Ezin dut ordaindu hipoteka. Zer egin dezaket?
Laneko diru-sarrerak bukatu edo apaldu egin zaizkie familia askori, eta egoera larrian daude. Batzuk, ez zeru eta ez lur geratzeko zorian. Hipotekaren kuotak lehengo bidetik iristen dira etxera, eta dirurik ezean, ezin ordaindu, eta ordaindu ezean… Egoera horretan, lehenik eta behin, bankuarekin berriz negoziatzen saiatu behar da, maileguaren baldintzak malgutu edo moldatu ditzaten. Dena den, batzuek ongi dakite, negoziatuta ere, ez dutela izango ordaintzeko modurik, eta horiek beste neurri batzuk hartu beharko dituzte derrigor: etxea bankuaren eskuetan utzi, merkatuko balioaren azpitik saldu, bitartekariekin harremanetan jarri etxea erosiko lukeen norbait aurki dezaten edo, behar balitz, porrot egoeran deklaratu. Bitartean, beharrezkoa da handik edo hemendik diru-sarrerak lortzea, bai logelaren bat alokatuz, edo bai balio handiko gauzak salduz. Saihestu egin behar da, inondik ahal dela, kuotak luzaroan ordaindu gabe uztea, zeren zorra asko handitzen baita, eta orduan ia ezinezko bihurtzen da murriztea.
Erabakiak hartzen hasi aurretik, ikusi egin behar da arazoa zenbateraino den larria. Batzuek badakite, zenbait hilabetez ordaindu ezin badute ere, aurki izango dituztela diru-sarrerak eta zorra kitatzeari ekingo diotela berriz ere. Beste batzuen egoera, aldiz, irtenbiderik gabea izango da, eta ia ezinezkoa gertatuko zaie hipotekaren kuotei erantzuten jarraitzea.
Lehen aholkua: hitz egin bankuarekin
Oinarri horretatik abiatuta, norberak erabaki dezake zer-nolako neurriak hartuko dituen zorra ordaintzeari ez uzteko, horixe baita helburu nagusia. Lehenik eta behin, kontratuari begiratu bat eman behar zaio, ea baduen klausularen bat, zeinaren bidez bezeroak onuraren bat eskura dezakeen diru-sarrerarik gabe edo langabezian geratuz gero. Beste aukeraren bat ere eskain dezake, agian, kontratuak: adibidez, urtean zehar zenbait kuota atzeratzeko aukera, inolako zigor ekonomikorik gabe.
Informazio hori eskuan duela, dirua mailegatu dion erakundera joan behar du bezeroak, eta zer-nolako egoeran dagoen azaldu behar die. Arazoa aurkeztea komeni da, zer baliabide eduki nahi genituzkeen adieraztea eta, batez ere, bankuari uztea irtenbideak eskain ditzan. Egoera ekonomiko zailean dauden pertsonarik gehienentzat deserosoa gertatzen da bankura joan eta hipoteka ordaintzerik ez daukatela jakinaraztea. Hori dela eta, behin eta berriz atzeratzen dute bulegora joan eta arazoaren berri emateko unea, baina alferrik da geroko gerotan ibiltzea: lehenbailehen egitekoa da, arazoa larriagotu egingo baita bestela. Kontuan hartu behar da jende asko dagoela antzeko egoeran, eta bankuko langileak ohituta daudela irtenbideak edo aukerak eskaintzera; beraz, ez dago zertan nork bere burua estutu.
Finantza-erakundeen ordezkariek diotenez, nahiago izaten dute bezeroarekin negoziatu, eta bakoitzaren egoerari egokitzen zaizkion proposamenak egin. Bankuak pisu gehiegi dauzkate eta ezin saldurik dabiltza; gainera, horien balioa apaldu egin da, eta ez dute higiezin gehiago nahi, likidezia baizik.
Kasu guztiak ez dira berdinak, eta badira arintzat jo litezkeenak; hau da, bezeroak zailtasunak eduki arren ordaintzeko, kuotei aurre egiteko moduan egongo litzateke baldintzak hobetuz gero. Halakoetan, bi aukera izaten dira: mailegua itzultzeko epea luzatu edo karentzia-aldi bat eskatu. Bankuak, dena den, beste eskaintza batzuk ere egin ditzake, eta horiek ere entzutea komeni da.
Amortizatze-epea berriro negoziatu
Finantza-erakundeek onartzen edo eskaintzen duten aukeretako bat izaten da dirua itzultzeko epea handitzea edo luzatzea. Demagun bezero batek 100.000 euroko mailegua hartu duela 20 urtean ordaintzeko, eta hilean 620 euro ordaintzen dituela; hamar urte gehiagotan itzultzeko aukera emango baliote, 470 euro ordaindu beharko lituzke hilero. Era horretan, mailegua itzultzeko epea luzatuta, hilero gutxiago ordaindu beharko luke, eta arazo ekonomiko iragankorra daukan pertsonak errazago erantzungo lieke gastuei. Luzera begira, ordea, askoz garestiagoa aterako zaio hipoteka, urte gehiago emango baititu interesak ordaintzen. Hala ere, egoera ekonomikoa hobetzen zaionean, hasierako epeetara itzul daiteke.
