"Bidaietan, hobe errespetua tolerantzia baino"

Turista asko egun ez dira bidaiari astirik ez dutelako. Norberaren herria zeharkatu ezean, oporraldiek irauten duten hiru aste horretan ezin izan daiteke bidaiari, baina turista onak izan gaitezke. Horixe da izpirituko bidaiarien kontua: agentziatik pasa beste erremediorik ez dute, baliagarri dituzten egun eskas horiek eraginkortasunez norbaitek antolatu behar baitizkie. Bidaiari ekin aurretik, ordea, bisitatu beharreko herrialdeaz interesatzen dira, badakite halako jaialdi ederrera joan beharko dutela ezinbestean eta argi eta garbi dakite nolako tokiak bisitatu behar dituzten. Turista horiexek dira XXI. mendeko bidaiariak.

Zein herrialdetara joan nahi duzun eta zein baldintzatan. Ni ez nintzateke joango bost izarreko hotelera, ostatuak eta hotel txikiak aukeratuko nituzke gusturago sentiarazten gaituztelako eta, gainera, tokian tokiko bizimoduan txertatuago daudelako. Gastatzeko aurrekontuak ere franko baldintzatzen gaitu: 1.000 eurorekin Marokko bisita dezakegu, garraio publikoan ibiliz eta eguneko otorduak janez.

Bai, baina aski da bidaiariaren ingelesa ezagutzea: oinarrizko galde-erantzunak, funtzionatu ahal izateko. Bertako hizkuntzan ere dozena bat esaldi ikastea komeni izaten da: egunon, eskerrik asko, oinarrizko galderak… Horrek turistak herritarrenganako errespetua adierazten duenez, ateak zabaltzeko balioko du. Azkenik, batzuetan nork bere hizkuntzan hobeki ulertaraziko du esan nahi duena, indar handiagoz adieraziko duelako eta, hortaz, komunikazioa eraginkorragoa izango da ingeles eskasean totelduz gero baino; kontuan har dezagun gure solaskideak ere gehienetan ez dakiela asko ingelesez.

Asmakuntza handia. Ezkutatzen erraza, dirua aurreztu eta segurtasuna ematen digu. Munduko herrialde gehienetan horrekin dirua lor dezakegu eta hiri handietan erosketak, janariak eta bestelako zerbitzuak ordain ditzakegu.

Geroz eta gertuagotik dabilkio, ezarpena berehala gauzatu da. Hona eragozpen bat, baina: dolarrarekin egin zen ez bezala, euro bakarreko billeteak jaulki ez dituztenez, eskupekoak eta biribiltzeak nekezago gertatzen dira. Akats hori EBak konpondu beharko luke.

Lehen-lehena, gehien gustatzen zaiguna zer den zehaztea. Naturari begiratzen gozatzen ez badugu ez da zentzuzkoa safari bat aukeratzea: goizaldeko ordu txikietan jaiki beharko dugu maiz, lehoiak ikustera joateko. Hotzak akabatzen baldin bagaitu, berriz, hobe Zirkulu Polar Arktikora egitea, nahiz moda-modako tokia izan. Ametsetako helmugatik bereizten gaituzten topikoak bazterrean utzi behar ditugun modu berean, bertara biziki erakartzen gaituzten mitoak ere gainditu behar ditugu. Goi mendia liluragarria izan daiteke… mendizalearentzat. Hitz gutxitan, bidaia egin aurretik gauza batzuk kontuan hartu behar ditugula: zenbat diru dugun, gure zaletasunak eta aukeratutako urte sasoia.

Egokiena, bidazti perfektua aurkitzea da: horretarako jakin behar da zein adiskide edo senitartekorekin enpatizatu izan dugun aurreko bidaietan. Bi lagun zifra polita da; hiru desegoki samarra, non eta denen arteko harremana on-ona den. Hiru lagun baino gehiagorekin bidaia egitekotan, hobe da aurretiaz hitzarturiko egitaraua betetzea, liskarrik nahi ez badugu.

Jendea ezagutzeko modurik onena den arren, horretarako psikologikoki prestaturik egoteaz gainera, horixe egin nahi izatea ezinbestekoa da.

Horixe baitez. Baita komunikabideen esanari ere. Memorias de África filma eman zenean den-denek Afrikako sabanak ezagutu nahi zituzten. Aurten, aldiz, asiar pneumoniaz esan den guztia tarteko, inortxok ez du nahi bertara joaterik.

