Frutaren mila itxurak
Pellokeria bat izan daiteke fruta osasungarria dela esatea, baina ez da, gauza jakina baita hainbat zurrumurru eta gezur dabilela bala-bala elikagai horren inguruan. Zerrenda amaigabea da: ez dela jan behar otorduen ondoren, fruta batzuek gizendu egiten dutela, beste batzuk ez direla nahasi behar elikagai jakin batzuekin, beste zenbaitek idorreria eragiten dutela, saihestu egin behar direla arratsaldeko seietatik aurrera… Egia esateko, baieztapen horiek oinarririk gabeak dira erabat.
Osaeratik harago
Zorionez, dena ez da gezurra edo oinarririk gabeko zurrumurrua. Gure belarrietara heltzen diren mezu batzuk egiazkoak dira eta argi uzten dute fruta osasungarria dela. Horietako askok osaerari dagozkion alderdi jakinak nabarmentzen dituzte: zuntz asko duela, bitamina eta mineral asko izaten duela, herdoilaren aurkakoak dituela… Egia da hori guztia, baina mantenugaiei bakarrik begiratzen badiegu, baliteke elikadurari dagozkion kontuak ulergaitzak eta konplexuak iruditzea, non zenbatu egin behar ditugun kaloriak, bitaminak, mineralak…
Horrekin batean, elikagaiei ohiz kanpoko onurak atxikitzera ere iritsi gaitezke, eta hori ere ez da bide egokia. Fruta batzuei, adibidez, sendatzeko gaitasuna aitortzen zaie; hori gertatzen da, esaterako, laranjak jaten ditugunean, pentsatuz C bitamina lagungarria izango zaigula hotzeria sendatzeko. Beste elikagai batzuk, berriz, elikadura txarraren eragin kaltegarriak arintzeko edo berdintzeko kontsumitzen dira; adibidez, anana jaten dugunean “gibela garbitzeko”. Mantenugaiak erdigunean jarriz gero elikadura bere osoan hartu beharrean, gerta daiteke uste izatea C bitaminaz aberastuta dauden gaileta batzuk laranja bat bezain onuragarriak direla, eta hori hutsegite handia da. Kontua askoz errazagoa da. Elikagai osasungarriak zein diren eta osasungaitzak zein diren jakitea aski da guretzat, eta azken horiek saihestu eta aurrenekoei lehentasuna ematea.
Desinformazioak dakarren zalantza
Teoria hori egunerokoan gauzatzen hasitakoan, ordea, konplikatu egiten da gauza. Dieta osasungarria egiteko bidean oztopo asko agertzen zaigu: desinformazioa, publizitatea, prezioa, elikagaien eskuragarritasuna, ezagutza falta, eta abar. Fruta, adibidez, nahiko modu onean egoten da gure inguruan eta erraz samar eskura dezakegu, baina batere gomendagarriak ez diren beste produktu batzuk askoz ere merkeagoak dira, freskagarriak esaterako; horiek askoz ere errazago eskuratu ditzakegu eta iragarri ere askoz gehiago egiten dituzte.
Oztopo horietako bat izaten da fruta prozesatuta egotea edo moduren batean eraldatuta, adibidez zuku egina edo elikagairen batean osagai gisa erabilia. Osasungarria izaten jarraitzen al du? Baietz pentsa dezakegu, fruta osasungarria bada, edozein modutan aurkeztuta ere hala izango dela. Horrexegatik uste izaten dugu laranja bat bezain osasungarria dela zuku egin berria bat, baina okerreko ustea da hori.
Ez da gauza bera jatea eta edatea
Laranja bat jaten dugunean, azukreak elikagaiaren matriz barnean egoten dira, zelulen barneko aldean eta zuntzak lagunduta. Azukre horiek, hortaz, ez dira egoten hain eskura, adibidez zuku batean bezala, non libre egoten diren. Horrexegatik, laranja baten azukreak mantsoago metabolizatzen dira zuku batenak baino, nahiz eta konposatu berdinak izan. Kontsumitzeko moduak ere badu eragina. Murtxikatzen dugunean askoz denbora gehiago behar izaten dugu jateko eta azukreak barneratzeko zuku bat edaten dugunean baino.
