Un capricho para contadas ocasións

Pasteliños infantís. Un capricho para contadas ocasións

Os pasteliños e outros produtos de bolaría similares fixéronse un oco na alimentación infantil hai máis de catro décadas. Promociónanse especialmente para o momento da merenda, en ocasións apoiándose en mensaxes baseadas en reclamos saudables, destacando a achega de enerxía ou o contido de ingredientes apreciados, como leite ou cacao. Con todo, a súa composición dista moito de ser saudable.

Xeralmente, estes produtos están conformados por unha banda principal, constituída por un bolo esponxoso ou biscoito. Algúns, ademais, teñen recheo a base de diferentes ingredientes, como cacao ou confeitura de froitas. Tamén poden ter
unha cobertura formada, sobre todo, por graxas, azucre e, en ocasións, cacao. Nesta guía analizamos: Tigretón, Bony, Pantera Rosa, Phoskitos, Tosta Rica, Bollycao, Donettes, Donuts, Weikis e Lulu Fontaneda.

De que están compostos?

Os seus ingredientes maioritarios son fariña de trigo, azucre e graxas. Iso si, hai diferenzas en canto á proporción e tamén ao tipo de graxas empregadas.

A fariña de trigo é o ingrediente principal en Donettes, Donuts, Weikis, Bollycao e Lulu Fontaneda. Tanto nestes como no resto dos produtos analizados, trátase de fariña refinada, polo que resulta pouco interesante desde o punto de vista nutricional. Na dieta é preferible priorizar a fariña integral, dado que achega máis nutrientes e, a diferenza da requintada, non se asocia ao aumento de risco de diabetes tipo 2. Na bolaría emprégase fariña refinada debido ás súas características organolépticas e funcionais: permite elaborar pasteliños máis esponxosos, resulta máis agradable ao padal, achega mellor aspecto e ten un sabor máis neutro, ademais de ser máis barata.

De todos os xeitos, é fundamental considerar onde se atopan estas fariñas: non é o mesmo comer tostadas con tomate fresco e aceite de oliva que produtos de bolaría; estes pasteliños non deixarían de ser para un consumo ocasional, aínda que estivesen elaborados con fariña integral.

Azucre como primeiro ingrediente.

O azucre común é o ingrediente principal en Tigretón, Bony, Pantera Rosa, Phoskitos e Tosta Rica. Ademais de achegar sabor doce, tamén cumpre unha función tecnolóxica. Nos biscoitos retén a auga e permite que a masa permaneza fresca durante máis tempo, é dicir, esponxosa e zumarenta. Para isto mesmo adóitanse utilizar outros azucres na formulación destes produtos. O caso máis evidente é o de Donuts, no que un dos seus compoñentes principais é a trehalosa, que se atopa mesmo nunha proporción maior que o azucre común. Na etiqueta inclúese unha nota na que se aclara que este composto é “unha fonte de glicosa”, probablemente co fin de evitar que o seu nome asuste ao consumidor. Trátase dun disacárido, é dicir, un azucre, que se obtén a partir do amidón.

Outros azucres que atopamos nesta mostra son: xarope de glicosa, xarope de glicosa e frutosa, dextrosa ou lactosa. Todos eles son capaces de reter auga, mellorando a textura, que resulta máis esponxosa e zumarenta, e atrasando o seu endurecemento.

Os azucres tamén dan consistencia ao recheo, como ocorre coa especie de confeitura de froitas que atopamos en Bony ou Tigretón, e achegan firmeza na cobertura, como sucede en Phoskitos ou Pantera Rosa. Tamén inflúen sobre o aspecto. En Bollycao, por exemplo, contribúen á formación de compostos que achegan os característicos tons tostados do exterior.

Todos estes ingredientes fan que estes produtos teñan unha cantidade elevada de azucre. En xeral, é maior nos que teñen cobertura e recheo: Pantera Rosa (29 %), Bony (32 %) e, sobre todo, Phoskitos (35 %) e Tigretón (37 %). Aínda que tamén é moi elevada en Lulu Fontaneda (31 %), que só ten recheo, e Donettes (28 %), que só ten cobertura. Os valores máis baixos de azucre atópanse en Bollycao (23 %), Donuts (21 %) e Weikis (17 %), que non teñen cobertura.

O terceiro invitado: as graxas.

