Jose Maria Ordovas: ikertzailea eta Nutrizioa eta Genetika arloko irakaslea

"Gure epigenoma ulertzeak, zeinak zehaztu egiten baitu hein batean noiz eta nola adierazten diren gure geneak, urruti eraman gaitzake minbiziaren prebentzioan"

1 septiembre de 2016
Img entrevista 2 listado 323

Egia al da minbizia izateko joera dutenek berdin-berdin izango dutela, jaten dutena jaten dutela ere?

Iritzi fatalista eta oinarri zientifikorik gabea iruditzen zait hori. Joera izatea eta determinismoa ez dira sinonimoak. Egia da batzuek joera gehiago dugula minbizia izateko besteek baino, batez ere gure genetikagatik. Baina gaixotasunaren agerraldia edo gaixotasuna noiz agertzen den, hori egunero-egunero egiten dugunaren araberakoa izaten da, estres fisikoaren, ingurumenak eragindakoaren eta baita estres psikologikoaren araberakoa ere.

Minbizia zer da, orduan, genetika kontua edo elikadura kontua?

Ez bat eta ez bestea, biak baizik. Beti izaten da karga genetiko handiagoa edo txikiagoa, eta horri erantsi egiten diogu gure elikaduraren karga, beste zenbait faktoreren artean, harik eta une bat iristen den arte non ezin izaten zaion eutsi oreka metabolikoari.

Ba al dago prebentzioan laguntzen duen elikagairik?

Elikagai asko daude prebentzioan laguntzeko edo, gutxienez, minbizi mota ugarien agerraldia atzeratzeko. Horietako batzuk, adibidez begetalak, frutak, lekaleak eta elikagai gutxi prozesatuak, lagungarriak dira zahartzaroarekin zerikusia duten gaixotasun kronikoei aurrea hartzeko ere, esaterako bihotz-hodietako gaixotasunei eta diabetesari. Ohikoak diren zenbait produktu, berriz, kafea esaterako, batzuetan aldeko gisa agertu izan da eta besteetan aurkako gisa, une historikoaren arabera. Edozein elikagairekin gehiegikeriak egiteak, ordea, “gehiagorekin hobeto” izango dela pentsatuz, ez du funtzionatzen, eta hori behin eta berriz frogatu da kalitatezko ikerketa zientifikoetan. Herdoilaren aurkako substantziek ere, nahiz eta minbiziaren aurkako dietaren zatitzat hartzen diren, gure aurka egin dezakete gehiegizko kopuruetan hartuz gero. Dosian dago pozoia.

Ba al dago minbizia sendatzen duen dietarik?

Gure osasunari eragiten dion faktoreetako bat da elikadura eta, oso garrantzitsua den arren, ez da bakarra. Behin gaixotasuna agertzen denean, baliteke elikadura bera bakarrik ez aski izatea “sendatzeko”. Kontuan hartu behar dugu ez dagoela “minbizi bat”, era askotakoak baizik; batzuek osagai genetiko nabarmenagoa dute besteek baino. Hortaz, ez gara ari “neurri bakarreko” zerbaiti buruz, baizik eta norbanakoaren genomaren arabera pertsonalizatuagoak dauden elikadura gomendio batzuei buruz.

Nola lagundu dezake nutrigenomak minbiziari aurre egiten?

Nutrigenomikari eta minbiziari dagokionez, gehiago ari gara etorkizun itxaropentsu bati buruz errealitate bati buruz baino. Nutrigenomikak gehiago aurreratu du beste esparru batzuetan, adibidez gizentasunean edo bihotz-hodietako gaixotasunetan.

Zer-nolako aurrerapenak iradokitzen dituzte ikerketek?

Etorkizunean ezagutza hobeto txertatua egongo da sakontasun gehiagorekin ulertzera iristeko zer-nolako osagaiek zehazten duten arriskua. Genetika eta elikadura puzzlearen piezak baino ez dira. Epigenetika oso garrantzitsua da gaixotasun horientzat guztientzat eta, gainera, aldagarria dela pentsatzen dugu, genoma ez bezala. Gure epigenoma ulertzeak, zeina gure genoman dagoen informazioa baita eta hein batean zehaztu egiten baitu noiz eta nola adierazten diren gure geneak, lagundu egin gaitzake oso urruti iristen minbiziaren prebentzioan eta terapian, eta berdin beste gaixotasun batzuenetan ere.

Elikadura arloan zer-nolako erabakiak hartzea dago gure esku osasuna hobetzeko?

Kalorietan oreka mantendu behar da, hau da, gure bizimoduak eskatzen digun energia kopurua hartu behar dugu. Ohiko beste gomendio bat izaten da platerak “koloretsuak” izan daitezela, askotariko begetalak eta frutak egon daitezela. Elikagai oso prozesatuak, berriz, ahalik eta gehiena murriztu behar dira, minbiziarekin zerikusia duten prozesuen eragile izan daitezkeen konposatu horiek eduki ditzakete eta. Azkenik, ez dira sinetsi behar elikagai “miragarriei” buruz hainbeste idazten diren kontuak.

Gerta al daiteke “nahi gabe” nutrizio arloko akatsak egitea kimioterapia edo erradioterapia egiten ari denean?

Elikadura oso garrantzitsua da tratamendu horien laguntzaile gisa, baina hutsegiteak egin daitezke baldin eta pentsatzen bada, zenbaitek iradokitzen duen bezala, “elikagai miragarriekin” ordezka daitezkeela. Hutsegiteak saihesteko modu bat dietistei-nutrizionistei galdetzea da.

Interneten ageri diren zenbait artikuluk, elkarrizketak eta are zenbait liburuk ere ziurtatu egiten dute minbizia sendatu egin daitekeela dietarekin. Zuk zer diozu?

Oso penagarria da pertsonei iruzur egitea hain une zaurgarrian daudenean. Badakigu liburu batzuen egileek asmatu egin dutela beren gaixotasuna eta sendabidea ospea eta dirua lortzeko helburuarekin. Pazientea sendatzea da osasun arloko profesionalak izan dezakeen pozik handiena. Horretarako, medikuntzak eskaintzen dizkion bitarteko sendo, aitortu eta eraginkor guztiak jarriko ditu. Ez dezake erabili modu zientifikoan berretsi gabeko metodorik. Miraririk ez dago, zoritxarrez.