Nola saihestu bakterioak. Aire zabalean arriskurik gabe jatea
Uda iristean, ugaritu egiten dira aire zabaleko irteerak, eta txango horietan bazkariak eta askariak egiten dira ingurune naturaletan, hala nola mendian edo hondartzan. Aisialdiko testuinguru horretan, erlaxatu egin gaitezke eta ahaztu egin dezakegu zenbait neurri hartu behar direla janariekin intoxikatzeko arriskua murrizteko.
Arazo horiek sortzen dituzten bakterioak etxean ere ager daitezkeen arren, kanpoan egiten diren otorduek areagotu egiten dute arriskua tenperatura handien eta higiene faltaren eraginez. Salmonella da patogeno horietako bat, uda sasoian elikagaiek eragiten dituzten intoxikazio gehienen erruduna. Arrautza gordinari eta arrautza gutxi kozinatuarekin prestaturiko platerei loturik dago bakterio hori. Begetal gordinak ere intoxikazio iturri izan daitezke behar bezala garbitu ezean. Escherichia coli bakterioaren andui batzuk agertzen dira frutak, berdurak eta barazkiak modu desegokian garbitu direlako (bakterio horrek Shiga toxina sortzen du, adibidez). Beherako larria eragiten dute bakterio horiek, kolikoak eta odola gorozkietan. Oilasko gordinarekin ere kontuz ibili behar dugu, Campylobacter delakoa eduki baitezake. Bakterio hori gastroenteritisa eragiten duen eragile nagusia da planeta osoan.
Irten aurretik: otordua etxean prestatzeko trikimailuak
Piknik seguru batez gozatzeko lehen pausoa etxean hasten da, elikagaiak prestatzeko orduan. Garrantzitsuena eskuak urarekin eta xaboiarekin behar bezala garbitzea da, elikagaiak manipulatu aurretik, erabili bitartean eta ondoren, kutsadurarik sor ez dadin. Garrantzitsua da, halaber, gordinik jan behar ditugun frutak eta barazkiak garbitzea, hala nola sagarrak, cherry tomateak edo azenario eta pepino cruditéak. Elikagaiekin erabiltzeko lixiba oso gomendagarria da arrisku taldeetan dauden herritarrentzat, besteak beste haur, haurdun eta adinekoentzat.
Plater beroak prestatzen baditugu, etxeko sukaldean epeldu arte itxaron dezakegu hozkailu eramangarrian sartu baino lehen (gehienez ere 30 minutu/ordu bat), ura ez dadin ontziaren edo tuperraren barruan kondentsatu, horrek mikrobioen hazkuntza erraztu baitezake.
Elikagaiak hozkailuan jartzerakoan, ordena eta higienea zaintzeak lagundu egingo digu jakien segurtasuna areagotzen. Ez da ezinbestekoa, baina bai gomendagarria (ez da beti praktikoa izaten), janaria eta edaria zenbait hozkailutan bereiztea eta elikagaien artean ahalik eta tarte handiena uztea, aireak zirkula dezan. Horrela, edari bat hartzeko hozkailua irekitzean eta ixtean elikagaiek ez dute nabarituko tenperatura aldaketarik.
Zer-nolako elikagaiak eraman ditzakegun eta zein ez genituzkeen eraman behar
Kontserbazio tenperatura zainduz gero, ia edozein elikagai jan daiteke, baina produktu batzuk ez dira beste batzuk bezain interesgarriak elikagaien segurtasunaren ikuspegitik aire zabalean otordu bat egiteko. Arrautza jaki delikatua den arren, patata tortilla eraman dezakegu, ondo mamitzen badugu. Oro har, ostalaritzarako gomendio berrietan esaten digutenez, tortillaren erdian gutxienez 63 ºC-ko tenperaturara iritsi behar litzateke 20 segundoz; hori nahikoa da produktuak kalterik egingo ez duela bermatzeko, baina onena da arriskurik ez hartzea eta erabat arrautza mamitzea etxetik kanpo jango badugu. Bestalde, ahal den neurrian saihestu egin behar dira arrautzaz egindako saltsak eta antzeko platerak.
