, non “osoko 5 zereal” dituela nabarmentzen den, nahiz eta irin gehiena findua izan (%48,9). Pentsaraz dezake, halaber, nabarmentzen den zereal hori bakarrik duela, baina beti ez da hala. Cuétara Avenacol delakoak, esaterako, kopuru aipagarrian du gari irin findua, eta Fontaneda Digestive Oloak %23 dauka osoko gari irina.

Gaileta batzuetan zereal bat baino gehiago nabarmentzen da, baina oso proportzio txikietan ageri dira. Cuétara Fibraliak, adibidez, “garia, garagarra, zekalea” nabarmentzen ditu, baina %4 baino ez du zekale irin findua eta %1 garagar irin findua. Gullón Activek gari irina, oloa eta zekalea nabarmentzen ditu, baina azken biak %5eko proportzioan ageri dira. Fontaneda Belvitak “osoko 5 zereal” aipua dakar, baina oso kopuru txikietan ageri da horietako bakoitza: gehien (%6,3) gari irina eta gutxien (%1) espelta.

Hobea al da zereal asko izatea?

Ba al du inolako onurarik gailetak zereal batekin baino gehiagorekin eginak egoteak edo zereal nagusia garia ez besteren bat izateak? Egiaz, produktu gehienak gariz eginak daude nagusiki, hiru izan ezik, non oloa den osagai nagusia (Cuétara Avenacol eta Fontaneda Digestive Oloa edo zekalea (Marbú zekalea).

Zerealek antzekotasun handiak dituzte osaeran, baina badira desberdintasun garrantzitsu batzuk ere.  Adibidez, oloak ugari izaten ditu betaglukanoak, eta konposatu horrek lagundu egiten du kolesterola maila egokian mantentzen, eta halaxe nabarmentzen da Avenacol etxeko gailetetan. Baina ezaugarri horiek ez dute aparteko eraginik gure osasunean, gaileten bidez hartzen ditugunean behintzat. Hori dela eta, alderdi horiei arreta jarri beharrean, ezaugarri sentsorialei erreparatzea komeni da eta gure gustuen arabera hautatzea; zekaleak, adibidez, zapore sendoagoa du gariak baino.

Irinetatik zuntzera

Aztertu ditugun produktu guztien ontzietan nabarmentzen da zuntza. Gaileta hauetan, osoko irinak edo osagai gisa erantsi den zahiak ematen du zuntza. Kontuan hartu behar dugu zuntza aipatzea nutrizio arloko aipu bat egitea dela, eta legeak ezartzen dituen baldintzak bete behar ditu (1924/2006 Araua).

• “Zuntz ugarikoa”. Ohar hori egin daiteke gutxienez 6 gramo zuntz dituenean 100 gramo bakoitzeko edo 3 gramo 100 kcal bakoitzeko. Horixe ageri dute Marbú zekaleak, Gullón Activek eta Cuétara Avenacolek, eta proportzioa %14 eta %12 artekoa da horietan. Cuétara Fibraliak (%8,7) eta Fontaneda Digestive Oloak ere badakarte (%7,6). Nuria osokoak ere esaten du “zuntz ugarikoa” dela, baina %4 baino ez dauka, eta ez du betetzen legea.
• “Zuntz iturria”. Ohar hori egin daiteke gutxienez 3 gramo zuntz dituenean 100 gramo bakoitzeko edo 1,5 gramo 100 kcal bakoitzeko. Ohar hori ageri dute gaileta hauek: Fontaneda Belvita (%6,7), Flora zuntza (%5), Eroski Basic (%4,6) eta Gullón Digestive (%3,7).

