Os comedores escolares en España cumpren os obxectivos nutricionais dos nenos e adolescentes?
Aínda que queda moito por facer, eu penso que si. O comedor escolar ten un papel importante na alimentación de nenos e adolescentes. Os programas de comedores escolares das comunidades autónomas revisan os menús, a súa composición e variedade, segundo as recomendacións incluídas nas guías autonómicas ou nacionais, que ademais recollen os requisitos nutricionais segundo as necesidades dos escolares. A súa comida principal debe cubrir arredor do 30-35 % das súas necesidades de enerxía diarias e os menús deben deseñarse acorde cos requisitos dunha dieta saudable e suficiente.
Que requisitos nutricionais lle esixe a unha empresa de comidas que queira gañar un concurso público de comedores escolares?
Os requisitos dependen de cada comunidade. Por desgraza, a normativa sobre comedores escolares non segue un marco común, hainas mellores e hainas peores. Por iso é necesario unificar criterios e consensuar unha serie de recomendacións dietético-nutricionais para os menús.
Pero haberá, polo menos, uns requisitos nutricionais mínimos por franxas de idade.
Si, os menús deben ser adecuados aos requisitos nutricionais dos alumnos, segundo a súa idade, xénero e actividade física. Para iso, distintas institucións e grupos de investigación -en España, a Axencia Española do Consumo, Seguridade Alimentaria e Nutrición (Aecosan) e en Europa, a Autoridade Europea de Seguridade Alimentaria (EFSA)- fixan os requisitos nutricionais por franxas de idade.
Se temos que deseñar o menú escolar dos nenos e nenas de entre 6 e 9 anos dun colexio público, por onde empezariamos?
En España, o Documento de Consenso sobre a Alimentación nos Centros Educativos (de Aecosan) indica as pautas que despois completan as comunidades autónomas. O menú escolar dos nenos de 6 a 9 anos dun colexio de Madrid, por exemplo, debería conter entre 600 e 700 kcal (entre o 30 e o 35 % do total diario de enerxía recomendada). E só o 10 % desta enerxía pode proceder de ácidos graxos saturados.
En que proporcións?
Entre o 12 e 15 % do contido debe constituírse con proteínas e máis do 50 % con hidratos de carbono. Pola súa banda, os lípidos non poden superar a franxa de entre o 30 e o 35 % do total. E para asegurarnos de que os nenos toman a cantidade recomendada de minerais e vitaminas (micronutrientes), hai que asegurarse de que comen cada día alimentos de todos os grupos.
Cales son as carencias máis repetidas no comedor?
Hai pouca variedade de peixe azul, e as racións de froita e hortalizas non son suficientes. Pola contra, hai un exceso de carnes e derivados. E un alto contido en sal dos menús, aínda que por sorte reduciuse nos últimos anos. Estes resultados obsérvanse en estudos de comunidades autónomas, como Madrid, Castela e León, Andalucía e País Vasco.
Por que existen estes puntos negros?
Aínda hai moitas comunidades autónomas onde non é obrigatorio contar cun dietista-nutricionista no comedor escolar, unha figura importante para verificar in situ o correcto funcionamento do comedor. Eles son quen deberían deseñar e revisar os menús escolares para que sexan variados, teñan en conta as preferencias dos escolares e as dietas especiais en caso de alerxias ou intolerancias. Tampouco está xeneralizado outro punto importante: incluír xogos e actividades relacionadas coa alimentación, a nutrición e a educación do gusto.
O comedor escolar con liña fría, que usa grandes cociñas centrais desde as que refrixeran os pratos que distribúen a centros de toda a Península, é o modelo máis criticado polos pais. É peor?
Non se pode xeneralizar ou dicir que é peor a liña fría que a cociña tradicional do comedor escolar. Ambas son opcións válidas se se executan de forma correcta. A cociña que non está no propio centro non ten por que ser peor.
Diría entón que a comida escolar dos nenos e adolescentes en España é saudable?
As comunidades autónomas traballan para que así sexa a través dos seus programas de comedores escolares ou coa elaboración de guías e documentos informativos. Tamén se encargan de revisar os menús e de comprobar que cumpren cos requisitos dietético-nutricionais dos escolares. Pero queda traballo por diante. E para iso é necesaria a implicación de directores, persoal do centro e de cociña, asociacións de nais e pais, profesionais en nutrición humana e dietética, profesores e administracións.
O Libro Blanco de la Nutrición Infantil en España di que o comedor escolar debería ser un lugar máis agradable, divertido e atractivo para que favoreza a educación nutricional.
O comedor escolar debe ser o laboratorio no que poñer en práctica o aprendido na aula, con talleres prácticos e actividades educativas complementarias que lles axuden a adquirir uns hábitos de alimentación saudable. Algo que hoxe non funciona en todos os sitios.
Vaiamos á comida dos nenos e nenas na casa: diría que é sa?
Ás veces, por falta de tempo, atención ou de implicación das familias, a alimentación na casa non é o máis saudable posible. Aínda que os pequenos de entre 5 e 11 anos non adoitan ser caprichosos coa alimentación, si teñen a suficiente liberdade para conseguir alimentos que non son adecuados nutricionalmente.
Pero moitos nenos non queren ver a verdura ou o peixe nin en pintura…
Algúns estudos inclúen entre as súas comidas favoritas a pasta, patacas, arroz e a carne. Unhas preferencias que están influenciadas polos hábitos familiares, a alimentación do colexio, o que comen os seus compañeiros e ata pola publicidade. É certo que os nenos xeran aversións por produtos concretos, sobre todo peixes, verduras, hortalizas, froitas e legumes. Para remedialo, hai que animalos a probar os alimentos que rexeitan, presentalos de formas atractivas xunto a outros alimentos que lles resulten apetitosos.
Algúns estudos revelan que os nenos que comen na casa teñen máis risco de sufrir sobrepeso e obesidade.
Pode que na casa non haxa uns hábitos alimentarios correctos, ben por falta de coñecemento, polo nivel socioeconómico ou sinxelamente por falta de tempo para cociñar. Se na contorna familiar non existen hábitos alimentarios correctos é moi probable que a alimentación do neno non sexa a máis adecuada. Aínda que hai outras inxestas no día, os nenos que comen no colexio teñen un control máis exhaustivo sobre que comen e canto.
Entón, é mellor comer na casa ou facelo no cole?
O ideal sería comer na casa coa familia e que esta fose a responsable de educar en hábitos saudables aos máis pequenos. Pero o traballo, os horarios incompatibles e a falta de tempo fan necesario recorrer ao comedor escolar.