Aldaketa hori egitea 100 euro inguru kostako litzateke (notarioa eta erregistro-gastuak ordaindu behar dira). Zenbait erakundek, gainera, komisio bat ezartzen dute kontratuaren baldintzak aldatzeagatik, zeina ezin baita izan ordaintzeko geratzen den kopuruaren % 0,1 baino handiagoa. Bezeroari 100.000 euro faltako balitzaizkio ordaintzeko, 100 euroko komisioa kobratuko liokete. Bankuek, hala ere, ez dute beti onartzen amortizatze-epea luzatzeko aukera; zenbait hipotekak lehendik ere aski epe luzeak izaten dituzte dirua itzultzeko (badira 40 urtean itzultzekoak ere), eta kasu horietan, bezeroak beste aukeraren bat bilatu beharko du.
Karentzia-aldi bat eskatu
modua izan liteke
Bankuak onartuko balu, bezeroa hipoteka ordaindu gabe egon liteke aldi batez (hilabete batzuk izan daitezke edo urtebete baino gehiago). Zenbait aukera daude: kapitala ez amortizatzea izan liteke bat, interesik ez ordaintzea bestea, edo erabateko karentzia bestela, hau da, bi horiek ordaintzeari uztea adostutako tartean. Zenbaitetan, kontratuan agertzen da aukera hori eta, beste batzuetan, bankuak berak proposatzen die irtenbide hori gastuak ordaindu ezinik dabiltzanei. Aldi baterako arnasa eta lasaitasuna ematen die horrek bezeroei, baina luzera, garestiago irteten da, amortizatu beharreko kapitala ez baita murrizten. Karentzia-aldia pasatzen denean, kuota handiagoa ordaindu behar izaten da hilabetero; kuota hori murrizteko, amortizatze-epea luzatu beharko da.
Ezin dut berriro negoziatu
Orain arte zerrendatu ditugun aukerak, gehienetan, egoera jakinean dauden bezeroei eskaintzen dizkiete: ordu arteko baldintzekin kuotak ordaindu ezin dituztenei, baina baldintzak hobetuta erantzuteko moduan leudekeenei. Baina bezero guztiak ez daude egoera horretan, eta batzuek inondik ere ezin izaten dute dirua itzuli, ezta baldintzak hobetuta ere. Kasu horietan, oso garrantzitsua da enkante publikora ez iristea. Hondoa erabat jo aurretik, aparteko diru-sarrerak lortzeko saioa egin behar da, edo etxearen zati bat alokatu, etxea saldu edo porrot egoera deklaratu.
Aparteko diru-sarrerak lortu
Sarri askotan, bankuarekin negoziatu ondoren eta baldintza berriak adostu ondoren, hipoteka ordaintzen jarraitzeko moduan izaten da bezeroa, eta etxea bahitzeko arriskua uxatzea lortzen du. Hala ez bada, beste aukera batzuk aztertu bitartean, dirua lortzeko eginahalak egin behar dira, kuotak ordaintzeari ez uzteko. Lana lortzea litzateke aukera onena, jakina, baina nahiko lan! Bigarrena, berriz, familiako norbaiti edo lagun bati mailegu bat eskatzea, baina bide hori ere antzua gertatzen da hainbatetan. Zer egin, beraz?
Etxeko gela bat alokatzea izan daiteke aukera bat. Deseroso samarra izan daiteke nork bere etxea ezezagun batekin partekatzea, baina aparteko diru-sarrerak lortu nahi badira, ez dago non hautatu handirik ere. Hilean 200 edo 300 euro eskuratzeko bidea emango luke, eta laguntzatxo horrekin, gutxiago faltako litzateke kuota ordaintzera iristeko. Logela alokatzeaz gain, maizterraren mantenua eta arropa garbitzeko ardura ere bere gain hartuko balu etxejabeak, hau da, pentsio osoa eskainiko balio, hilean 600 euro eskuratzeko moduan egongo litzateke, gutxi gorabehera.
Logela bat bakarra alokatu beharrean, etxe osoa ere egin liteke, baina orduan, etxejabeak familiakoren baten etxera joan beharko luke. Diru-sarrerak handiagoak izango lirateke, eta eragozpen asko ekarriagatik ere, aldi baterako irtenbidea litzateke. Baina gaur egun etxe asko daude alokatzeko, eta, ondorioz, merkeago jarri beharko litzateke, lehenbailehen alokatzea komeni da eta.
