Como lles afecta aos dentes o que comes

Como lles afecta aos dentes o que comes

Segundo o Atlas da Saúde Bucodental en España, o 94 % de españois de entre 35 e 44 anos ten caries. De media, cada un deles conta con sete dentes afectados e o 40 % deles atópase sen tratar. É a enfermidade oral máis frecuente –e a patoloxía crónica máis común no mundo–, pero unha boca sa implica máis cousas que a ausencia de dentes e moas picadas. “En primeiro lugar, debemos ter en conta nosas enxivas. A súa forma, consistencia e cor teñen que ser os axeitados –rosa claro ou coral– e, sobre todo, non deben sangrar: nin durante o cepillado, nin ao mastigar, nin tampouco de maneira espontánea. É dicir, unha boca sa é unha sen carie e sen procesos infecciosos e inflamatorios”, explica Cristina Serrano, portavoz da Sociedade Española de Periodoncia (SAIBA).

Ademais de contar cunhas enxivas sas, tal e como indica Óscar Castro, presidente do Consello Xeral de Dentistas de España, “o tecido óseo que rodea os dentes tamén ten que estar en perfectas condicións; os dentes en correcta oclusión e a articulación temporomandibular –unha especie de bisagra que conecta a mandíbula coa parte lateral da cabeza– non debe ter ningunha patoloxía, como dor por mor de bruxismo, o apertar ou rechiar os dentes”. “Unha boca sa é tamén aquela que non é sometida a factores de risco como o exceso de placa bacteriana por deficiente hixiene, tabaquismo, consumo elevado de alcol ou a unha nutrición inadecuada”, matiza. E para manter unha axeitada saúde oral é esencial nutrirse adecuadamente. “A inxesta de nutrientes esenciais, como minerais e vitaminas, é imprescindible para a vida, e o seu déficit produce importantes enfermidades”, subliña Cristina Serrano.

Os minerais que necesita a boca.

O magnesio, o calcio e o fósforo son compoñentes estruturais dos dentes –aos que outorgan a súa dureza– e do óso que os suxeita. De aí a importancia de inxerir alimentos que conteñan estes minerais. “Se o organismo non os absorbe de maneira axeitada poden aparecer múltiples problemas, como atraso na erupción dentaria dos nenos, dentes máis brandos, coas conseguintes caries, sangrado de enxivas, perda de óso e perda dentaria”, explica Cristina Serrano. Para que o calcio e o fósforo se absorban correctamente necesitan magnesio e vitamina D. “É fundamental que teñamos niveis axeitados desta vitamina, porque ten capacidade antiinflamatoria, o que axuda a evitar tanto as caries como a periodontite”, apunta a odontóloga.

Hai certos alimentos e bebidas, como o queixo, o iogur e o leite, que teñen un potencial protector dos dentes contra a desmineralización dental. O leite de vaca contén calcio, fosfato e caseína, que teñen unha acción preventiva fronte á carie. “Pero, ademais dos derivados lácteos, o calcio pódese atopar noutros alimentos, como o peixe azul, as améndoas e as abelás, os crustáceos ou os garavanzos, que ademais son ricos en magnesio e vitamina D”, engade Óscar Castro.

Vitaminas protectoras.

“As vitaminas A, C e E, ao ser antioxidantes, son sen dúbida as máis importantes cando falamos de saúde oral. Son relevantes na prevención da periodontite –enfermidade de orixe infecciosa e inflamatoria que dana os tecidos que suxeitan os dentes– e do cancro oral”, indica Castro. Estas vitaminas neutralizan aos radicais libres que se producen como consecuencia da inflamación, das infeccións ou da inxesta de alimentos proinflamatorios, evitando que se produza unha situación de tensión oxidativo, é dicir, un desequilibrio entre eses radicais libres e os antioxidantes dispoñibles no organismo para combatelos.

Se falamos da saúde das enxivas, os estudos científicos realizados respecto diso destacan a importancia da vitamina C –porque o seu déficit produce
unha grande inflamación xinxival–, a vitamina E, o D, os carotenoides, os polifenois e o omega 3. “En xeral,
unha dieta rica en todos estes compostos, é dicir, unha alimentación na que se inclúan froitas variadas, verduras e peixe azul, demostrou que pode contribuír a mellorar a saúde dos nosos dentes e enxivas”, apunta Cristina Serrano.