Ez da komeni oso plater landuak eramatea ere. Zailagoa izaten da ongi kontserbatzea, eta kudeaketa eta garraioa ere asko zailtzen da. Hobe da prestakin errazak lehenestea beti, adibidez fruta, fruitu lehorrak, osoko ogiak, humusa edo pate begetalak eta kontserbak. Eramateko prest dauden entsaladak ere ez dira aukera ona, oso sentiberak baitira tenperatura handiekin.
Escherichia coli eta beste bakterio batzuk bikoiztu egiten dira 20 minututik behin 25-30 ºC-an. Horrek esan nahi du ordu gutxi batzuetan milioika bakterio ager daitezkeela tortilla ogitartekoan.
Tenperatura handien arriskua
Aire zabalean jango ditugun elikagaien etsairik handiena tenperatura da, oso erraz handitu baitaiteke segurtasunik gabeko mailetaraino. Udako ohiko tenperatura tarteak 25-30 °C ingurukoak izaten dira gehienean, eta giro hori ezin hobea da mikroorganismo patogeno gehienak hazi daitezen. Denbora ere faktore adierazgarria da mikrobioak sortzeko orduan. Zenbat eta denbora gehiago izan elikagaiak tenperatura ez-seguruetan, orduan eta bakterio potentzial gehiago haziko dira gure tuperrean. Horrela, funtsezkoa da elikagaiak ez edukitzea behar baino denbora gehiagoz aire zabalean eta kontsumitu behar direnean bakarrik ateratzea.
Hotzean behar bezala kontserbatzea
Txango bat egitean, elikagaiak kontserbatzea da erronka nagusietakoa. Elikagaiak modu seguruan kontsumitu nahi baditugu eta ezusteko txarrik gabe, ezinbestekoa da hozkailu eramangarri on bat edukitzea. Baina gailu horiek ere badituzte beren mugak. Berez ez dute hotzik sortzen, eta sartzen ditugun elikagaiekin edo izotz plakekin (hotz metagailuekin) sor dezakegun tenperatura baino ez dute jasaten. Elementu horiek luzaroago eusten diote tenperatura txikiari hozkailuaren barruan, baina ordu gutxi batzuetan elikagaiak tenperatura tarte onargarrian edukitzeko baino ez dute balio. Hala, hozkailu horien hotza ahalik eta gehiena luzatzeko, komenigarria izan daiteke garraioan gomendio batzuk kontuan hartzea. Adibidez, autoaren atzeko jarlekuen azpian jartzea, eguzkiak zuzenean jo ez diezaien. Behin helmugara iritsita, beti itzalean eduki behar da. Materialari dagokionez, poliestirenozkoak —zuriak dira— asko hedatu dira. Eta badu zentzua, material hori isolatzaile bikaina delako, hotzari luzaroan eusten laguntzen duena. Hala ere, hozkailu horiek ez dira betiko, eta maiz berritu behar dira, plastiko gogorrezkoak baino zailagoak baitira garbitzen.
Kutsadura gurutzatua mahai tresnekin
Patata tortilla mozteko erabiltzen dugun labana bakterioak barreiatzeko tresna ahaltsua izan daiteke. Kutsadura gurutzatua esaten zaio horri. Tresna bat elikagai gordin batekin edo gutxi kozinaturik dagoen jaki batekin erabiltzen denean ere gertatzen da, berehala beste elikagai mota batekin harremanetan jartzen denean. Horregatik, hobe da tresna bat baino gehiago izatea elikagai gordinak eta kozinatuak manipulatzeko. Adibidez, labana berezi bat fruta mozteko, edo askoz errazagoa: moztuta dagoen fruta etxetik ekartzea, jardunbide horiekin lotutako arriskuak gutxitzeko. Hori bai, oso garrantzitsua da kontuan hartzea moztutako fruta osoko fruta baino delikatuagoa dela. Frutaren azalak edo oskolak ingurumenean dauden faktoreetatik babesteko balio duelako gertatzen da hori. Horregatik, fruta zatitzea erabakitzen badugu, nahitaez eraman behar dugu hotzean, eta lehenbailehen kontsumitu.