Xurgatzeko abiadura garrantzitsua da, eragina izan dezakeelako gure osasunean. Azukreak azkar xurgatzen direnean, bat-batean handitzen da odoleko glukosa kantitatea, eta pankreak lan gehiago egin behar izaten du intsulina sortzeko, horren zeregina izaten da-eta azukreak odoletik kentzea eta maila normaletan mantentzea. Hori maiz samar gertatzen denean, 2 motako diabetesa agertzeko arriskua izaten da.
Asetasunari begiratu, ez kantitateari
Murtxikatzeko prozesuak asetasun handiagoa eragiten digu, eta hori ere kontuan hartu behar da. Horregatik, gosea askoz gehiago apaltzen zaigu fruta oso bat janda eta ez zuku bat hartuta, nahiz eta zuku batean hiru edo lau laranjaren ura izaten den. Horrek esan nahi du murtxikatzen dugunean elikagai gutxiago jaten dugula likido eran hartzen dugunean baino. Eta osotara azukre eta kaloria gutxiago hartzen dugula. Laranja batek 45 kcal eta 10 gramo azukre ematen ditu, eta zuku batek 120 kcal eta 25 gramo azukre.
Azken batean, zukuak hartuta, handitu egin daiteke zenbait gaitz izateko arriskua, adibidez 2 motako diabetesa, gizentasuna eta txantxarra, horrexegatik gomendatzen dute horiei mugak jarri behar zaiela eta fruta osoari eman lehentasuna. Eta zer gertatzen da bestelako formatu batzuekin, adibidez pure, irabiaki edo ahi eginda daudenekin? Halakoetan, frutak zati guztiak berekin izaten ditu –azala eta mamia–, baina galdu egiten du egituraren osotasuna: zeluletako azukreak libre gelditzen dira. Egia da produktu horiek zuntz gehiago izaten dutela, eta zuntzak mantsotu egiten du azukreak metabolizatzeko prozesua eta ase ere egiten du, baina ez da fruta ale bat jatea bezala, inondik ere.
Datilen trikimailua
Gizartean gero eta kontzientzia handiagoa dago azukre erantsiak osasunari eragiten dion kaltearen inguruan, eta enpresa askok irudi hobea duten irtenbideak bilatzeari ekin dio, nahiz eta beti ez diren izaten guztiz egokiak osasunari dagokionez. Gero eta ohikoagoa da, adibidez, azukrearen ordez frutak erabiltzea, batzuetan zukuak eta beste batzuetan fruta birrinduaren pasta. Aukerarik zabalduena, zalantzarik gabe, datil lehortu eta birrinduen pasta erabiltzea da; halaxe egiten dute, esaterako, zenbait jogurtek eta kakao kremak gozotasuna lortzeko, pasta hori gozotasun handikoa izaten baita berezko azukreei esker. Era horretan, osagaien zerrendan ez da agertuko “azukre” hitza. Legearen ikuspegitik onartua dago horrela jokatzea. Hori bai, gozotasuna emateko helburuz erabiltzen direnean, ontzian ez daiteke esan ez daukala azukre erantsirik. Legearen arabera, propietate eztigarriengatik erabiltzen diren osagaiak azukre erantsiak dira.
Murtxikatu edo ez murtxikatu
Baliabide horiek erabiltzen hasi direnetik gozotasuna emateko, eztabaida bat jarri da mahai gainean berriz ere, orain dela urte batzuk osasun arloko zenbait erakundek egin zuten bezala, besteak beste Erresuma Batuko Osasun Sailak, zeinak definizio bat adostu zuen azukre libreentzat, era horretako zalantzak argitzeko hain zuzen. 2018an argitaratu zen artikulu horretan esaten denez, frutaren osotasuna aldarazten duen prozesu bat erabiltzen denean, berezko azukreak libretzat hartuko dira, prozesu horrek hondatu egiten baitu zelulen egitura. 2019. urteko txosten batean, Osasunaren Mundu Erakundeak onartu egiten du Erresuma Batuko erakunde horrek egiten duen interpretazioa “azukre libreen definizioaren hedatze eta interpretazio logikoa” dela.