Era askotako gidak daudenez, horietako batzuek informazio zehatz eta baliagarria ematen dute: tarifak jakinarazi, arriskuen berri gaztigatu, erosketak non egin aholkatzen dute. Gida praktikoak dira horiek; guk, akaso, eskualdeko adierazpen artistiko eta kulturalak zehazten dituena eta gauzen zergatia azaltzen duena nahiago izan genezake. Gida anglosaxoiek, adibidez, Indian amerikar estiloko hanburgesak Indiako zein tokitan jan ditzakegun esango digu. Espainiarra seguruenik ez doa horretxen bila baina agian interesatuko zaio europar bainugelak non dauden jakitea.

Gerran daudenetara hobe ez joatea, jakina. Hori jakiteko, sen ona baliatu eta eskarmentu pittin bat duenari aditzea aski da. Horrekin ez dut esan nahi gehiegizko aholku eta adierazpenak zorrozki bete behar direnik. Esate baterako, batzuek diotenez, asiar pneumonia Asia osora zabaldua dagoelako ezin da bertara joan; kontuan izan gaitz horrek sortarazi dituen hildakoen kopurua Espainian asteburu luze batek errepidean uzten duena bezain handia ez dela. Hobe da neurriak hartzea, nolanahi ere. Txinara trenez banoa ez dut utziko maleta estekatu gabe baina Iranen kamerak plaza erdian ahaztu bazaizkit lasai egongo naiz, bueltarakoan hantxe segituko dutelako. Hitz batez, tokian tokikoek zer egiten duten ikusi eta huraxe egin behar dugu.

Emakumeak bidaia bakarrik egin nahi badu, herrialde shiitak pribilegiatuak dira, hainbat baldintza betez gero, estuasunik ez izateko. Esate baterako, ezkondua dagoela esatea eta behatzean ezkontza-eraztuna eramatea komeni zaio. Zergatik doan bakarrik galdetzen baldin badiote, senarra Iranen lanean ari dela eta berak herrialdea ezagutzeko aprobetxatu nahi duela erantzutea aski izango du: horrela errespetuz tratatuko dute eta bera seguru sentituko da.

Kontua, besteen pentsamoldea aldarazten ez saiatzea da. Gehienez ere, geure jokaera tokian tokiko herritarrenaren arabera egokitu beharko dugu. Herri batzuetan galtza luzea jantzita ibili behar bada, joka dezagun horrela. Bidaiak eginez, azkenean gusturako ibiltzeko bidezidorrak ikasten dira. Egoera larri askotatik onik ateratzeko formula seguru samarra, irribarrea erakusteak ate asko zabaltzen dituela ez ahaztea da; muzinak, aldiz, jendea gure kontra jarriko du. Behin batean Aljerian, konturatzeke, militarrek errepidean ezarria zuten kontrolean ez ginen gelditu. Gure atzetik hasi ziren, paperak eskatu zizkiguten, eman egin genizkien… Azkenean, tea hartzera gomit egin ziguten eta Aljeriako futbol ekipoak Mundialetan eginiko agerpena iruzkinduz jardun ginen.

Hortik zehar goazela begiak eta belarriak zabalik joan behar dugu, dena ikusiz, dena entzunez, aurreiritzirik gabe. Iranera egin nuen estreinako bidaian ezin izan saihestu nuen aurreiritzi batzuk mantentzea: hura fundamentalistez beterik zegoela uste nuen. Izan nuen lehen solasaldian, loreei argazkiak ateratzen ari zitzaion neska batekin aritu nintzen: zine zuzendaria zen, frantziar klasikoan espezializatua. Orduantxe hasi nintzen neure buruaz zerbait gehixeago ikasten. Herrialde bati buruzko informazio hobea emango dizute eleberriek bidai liburu arrunt batek baino, gidetako asko eta asko, neurri batean, interesdunak direlako: gobernuak bere herrialdea sustatu nahi duenez, autoreak ez du bertako politikaz iritzirik emango. Ez dizu esango, adibidez, marokkoarrek beren erregeaz behin ere hitz egiten ez dutela; ez, inondik ere, jende elokuente horrek afera horretaz iritzirik ez duelako. Gidak balio duena egiteko balio du: gidari izateko.