Proteinak, hidratoak eta azukreak

Aipatu dugun bezala, nagusiki zerealez edo irinez, gantzez eta azukrez osatuta daude gailetak. Zereal edo irin asko dutenez, proteinak ere ugari ematen dituzte (%6-%9 inguru) eta, batez ere, karbohidratoak. Azken horiek %60 eta %74 arteko proportzioetan ageri dira, nahiz eta azukreak ere sartzen diren hor (horiek karbohidratoen %18-%20 inguru dira). Ia azukre horiek guztiak ekoizleek erantsi dituzten eztitzaileetatik datoz. Gehienetan azukre zuria da. Glukosa ziropa eta fruktosa ere erabiltzen dute, batez ere testura hobea lortzeko, gailetei hezetasuna eta leuntasuna ematen diete eta. Produktu batzuek ezti pittin bat ere badute, adibidez Gullón Active eta Eroski Basic delakoek, batez ere zapore ukitu bat emateko helburuz. Marbú zekalea delakoak, berriz, azukre beltza darabil. Alderdi hori nabarmendu egiten du ontzian, azukre horrek hobea izateko ospea duelako. Baina, egiaz, ez du aparteko onurarik sortzen azukre zuriaren aldean. Zaporeari bai, ukitu zertxobait desberdina ematen dio, eta, beraz, gustu kontuak hartu behar genituzke aukeratzeko garaian.

Non dago gantza

Gehienetan, gantza %15 inguruan dabil. Eroski Basic nabarmentzen da gutxien dutenen artean (%11). Gantz gehien duten gailetak Fontaneda Digestive Oloa (%21), Gullón Active (%18) eta Cuétara Fibralia dira (%17). Gullón Digestive delakoak, bestalde, nabarmendu egiten du digestive konbentzional batek baino %33 gantz gutxiago duela. Nolanahi ere, kopuruak aipagarria izaten jarraitzen du, %14koa zehazki, aztertu ditugun gaileten batez bestekoaren parekoa.

Baina ez da aski gailetek zenbat gantz duten jakitea. Nondik datorren ere jakin behar da. Digestive Avena  eta Flora zuntza izenekoek palma olioa daukate, eta horrexegatik ematen dute hainbeste gantz saturatu (%9 eta %6). Gainerakoetan oleiko ugariko ekilore olioa darabilte batzuek, oliba olioa (Nuria osokoa) eta nabina olioa ere bai (Fontaneda Belvita), eta horrexegatik dute askoz ere gantz saturatu gutxiago (%1,5 inguru).

Gatza daraman produktu gozoa

Harrigarria gerta daiteke gozotasunarekin lotzen den produktu batek gatza izatea. Nahiko ohikoa da, hala ere, osagai hori zaporea indartzeko izaten delako, eta horrexetarako erabiltzen dute hain zuzen. Hori bereziki nabarmena da digestive erako gailetetan, eta horietako batzuk asko izaten dute (%1,25etik gora gehiegizkotzat jotzen da). Hori gertatzen da Fontaneda Digestive Oloa eta Gullón Digestive izenekoekin: lehenak %1,7 dauka eta bigarrenak %1,6. Baina beste mota batzuetakoekin ere gertatzen da, eta Nuria osokoak, esaterako, %1,3 dauka gatza.

Nutri-scorek emandako puntuazioa

Alderdi horiek guztiak kontuan hartuta, ez da harritzekoa Nutri-Score sistemaren puntuazioa ez izatea oso ona. Nahiz eta ez den berdina guztientzat. Gehienek C letra ageri dute, kaloria asko ematen dutelako eta gantz eta azukre ugari dutelako. Ideia bat egin dezagun, 100 gramo gailetak 440 kcal inguru ematen dute, 15 gramo gantz eta 19 gramo azukre. Produktu batzuetan are apalagoa ere izan zitekeen nota, baina zuntz asko izateak mesede egin die, hori onuragarritzat hartzen da-eta Nutri-Score sisteman. Nuria osokoak eta Gullón Digestivek D letra daukate, batez ere gatzaren erruz, eta Flora zuntzak ere bai, baina gantz saturatu asko duelako. Notarik txarrena Fontaneda Digestive Oloak lortu du, E letra, ugari ematen dituelako gantzak, gantz saturatuak eta gatza.