Osotasuna mantentzen ez duten fruta multzo horretan sartuko genituzke, adibidez, fruta purea, fruta birrindua edo bahetua. Osagai horiek haurrentzako produktuetan erabiltzen dituzte hainbatetan. Batzuetan honela azaltzen dira osagaien zerrendan, “fruta pure kontzentratua”, eta horrek esan nahi du fruta pure bat daramala, uraren zati bat kendu zaiona. Fruten mamia edo zelulak ere erabiltzen dira osagai gisa, bereziki laranja zukuetan. Frutaren zati jangarritik lortzen da produktu hori, baina ez zaio kentzen zukua; halakoak dira, besteak beste, laranja zuku batean izaten dira zuku zakutxoak.
Azken batean, fruta likido edo pure eran hartzen dugunean, azukreak azkarrago metabolizatzen dira, eta horrek eragin kaltegarriak eduki ditzake osasunean. Horregatik, ez dira gauza bera fruta jatea eta zuku bat edatea edo pureak hartzea. Eta, horregatik, datilen pasta eta frutaren pureak edo zukuak osagai gisa erabiltzea ez da aukera osasungarria azukre erantsien ordezko gisa.
Eta zer gertatzen da seigarren hilabetetik aurrera umeei ematen zaizkien pureekin? Adin horietan pure eginda ematen zaizkie elikagaiak, zapalduta edo erdisolido daudela, baina komeni izaten da mantso-mantso elikagai osoagoak ematen joatea, 12. hilabetean gai izan daitezen etxeko gainerako kideek jaten dituzten elikagai berberak jateko (salbu eta itotzeko arriskua sor dezaketenak eta adin horietarako egokiak ez diren beste batzuk). Pure horiek oso luzaroan hartzen ez badira, horietatik datozen azukre libreen eragina ez da izango oso aipagarria.
Osoa beti al da osasungarria?
Argi samar dago osorik dagoen fruta osasungarria dela. Fruta freskoarekin hala da, baina zer gertatzen da beste formatu batzuekin, adibidez fruta deshidratatuekin, melatuekin edo almibar eran daudenekin?
Fruta lehortua. Fruta osoak dira, eta lehortu egiten dituzte uraren zati bat kentzeko; hori dela eta, fruta freskoaren antzeko osaera izaten dute. Eta gauza bera esan dezakegu horiek izaten dituzten azukreen inguruan eta azukre horiek izaten duten itxuraren inguruan. Desberdintasun handiena da fruta lehortu horiek askoz ur gutxiago izaten dutela eta, ondorioz, gainerako osagaiak kontzentratuagoak egoten direla eta energia dentsitatea handiagoa izaten dela. Hori kontuan eduki behar da gehiegikeriarik ez egiteko. Zentzuzko errazio bat zein izango litzatekeen jakiteko, fruta freskoarekin alderatu daiteke: 30 mahats ale jaten baditugu, horren baliokidea 30 mahaspasa izango lirateke.
Melatua, almibarretan edo bere zukutan. Fruta horiek, osorik egon arren, ez dira osasungarriak. Nahiz eta berezko egiturari eusten dioten (berezko azukreak dituzte barnean), erruz izaten dituzte azukre erantsiak eta, ondorioz, ez dira inola ere osasungarriak. Berdin gertatzen da mazedoniarekin eta fruta koktelarekin ere. Fruta bere zukutan dagoenean, zatiak hozka eginez jatea fruta jatearen parekoa da (nahiz eta ez den fruta freskoa, tratamendu termiko bat eman diote eta), eta zukua edatea, berriz, beste edozein zuku hartzea bezala da.
Edaten den osagaia
Frutarekin egindako edari guztiak ez dira zukuak, eta ez daitezke merkaturatu izen horrekin. bakoitzak ditu bere ezaugarriak, baina inondik ere ez daitezke parekatu fruta batekin, eta hartu ere ez dira egin behar maiztasun berarekin, batez ere azukre erantsiak dituztenean eta zuku gutxi.
FRUTA ZUKUAK
Mesfidantza eragiten dute, ez baita jakiten jatorria zein duten. Susmo horiek gorabehera, esan beharra dago fruta zukutuz egiten direla, etxean bezala. Galarazia dago horiei azukrea edo beste osagai batzuk eranstea. Erantsi daitekeen bakarra lurrinak edo mamia da, biak ere frutarenak berarenak.