As graxas utilízanse, sobre todo, polo papel que desempeñan na textura. Do mesmo xeito que o azucre, contribúen a que o biscoito resulte esponxoso e se manteña zumarento. Para iso empréganse xeralmente aceites como o de xirasol, que podemos atopar en Weikis, Bollycao, Tigretón, Pantera Rosa, Bony e Tosta Rica, e o de nabiña, en Tosta Rica, Lulu Fontaneda e Phoskitos. Unha das excepcións máis rechamantes é Donuts, elaborado con aceite de palma que, ao ter maior proporción de graxas saturadas, permite que a textura resulte máis firme, ademais de ser máis barato. Por este mesmo motivo utilízanse aceites parecidos (de palmiste totalmente hidroxenado, de coco ou de palma) na cobertura de Phoskitos, Donettes, Bony, Tigretón ou Pantera Rosa. A composición dos aceites de palma e palmiste é similar (a diferenza é que o primeiro se obtén a partir da parte carnosa do froito da palma, mentres que o segundo se obtén do óso). Ademais de ser baratos, a composición destes aceites, rica en graxas saturadas, achega consistencia e firmeza á cobertura, evita que se dereita a temperatura ambiente e fai que resulte agradable e untuosa na boca. O problema é que a súa composición fai que estes aceites non se consideren saudables.

A maioría das materias graxas que acabamos de mencionar ten un sabor bastante neutro, de modo que non inflúe demasiado sobre o sabor global do produto. Pero hai pasteliños nos que si interesa que as graxas contribúan ao sabor, como en Bollycao, que contén manteiga.

Os aceites fan que a cantidade de graxa sexa notable, e vai desde o 13 %-14 % de Tigretón, Weikis e TostaRica ata o 20 %-26 % de Pantera Rosa (20 %), Donuts (22 %) e Donettes (26 %). A proporción de graxas saturadas é xeralmente máis alta en produtos con cobertura: Phoskitos (11 %), Bony (14 %), Pantera Rosa (15 %) e Donettes (16 %). Pola contra, os valores máis baixos atópanse en Bollycao (5 %), Weikis (3,6 %) e Lulu Fontaneda (3,1 %), que non a teñen.

Algúns conteñen ovo.

O ovo é outro dos ingredientes que comparten moitos destes produtos. É un dos compoñentes principais en Phoskitos, Bollycao, TostaRica, Lulu Fontaneda, Bony, Tigretón e Pantera Rosa. É importante na elaboración da masa por diferentes motivos: as súas proteínas contribúen á formación da súa estrutura característica e axudan a reter humidade, facendo que o biscoito quede máis tenro. Ademais, contén lecitina de forma natural, que actúa como emulxente, facilitando a mestura dos ingredientes.

Os outros engadidos.

Nestes produtos podemos atopar, ademais, outros ingredientes nobres:

• Polpa de froita. Utilízase na elaboración do recheo, como ocorre en Bony e Tigretón.
• Cacao. Emprégase na cobertura de Phoskitos, Tigretón e Donettes; no recheo de Bollycao, Lulu Fontaneda e TostaRica, e nas pebidas de chocolate de Weikis.
• Froitos secos. O único produto que os contén é  Bollycao, cuxo recheo se elabora con pasta de abelás. Este froito seco destácase no envase cunha ilustración, pero a súa cantidade non é moi elevada (3,6 %).
• Leite. Normalmente utilízase en po, porque resulta máis económico e ten maior vida útil. Nalgúns produtos emprégase desnatado –Tigretón, Weikis e Lulu Fontaneda–, mentres que noutros se utiliza enteiro ou unha combinación dos dous. Este ingrediente achega sabor, como no chocolate con leite de Weikis, e contribúe a que os biscoitos sexan máis tenros.

Estes produtos tamén adoitan ter diferentes aditivos que cumpren distintas funcións: gasificantes, que achegan esponxosidade ao biscoito; colorantes, que dan cor; emulxentes, que facilitan a mestura homoxénea dos ingredientes; conservadores, que prolongan a vida útil e evitan o desenvolvemento de microorganismos; humectantes, que atrapan a auga e conseguen que o biscoito quede tenro, e estabilizantes, para impedir que se separen os ingredientes.

Tantas calorías como un prato de pasta.

A achega calórica é bastante importante pola cantidade de graxas e azucres. As cifras van desde as 363 kcal/100 g de Weikis e Tigretón, ata as 457 kcal/100 g de Donettes. Para comparar, un prato de espaguetes á boloñesa achega unhas 450 kcal.