Graxas e saúde bucal.

As graxas son macronutrientes esenciais para a nosa saúde, que o organismo utiliza para moitas funcións, como producir enerxía, absorber as vitaminas liposolubles (vitaminas A, D, E e K) e os ácidos graxos esenciais (acedo linoleico e linolénico), pero non todas as graxas son iguais. As graxas trans, procedentes de produtos ultraprocesados e bolaría industrial, e as saturadas, que se atopan na carne vermella, leite enteiro, queixos, manteiga ou xeados, teñen a capacidade de inducir inflamación se se comen en exceso.

“Esta inflamación afecta tamén ás enxivas e os estudos dinnos que as persoas cunha dieta baseada neste tipo de graxas poden ter un maior risco de sufrir periodontite. Con todo, as graxas insaturadas –mono ou poliinsaturadas–, presentes no aceite de oliva, o aguacate ou o salmón, ademais de reducir os triglicéridos e o colesterol LDL, teñen capacidade antiinflamatoria”, explica a representante de SÁIBAA.

A froita e o azucre “bo”.

O tipo de azucre consumido tamén xoga un papel importante no desenvolvemento da carie e inflamación das enxivas. Como sinala Óscar Castro, “os estudos en animais mostran un maior potencial para desenvolver carie da sacarosa (azucre común), comparativamente a outros azucres, como a frutosa, a maltosa, a lactosa e a glicosa. Aínda que, iso si, as froitas é preferible consumilas enteiras no canto de espremelas en zumes, especialmente as cítricas (laranxa, pomelo, limón ou mandarina). Se se toman en zume, teñen menos fibra, o pico glucémico é máis alto (os niveis de azucre en sangue aumentan rapidamente) e existe un maior risco de provocar erosión dental”, engade.

Pero se hai unha froita que sexa a preferida da nosa boca esa é, sen dúbida, a mazá. O mito de que este alimento é un dentífrico natural ten o seu fundamento. É dicir, que non substitúe ao correcto cepillado dental, pero si que o complementa. “Trátase tan só dunha representación gráfica da importancia que teñen en xeral os alimentos ricos en fibra –como a mazá, pero tamén á cenoria ou ao apio– na prevención da carie, ao axudar á autolimpieza dentaria –estimula a produción de saliva– e á eliminación da placa bacteriana. Pero sempre tendo en conta que hai que seguir lavando os dentes”, explica Cristina Serrano.

Alimentos sans, pero acedos.

Algúns alimentos consumidos habitualmente e considerados sans son moi acedos, como o limón e outros cítricos. Con todo, aínda que son saudables para o organismo, e tamén inflúen positivamente na saúde das enxivas, poden non ser tan apropiados para o esmalte e a dentina dos dentes. A erosión dentaria que poden producir os ácidos da dieta depende sobre todo do pH das diferentes substancias e do tempo de exposición a este ácido. O esmalte pode empezar a disolverse cun pH de 5-5,5 (as mandarinas presentan un pH de 2,92). “Non só se producen erosións, senón que o ácido tamén elimina o residuo dentinario, que é unha substancia que tapona os microtúbulos que existen na dentina, e que illa ao dente. Ao perderse o residuo, prodúcese hipersensibilidade dentaria, en relación con estímulos térmicos, e mesmo ao cepillado”, explica a odontóloga.

Por iso é importante coñecer cales son os ácidos ocultos na comida e bebida e, en función diso, tentar reducir o seu consumo, tanto en frecuencia como en cantidade. “Por exemplo, as persoas con hipersensibilidade dental poden substituír os vinagres de viño e mazá por vinagre balsámico, que produce menor erosión dental. En lugar de tomar un kiwi en xaxún todas as mañás, alternar con outras froitas menos acedas, beber a auga con limón con palliña e, despois, enxaugarse abundantemente con auga”, aconsella Serrano.