KONTZENTRATUZ EGINDAKO ZUKUA
Fruta zukuari uraren zati bat kenduta egiten da (beroa emanda gehienean). Era horretan, modu eraginkorragoan eta merkeagoan gorde eta garraiatzen da, eta luzaroan gainera. Ondoren ura eransten zaio behar den neurrian, hasierako zukuaren antzeko osaera eduki dezan, eta nahi izanez gero frutaren beraren lurrinak edo mamia ere erantsi daitezke. Hau da, osaera zuku batek duenaren berdina da, baina maila komertzial apalagoko produktua da.
NEKTARRA
Produktu bat baino gehiago erabiltzen da nektarra egiteko: fruta zukutua, zuku kontzentratua, kontzentratuarekin egindako zukua, fruta purea, zeinari ura eransten zaion ondoren eta beste osagai batzuk ere bai nahi izanez gero, adibidez azukreak, eztitzaileak eta frutaren beraren lurrinak, eta baita gehigarri baimenduak ere (herdoilaren aurkakoak edo koloragarriak, esaterako). Gainera, gutxieneko fruta kopuru bat eduki behar du. Laranja eta mertxika nektarrak adibidez, gutxienez %50 eduki behar du fruta.
FRUTEKIN EGINDAKO EDARI FRESKAGARRIAK ETA BESTELAKO EDARIAK
Aurreko horietaz gain, beste hainbat edari ere badira frutarekin eginak (izan purearekin, fruta zukuarekin, zuku kontzentratuarekin, eta abar). Honako hauek dira ezagunenak:
- Edari karbonatatuak. Freskagarri esaten zaienak. Produktu horiek ur karbonatatua eta azukrea izaten dute nagusiki (edo eztitzaileak), eta fruta zuku pittin bat eransten diete (%8, adibidez) eta bestelako osagai batzuk, esaterako lurrinak, koloragarriak eta azidulatzaileak.
- Laktozukuak. Mota horretako edariek normalean ontzian nabarmendu egiten dute esnea eta fruta zukua daramatela, baina gehienean oso kopuru txikietan izaten dituzte bata eta bestea (%10 inguru esne gaingabetua eta %7 eta %35 artean zukua). Gainerako osagaien artean, lurrinak, koloragarriak eta azukreak edo eztitzaileak izaten dira.
- Bestelako edari freskagarri batzuk. Horien artean nabarmentzen dira zuku itxura dutenak baina berez zukuak ez direnak. Hau da, zukuen antzera egiten diren edariak dira, baina bestelako osagai batzuk erantsita dituztenez (koloragarriak, eztia…), ez daitezke izen horrekin merkaturatu.
Azukre guztiak ez dira berdinak
Azken urteetan nabarmen handitu da hartzen ditugun azukreen inguruko kezka eta horiek eragin ditzaketen kalteen ingurukoa. Hori dela eta, pertsona askok uste izaten du fruta ez dela osasungarria, azukre dezente izaten duelako. Laranja batean %10 inguru izaten dira azukreak, eta zuku batean ere proportzio horixe aurkituko genuke. Baina kontuan hartzekoa ez da proportzioa bakarrik, baita azukre mota ere, guztizko kantitatea eta, batez ere, agertzeko modua (librea den edo ez).
Guztizko azukreak
Nutrizio arloko informazioan ematen da horien berri, eta elikagai batek guztira zenbat azukre duen esaten du. Neurri txikia eta zapore gozoa duten karbohidratoak dira, eta horien osaera izan daiteke:
- Molekula bakarrekoa. Monosakaridoak esaten zaie, eta sail horretakoak dira glukosa, galaktosa eta fruktosa. Azken horixe da frutaren azukrea.
- Bi molekulakoa. Disakaridoak esaten zaie, eta aurrekoen konbinazioa da. Halakoak dira maltosa, laktosa –esnearena– eta sakarosa (mahaiko azukre zuria). Azukre horietako batzuk berez agertzen dira elikagaian; hori gertatzen da, esaterako, sagarraren fruktosarekin. Beste batzuk erantsiak izaten dira, adibidez freskagarri batek izaten dituenak. Baina benetan garrantzia duena azukre horiek agertzeko modua da, horrek baldintzatzen baitu gure organismoan izango duen jokabidea. Ikuspegi horretatik, bi multzotan bereizten dira: berezkoak eta libreak.
Berezko azukreak
Laranja oso batean, berezko osaeraren zati diren azukreak egituran bertan egoten dira, zelulen barnean. Horregatik esaten zaie berezko azukreak.