Neste caso non parece haber unha correlación clara entre a achega calórica e as características do produto. Algúns dos que teñen cobertura son os que máis calorías achegan, como Donettes (457 kcal), Pantera Rosa (426 kcal) e Phoskitos (415 kcal), pero no mesmo grupo atopamos a Tigretón e Bony, que non superan as 400 kcal/100 g. Entre os que non levan cobertura,  Bollycao (367 kcal) e Weikis (363 kcal) presentan cifras máis baixas que Donuts (409 kcal) e Lulu Fontaneda (400 kcal).

A valoración de Nutri-Score.

Considerando o que acabamos de ver, non é de estrañar que estes produtos obteñan unha mala nota no sistema Nutri-Score: Bony, Donuts, Tosta Rica e Lulu Fontaneda obteñen un D, mentres que Tigretón, Pantera Rosa, Donettes e Phoskitos obteñen unha E. Os únicos que ofrecen unha puntuación mellor son Weikis e  Bollycao, cunha C, debido a que teñen unha menor achega calórica, menos graxas, menos graxas saturadas e menos azucres.

Canto achega un pasteliño?

Ata agora falamos da achega de nutrientes e calorías por cada 100 gramos de produto. Isto resulta moi útil para facer comparacións, pero é pouco realista, dado que adoitamos consumilos por unidades. Por iso é importante considerar o tamaño de ración. Por exemplo, o peso por unidade de Pantera Rosa, Bony e Tigretón atópase entre os 50 g e 53 g, mentres que en TostaRica e Lulu Fontaneda, entre 25 g e 30 g. O peso por unidade de Donettes é o máis baixo (19 g), polo que normalmente non se consome unha soa peza por inxesta, senón varias. Neste caso consideraremos que o tamaño de ración é de dúas unidades (38 g), aínda que hai que ter en conta que o envase inclúe oito pezas que, ademais, non están envasadas individualmente, o que pode animarnos a comer aínda máis cantidade.

Por unidade, os que máis azucre achegan son Tigretón, Bony e Pantera Rosa, con cantidades comprendidas entre 15,4 g e 18,5 g (unhas catro culleriñas de azucre). Os que presentan os valores máis baixos son Lulu Fontaneda, Tosta Rica e Weikis, con cifras entre 9,3 g e 6,8 g (ao redor de dúas culleriñas). Os que máis graxas achegan por ración son Donuts (11,4 g), Pantera Rosa (10,6 g), Bony (9,9 g) e Donettes (9,9 g). Estes tres últimos son tamén os que máis cantidade de graxas saturadas conteñen (entre 7,95 g e 6,1 g). No outro extremo atópanse Lulu Fontaneda e TostaRica, que son os que conteñen menos cantidade de graxas (4,8 g-3,5 g) e de graxas saturadas (2 g-0,9 g).

O prezo non reflicte a calidade.

Se nos fixamos no prezo por 100 gramos, hai notables diferenzas. Atopamos dous produtos que superan os 2 euros: Phoskitos (2,56 €) e TostaRica (2,39 €), mentres que o resto non chega a 1,75 €, con Lulu Fontaneda (1,33 €) e Weikis (1,07 €) como os máis económicos. É dicir, o produto de prezo máis baixo (Weikis) custa menos da metade que o máis caro (Phoskitos). Estas diferenzas de prezo non parecen estar xustificadas. De feito, entre os produtos máis baratos atópanse algúns que destacan por conter ingredientes valorados, como Bollycao, que está elaborado con ovo, abelás, manteiga e cacao, ou por ter un mellor perfil nutricional.

Conclusións.

Atopámonos ante produtos que, polo xeral, conteñen cantidades moi notables de graxas (a miúdo saturadas), azucres e calorías, e non achegan nutrientes de interese. Se se consomen de forma puntual e no contexto dunha dieta saudable, non debería ter repercusións sobre a saúde de persoas sas. Isto significa que non é necesario perder a cabeza buscando o pasteliño “máis saudable”. De feito, a obsesión pola saúde pode converterse tamén nun problema, porque pode ser a porta de entrada cara á trastornos da conduta alimentaria, como anorexia ou bulimia. Por iso, se nos decidimos a comelos, convén gozalos sen sentimentos de culpa nin remorsos, considerando, iso si, que se trata de produtos que deberiamos destinar a un consumo ocasional.

As prioridades á hora de elixir deberían centrarse en buscar ingredientes nobres, como ovo, cacao ou froitos secos, priorizar aceites como o de xirasol ou o de nabiña sobre outros como o de palma ou palmiste (ricos en graxas saturadas), e os produtos con menor achega de calorías, graxas e azucres. Se temos todo isto en conta e ademais consideramos a relación calidade-prezo, os produtos que máis destacan son Weikis, Bollycao e Lulu Fontaneda.