Zer egin sobera gelditzen diren jakiekin
Gehienetan zaila izango da soberakinak behar bezala gordetzea etxetik kanpo gaudenean. Horrela, gure piknikean sobera gelditzen diren elikagaien segurtasuna bermatzeko jarraitu ditzakegun aholku nagusiek zerikusi handia dute elikagaiak aurretiaz kudeatzeko moduarekin:
- Errazioak ondo antolatu, ahalik eta elikagai gutxiena gelditu dadin sobera. Menua ongi planifikatzea funtsezkoa da ondorengo galerak txikitzeko.
- Janaririk sobera gelditzen bada, gorde ontzi edo poltsa hermetikoetan, hozkailuan sartu ahal izateko, beste elikagai gordin batzuk ukitzeko arriskurik gabe.
- Hozkailuak hotz guztia galdu badu, soberakinak bota egin behar ditugu, segurtasunagatik.
Mendira edo hondartzara irteten garenean, oso garrantzitsua da zenbait neurri hartzea elikagaiak prestatu, manipulatu eta kontserbatzeko. Laburbildu egin dugu zer-nolako urratsak egin behar diren modu seguruan bazkaltzeko.
- Aukeratu prestakin errazak, sukaldean ahalegin handirik eskatzen ez dutenak, ontzi eta tresnen antolaketa sinplifikatzeko.
- Lehenetsi hotzik behar ez duten elikagaiak, adibidez fruta freskoa, fruitu lehor naturalak edo txigortuak (hurrak, pistatxoak, anakardoak, almendrak eta intxaurrak), kontserbako elikagaiak, %100 osokoak diren ogi edo biskoteak, fruitu lehorren kremak (kakahuetea, pistatxoa edo anakardoa) eta osoko talotxoak (fajita erakoak). Gazpatxo edo salmorejo ontziratuak ere eraman daitezke.
- Planifikatu menua, soberakinak ahalik eta gehiena murrizteko. Horrela arazo gutxiago izango dugu horiek kontserbatzeko, eta elikagai gutxiago galduko da alferrik.
- Erabili hozkailu eramangarriak izotzarekin edo hotz-metagailuekin, elikagaien tenperatura ahalik eta txikiena izan dadin. Hozteko tenperatura 0 ºC eta 8 ºC bitartekoa da, nahiz eta egokiena den 4 ºC-ak ez gainditzea; beraz, kontuz ibili behar dugu.
- Erabili ontzi hermetikoak elikagai gordinek eta kozinatuek elkar ukitu ez dezaten, eta zenbait elikagaitatik ateratzen diren zuku eta likidoek hozkailuaren barruan beste produktu batzuk kutsatu ez ditzaten.
- Ez bete hozkailu eramangarria goraino. Lekua utzi behar da hotz-metagailuentzat eta izotzarentzat. Etxeko hozkailuan bezala, hotzak ere lekua behar du zirkulatu eta elikagaiak kontserbatzeko.
- Erabili bi hozkailu eramangarri, bata janari galkorrenarentzat eta bestea edariarentzat. Horrela saihestu egingo ditugu hozkailua ireki eta ixtean gertatzen diren tenperatura aldaketak.
- Hozkailua betetzean, jarri produktuak aurreikusitako erabileraren alderantzizko ordenan. Hau da, azkena kontsumituko ditugun produktuak sartu behar dira lehenbizi, hozkailuaren hondoan jarrita.
- Saiatu ibilgailua eguzkitan ez aparkatzen, barruan hozkailua duela. Horrela saihestu egingo ditugu elikagaien kontserbazioari kalte egin diezaioketen bat-bateko tenperatura aldaketak.
- Osasun bermeak ematen dituen botilako ura bakarrik edan. Ingurune natural batzuetan, baliteke edateko urak bermerik ez izatea. Halakoetan, hobe da arriskurik ez hartzea.