Azukre libreak
Laranja zuku batean, azukreak ez dira egoten zelulen barnean, barreiatuta baizik. Horregatik esaten zaie azukre libreak. Berdin gertatzen da beste elikagai batzuekin ere, adibidez eztiarekin eta ziropekin. Azukre libreen multzoan sartzen dira ekoizleek elikagaiei eransten dizkietenak ere, hau da, azukre erantsiak. Azukre libre horiek dira, hain zuzen, kezka sortzen dutenak, kaltegarriak izan daitezke-eta osasunerako.
Fruta gutxi eta azukre asko
Azukre erantsiak dituen fruta osoa ez da osasungarria eta, era berean, ezta fruta hori birrinduta dagoenean ere, adibidez marmelada, konfitura eta antzekoak. Produktu horien artean era batekoak baino gehiagotakoak daude, eta fruta eta azukre erantsien kopuruak bereizten ditu batzuk eta besteak:
1/. Konpota. Fruta kontserba bat da, azukrea eransten zaiona; azken graduazioa 14 º Brix-etik beherakoa da. Azukre kontzentrazioa neurtzeko erabiltzen dira Brix graduak, eta gradu bakoitzak adierazten du azukrea %1 dela. Honako honek %14 izango lituzke azukreak.
2/. Konfitura. Fruten mamia egosiz eta azukrea erantsiz egiten da. Gutxienez %35 eduki behar du mamia (estra mailakoak %45) eta gutxienez 60 º Brix (azukrea %60).
3/. Marmelada. Fruta osoak zatitu edo birrindu eta egosi egiten dira, eta azukreak eranste zaizkio gero, gutxienez %30eko proportzioan (%50 estra erakoak) eta gutxieneko graduazioa 40 º-60 º Brix-ekoa izaten du.
4/. Fruta pasta, mamia edo gozoa. Fruta bahetuz lortzen da, zeinari azukrea eransten zaion, eta egosi egiten da gero, harik eta trinkotasun solidoa lortzen duen arte; era horretakoa da irasagar gozoa. Gutxienez 55 º Brix-eko graduazioa eduki behar du. Produktu batzuetan ikusten dugu “pasta” hitza erabiltzen dutela egiaz fruta birrindua dena adierazteko; “datil pasta” esaten diote, adibidez, datilak birrinduz lortzen denari.
5/. Jelea. Fruta zukuak eta azukreak egosiz lortzen da, gel baten trinkotasuna lortu arte (gelatina baten antzekoa izaten da). Fruta zukuen proportzioa %40koa izan behar du gutxienez eta graduazioa 65 º Brix-ekoa edo handiagoa.
Nola ematen zaie gozotasuna elikagaiei
AZUKREA
Sakarosa edo mahaiko azukre zuria da ohikoena. Azukre kanaberatik lor daiteke, nahiz eta ohikoena izaten den azukretarako erremolatxatik lortzea. Ez da substantzia toxikoa, batzuetan esaten den bezala. Arazoa da kopuru handietan kontsumitzen dugula (Estatuko adingabeek egunean 50 gramo inguru hartzen dituzte) eta horrek handitu egiten du diabetesa, txantxarra, gizentasuna eta gaixotasun atxikiak izateko arriskua.
IZEN ARRAROAK DITUZTEN EZTITZAILEAK
Dextrosa, azukre alderantzikatua, glukosa jarabea… Pertsona askok uste du izen horiek jartzea estrategia bat dela produktuei gozotasuna emateko baina azukrea daramatela aitortu gabe. Normalean, ordea, beren ezaugarri teknologikoengatik erabiltzen dituzte. Adibidez, saltxitxoi bati dextrosa eransten diotenean ez da izaten gozotasuna emateko (oso kopuru txikia da horretarako), azukre hori elikagai gisa erabil dezaten baizik hartziduraz arduratzen diren bakterioek.
IRUDI ONA DUTEN EZTITZAILEAK
Azukre beltza, panela, kanabera azukrea, agabe edo astigar ziropa, eztia… Osagai horiek “naturalagoak” iruditzen zaizkio jendeari. Egiaz, dena den, nagusiki azukre librez osatuta egoten dira, eta, horregatik, ohiko azukrearen eragin berdina izaten dute osasunean.