Zenbat gaileta dago errazio batean?

Aipatu berri dugun hori guztia 100 gramo produktu kontuan hartuta ateratzen da, kopuru hori erabiltzen da-eta etiketan nutrizio arloko informazioa emateko. Datu horiek oso erabilgarriak dira alderaketak egiteko, baina produktu horiek dietan zer-nolako eragina duten aztertu nahi badugu, beharrezkoa da jaten dugun produktu kopuruaren nutrizio ekarpena kontuan hartzea.

Gailetei buruz ari garenean, desberdintasun handiak izaten dira kontsumo ohituretan. Pertsona batzuek noizbehinka jaten dituzte, eta beste batzuek egunero, eta ez denek kopuru berean, gainera. Horretaz gain, gogoan eduki behar da digestive erako gaileta bat handiagoa izaten dela maria erako bat baino. Noizbehinka jateko produktua izan behar luke, eta, horrexegatik, eredutzat ez genituzke hartu behar ekoizleek ontzian adierazten dituzten errazioak. Gehienek 30 gramo hartzen dituzte erraziotzat (digestive erako bi gaileta edo konbentzionaletako hiru). Kantitate horrek 130 kcal inguru ematen ditu, jogurt bat eta erdik ematen duten kopuru berbera (naturala azukrerik gabea). Gainera, gantza 4,5 gramo inguru izaten du eta ia 6 gramo azukre; hau da, koilarakadatxo bat oliori eta koilarakadatxo eta erdi azukreri dagokiena. Norbaitek pentsatuko du ez dela asko, baina produktu hori maiz samar edo kopuru handietan jaten badugu, kaltegarria izan daiteke osasunerako, batez ere gure dieta ez bada bestela ere osasungarria.

Prezioak ez du zerikusirik kalitatearekin

Aztertu ditugun gaileten artean alde handiak daude prezioan, eta ez dirudi horretarako arrazoirik dagoenik. Garestienetakoa, adibidez, Flora zuntza da, baina osaera kaskarrenetakoa ere horrek du, irin finduak eta palma olioa baitaramatza. Alderaketa egiteko 100 gramoko kopurua hartzen badugu, ikusiko dugu merkeenen artean Eroski Basic (0,21 €) eta Gullón Active daudela (0,41 €), eta beste muturrean Cuétara Avenacol (1,33 €), merkeenak halako zazpi kostatzen dena. Gehienak 0,60 € (Gullón Digestive) eta 0,89 € artean kokatzen dira (Flora zuntza).

Cuétara Avenacolen prezio handia ere ez dago justifikatua itxuraz, osagai arruntak baititu, gari irina eta oleiko ugariko ekilore olioa esaterako. Gauza aipagarri bakarra oloa du (%39) eta olo zahia, betaglukano ugarikoa. Baina ez dirudi horrek azaltzen duenik. Oloa ez da zereal garestia eta, gainera, berez izaten du betaglukanoa (%4 eta %5,5 artean). 100 gramo olo malutak 0,3 € inguru balio dute eta, gainera, askoz osasungarriagoak dira.

Erosteko gomendioak

Gailetak ez dira aukerarik osasungarrienak, baina gure erabakia irizpide horretan oinarritu nahi badugu, ahaztu egin behar dira ontzian ageri diren aipuak eta etiketa irakurri. Alderdi hauetan jarri behar da arreta:

• Zereal osoak edo osoko irinak aukeratu behar dira, eta ez irin finduak
• Saihestu egin behar dira gantz osasungaitzak dituztenak, adibidez palma olioa, eta ezaugarri hobekoak hautatu, esaterako oleiko ugariko  ekilorea edo, are hobeto, oliba edo koltza olioa.
• Zaindu azukre eta gantz kantitatea. Zenbat eta gutxiago, hainbat hobeto.