Óscar Castro recomenda non cepillar os dentes inmediatamente despois da inxesta de bebidas ou alimentos acedos. “En condicións normais, aos poucos minutos da inxesta destes alimentos acedos prodúcese unha caída do pH –vólvese acedo– e a saliva amortece esa acidez devolvendo os valores á normalidade en 20-30 minutos. Ata que transcorren estes minutos, o esmalte atópase desmineralizado e, por tanto, máis fráxil, por iso é polo que sexa recomendable atrasar o cepillado ata que se restableza a remineralización”, explica.

Todo o día picando?

Tras a inxesta dalgúns alimentos, prodúcense picos salivais  de ácido, que son neutralizados posteriormente polos bicarbonatos e fosfatos da saliva, e a partir de aí, comeza o proceso de remineralización dos dentes. “Se estamos todo o día picando, non damos tempo a que os dentes cheguen a remineralizarse entre comida e comida, e poden ser máis susceptibles ás caries, polo que sería importante afastar entre si as comidas”, recomenda Cristina Serrano.

O sistema nervioso autónomo controla a produción de saliva. A maior secreción prodúcese antes, durante e despois das comidas. Por iso, “aínda que cepillemos os dentes pola noite, cando durmimos secrétase considerablemente menor cantidade de saliva que durante o día. Por tanto, ao reducirse a cantidade de saliva, tamén se reduce a súa capacidade protectora. De aí, que a inxesta de doce pola noite, antes de irmos durmir, poida ser máis perigosa que se a comemos durante o día”, analiza.

Coidado con algunhas bebidas.

“Estamos a observar erosións moi importantes nos dentes de adolescentes e persoas adultas novas polo consumo de bebidas refrescantes, sobre todo, aos refrescos de cola. Estas bebidas conteñen ácido cítrico, ácido fosfórico ou ácido maleico, substancias cun pH moi acedo (2-3)”, conta Cristina Serrano. Ata un 17 % dos adolescentes do Reino Unido presentan erosións dentais asociadas a este tipo de bebidas.

Pero o problema é peor aínda nos deportistas. Unha investigación estadounidense en atletas universitarios destaca que o 35 % presentan erosión dentaria asociada a bebidas isotónicas. “Ademais, adóitanas beber nos momentos de maior deshidratación, tras a realización do exercicio físico, polo que o efecto protector que podería ter a saliva fronte ao ácido é moito menor, por iso é polo que as erosións son maiores”, destaca.

O tipo e a cantidade de ácido que levan estas bebidas, ademais dos azucres engadidos, van determinar a capacidade que teñen para disolver o esmalte. Tamén, as cantidades inxeridas. Como destaca o presidente do Consello Xeral de Dentistas de España, “o consumo esporádico e responsable destas bebidas ten un efecto insignificante sobre o esmalte dental, pero o seu abuso si incrementa as posibilidades de desmineralización e a aparición de carie ou de erosión dental e sensibilidade”.

Alimentación dura ou branda?

Independentemente da súa composición, algúns alimentos poden ser prexudiciais para a nosa saúde oral pola súa capacidade de adherirse aos dentes e por ter consistencia pegañenta, o que favorece que as bacterias manteñan a liberación de ácido e comece o proceso de desmineralización e a aparición conseguinte de carie. “As dietas máis brandas son peores que aquelas que requiren dun maior esforzo e traballo da musculatura perioral e mandibular. Asócianse con maior risco de carie e de enfermidades periodontais. Por iso, entre outros motivos, é importante manter unha axeitada capacidade mastigatoria, repondo os dentes ausentes, para evitar empeorar a situación”, explica Óscar Castro. Con todo, alimentos máis fibrosos, como as mazás, producen menos residuos nos dentes e, ademais, estimulan a produción de saliva, porque hai que traballar máis para podelos mastigar e deglutir, o que contribúe á limpeza dos dentes. “No caso dos nenos pequenos, forzar a mastigación é de vital importancia, xa que estimula o axeitado crecemento do complexo maxilofacial, e isto está estreitamente relacionado coa articulación de fonemas na fala”, lembra a odontóloga Cristina Serrano.