EZTITZAILEAK
Era askotakoak daude: sorbitola, aspartamoa, estebiol glukosidoak, sakarina… Ez dute ematen kaloriarik (edo oso gutxi izaten dute), ez dute eragiten txantxarrik eta egokiak dira diabetesa duten pertsonentzat. Baina badituzte argi-ilun batzuk ere. Seguruak dira guztiak, baina baliteke batzuek eragin kaltegarria izatea hesteetako mikrobiotan (oraindik ere ikertzen ari dira alderdi hori). Horretaz gain, areagotu egin lezakete zapore gozoarekiko zaletasuna, eta horrek zaildu egingo luke dieta osasungarria egitea.
FRUTA BIRRINDUA
Gero eta maizago erabiltzen da azukrearen ordezko gisa, baina eragin metabolikoa berdin-berdina izaten da hala ere. Gainera, gozotasuna emateko helburuz erabiltzen denean, ez daiteke adierazi elikagaiak ez duela azukre erantsirik.
Zalantza eginarazten diguten etiketak
Erosketa egiten dugunean, ontzi askotan agertzen diren mezuek pentsarazten digute produktu batek ez daukala azukrerik edo osasungarria dela. Egiaz, ekoizle askok ziria sartu nahi izaten digute hitz eta irudi jakin batzuk erabilita, elikagai bat osasungarria dela pentsa dezagun nahiz eta ez hala izan. Hona hemen adibide batzuk.
“Azukre erantsirik gabeko nektarra”. Kontzentratu bidez egindako zukuarekin egiten da produktu hori, eta eztitzaileak eransten zaizkio. Horregatik dauka azukrea %4,7; ez dirudi oso kopuru handia denik, baina, hala ere, 250 mlko basokada batek ia 12 gramo ematen ditu, eta guztiak azukre libreak dira, gainera. Eztitzaileak erabiltzeak ez du osasungarri bihurtzen.
Zuku mamidunak. Marka batzuek mamia eransten diete produktuei. Pertsona batzuek nahiago izaten dute hori, “naturalagoa” iruditzen zaielako edo zuntz gehiago duela uste izaten dutelako eta, beraz, osasungarriagoa dela. Baina zuku horren basokada batek (250 ml) 23 gramo izaten ditu azukre libreak. Nahiz eta zuntzak mantsotu egiten duen azukreen metabolizazioa eta ase ere egiten duen, ez daiteke parekatu fruta murtxikatuz jatearekin.
“Azukre erantsirik gabeko” konfitura. Azukre erantsirik gabeko konfitura edo marmelada batean, frutak berez dituen azukreak baino ez dira izaten. Honako honek 3,9 g. azukre ditu 100 gramo bakoitzeko, ahabiek eta mugurdiek ematen dituztenak hain zuzen. Ohiko bertsioan baino kopuru txikiagoa da, zeinari azukre asko eransten zaion; 50 gramoren inguruan dabil. Baina horrek ez du esan nahi produktu hau gomendagarria denik maiz jateko.
Zabalduta jateko fruta. “Purafruta” izeneko produktuan izugarri bihurritzen da hizkera, eta arretarik jartzen ez badugu, pentsa liteke frutaren antzekoa dela. Salmenta izen gisa, adibidez, “zabalduta jateko fruta” darabil, eta frutak emandako azukreak bakarrik dituela esaten du, baina egiaz marmeladaren antzeko produktu bat da, frutekin egina eta fruktosa erantsi zaiona. Nutrizio arloko informazioari begiratzen badiogu, ikusiko dugu azukreak %30 direla, eta libreak, gainera. Hau da, ez da maiz jateko produktu bat.
Marrubi zaporeko jogurtak. Esneki mota horietan, ontziko irudian baino ez dago fruta. Hitz gutxi batzuetan dago gakoa: gauza bat da “marrubi zaporeko” jogurta eta beste bat jogurta “marrubiekin”, hau da, fruta zatiekin. Jogurta era batekoa edo bestekoa izan, osagaien zerrendari jarri behar diogu arreta, produktu horiek azukre erantsiak edo eztitzaileak izaten baitituzte normalean. Beti da hobea jogurt natural bat hautatzea.
Datilekin gozatzea. Gozotasuna emateko helburuz erabiltzen direnean datilak, ontzian ez daiteke adierazi produktuak ez duela azukre erantsirik. Baina ez da erraza izaten hori frogatzea, hau da, ekoizleak horretarako erabili ote dituen egiaztatzea.