Bi aukera horiek gauzatzea ezinezkoa bada edo nahi adinako etekinik ekarriko ez balute, balio handiko gauzaren bat saldu liteke; autoa, adibidez. Ibilgailua salduta, garraiobide publikoekin moldatu beharko luke. Urrea saltzea edo bitxiak aldi baterako bahian ematea ere aztertzekoa litzateke.
Aukera horiek guztiak etsi-etsian hartzen direla iruditu arren, kontuan hartu behar da zein den beste aukera: behin betiko galtzea etxea eta unean uneko eta etorkizuneko ondasun guztiak, eta arriskuan jartzea abal-emaileen ondarea; eta hala eta guztiz ere, zorrak zor izaten jarraituko luke.
Saiatu egin behar da bankuak etxea ordain gisa onar dezan
Aukera guztiak agortuta daudenean, etxearekin zer egin erabaki behar da; etxea galdu beste irtenbiderik ez dago, baina ahalik eta egoera onenean geratzeko ahalegina egin behar du etxejabeak. Bankuari etxea ordain gisa ematea litzateke aukera txarrenetan onena: bankuak beretzat hartuko luke etxea, eta zorra kitatua geratuko litzateke. Oso zaila da hori lortzea, baina ez ezinezkoa, eta saiatu egin behar da.
Bankua ohartzen denean dirurik ez duela jasoko etorkizunean, baliteke aukera hori baztertu eta etxea ordain gisa onartzea. Zer-nolako egoeran gerta liteke hori? Bada, abal-emailerik ez dagoenean, zordunak soldatarik ez duenean eta nekez izango duenean edo atzerrira joan eta han gelditu nahi duenean. Auzibideari ekinda, jasoko duen baino diru gehiago jarri beharra suerta dakioke bankuari.
Etxea saltzea
Higiezinen merkatuak erreka jo du, hondoratu egin da, eta zaila da erostunik aurkitzea, zaila delako bankuek erostunari mailegua ematea. Egoera horretan, etxea saldu baino gehiago, zor dugun kopuruaren truk ematea beste biderik ez da izaten. Aukera txarra da, bistan da, baina badira txarragoak: enkante publikoa egin eta lau sos eskuratzea, bankuarekin zorretan jarraitzea eta ondotik etorriko den auzibidearen kostuak ordaintzea. Bitartekariren bat bilatzeko aukera ere hor dago: etxea bahitu aurretik, zor duen dirua baino zertxobait gehiago ordaintzen diote bezeroari, eta ondoren merke antzean saltzen diote interesa duen norbaiti.
Porrot egoera deklaratu
Prozedura judizial horri esker, partikular batek eten egin ditzake zor-ordaintzeak, zorraren interesak eta ondasun-bahitzeak. Baldintza berriak adosten dira hartzaileekin, bezeroari errazagoa gerta dakion dirua itzultzea. Emaitza onak ekar ditzake, baina ez da prozedura erraza, ezta doakoa ere. Abokatu bat behar izaten da, eta horrez gain, hainbat dokumentu prestatu eta aurkeztu behar dira, eta aholkularitza juridikoa behar izaten da maiz. Egoera horretara iritsita ere, zorra ez da desagertzen; ordaindu egin beharko da, nahiz eta baldintza hobeetan izan.
Zer gertatzen da ordaindu ezean?
Finantza-erakundeak ikusten duenean bezeroak ez duela ordaindu hilabeteko kuota, harekin harremanetan jartzea izaten da ohikoena; akats bat izan ote den galdetzen diote, eta ordain dezala eskatzen. Kuota ordaindu gabe hilabete batzuk pasatzen badira, ordaindu beharra duela oroitarazi ondoren, hipoteka burutzeko prozedura abiarazten da.
Epaitegiak ez dio eskatuko hilabete horietan itzuli ez duen dirua, baizik eta mailegu osoari dagokiona, % 20 inguruko interesarekin eskatu ere (kontratuan jartzen duenaren araberakoa izango da interesa). Mugaeguna aurreratzeko klausula ezartzen dute halakoetan, zeinaren bidez bankuak eskatzen baitu zorretan utzitako kapital guztia itzul diezaiotela.
Ordaintzen ez bada, hilabete batzuen buruan, enkante publikoan jartzen dute etxea, eta inor aurkezten ez bada, bankuaren esku geratuko da; balio duenaren % 60 ordainduko du bankuak, eta krisiarekin, gauza jakina da apaldu egin dela etxeen balioa.
Etxejabeak utzi egin beharko du etxea, eta zorretan geratu zaion kopuruari erantzun beharko dio; berandutze-interesak eta auzitegiko kostuak gehituta, gerta liteke hasieran zena halako bi izatea zor hori. Falta den dirua lortzeko, soldata bahituko diote (ukitu ezin den gutxienekoa izan ezik), abala eman diotenen etxea ere bahituko dute, eta zordunaren eta abal-emaileen ondasunak ere bai.